Κώστας Κουτσουρέλης

Ὁ κόσμος μετὰ τὴν Οὐκρανία | Δημόσια συζήτηση τοῦ Νέου Πλανόδιου

*
Μὲ τὴν εὐκαιρία τῆς κυκλοφορίας τοῦ 6ου τεύχους του,
τὸ περιοδικὸ ΝΕΟ ΠΛΑΝΟΔΙΟΝ

σᾶς προσκαλεῖ

τὴ Δευτέρα 6 Ἰουνίου 2022, στὶς 19:00
στὸ αἴθριο τοῦ Βιβλιοπωλείου Λεμόνι
(Ἡρακλειδών 22, Θησεῖο)

σὲ δημόσια ἐκδήλωση-συζήτηση μὲ θέμα:

«Ὁ κόσμος μετὰ τὴν Οὐκρανία»

Γιὰ τὴ ρωσσικὴ εἰσβολὴ καὶ τὰ πλανητικὰ ἐπακόλουθά της
συζητοῦν οἱ:

ΚΩΣΤΑΣ ΜΕΛΑΣ
Καθηγητὴς Οἰκονομικῶν Ἐπιστημῶν
Πάντειο Πανεπιστήμιο

ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΡΙΑΝΤΗΣ
Δημοσιογράφος

ΑΓΓΕΛΟΣ ΧΡΥΣΟΓΕΛΟΣ
Ἀναπληρωτὴς Καθηγητὴς Διεθνῶν Σχέσεων
London Metropolitan University

ΚΩΣΤΑΣ ΚΟΥΤΣΟΥΡΕΛΗΣ
Συγγραφέας, Διευθυντὴς ΝΠ

Τὴ συζήτηση θὰ συντονίσει ὁ Θανάσης Γαλανάκης,
ἀρχισυντάκτης τοῦ περιοδικοῦ.

~.~

Εἴσοδος ἐλεύθερη
Θὰ τηρηθοῦν τὰ ἰσχύοντα ὑγειονομικὰ μέτρα

Νύχτες του Ιουλίου 2022

* * *

Νύχτες του Ιουλίου 2022

Καλοκαίρι στον Αίθριο Χώρο του Θεάτρου Κυδωνία των Χανίων

* * *

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ

Όπου δεν αναφέρεται κάτι διαφορετικό, οι εκδηλώσεις ξεκινούν στις 9.30 μ.μ. και η είσοδος είναι ελεύθερη

H Εταιρεία Θεάτρου ΜΝΗΜΗ και το περιοδικό ΝΕΟ ΠΛΑΝΟΔΙΟΝ, για έκτη συνεχή χρονιά εφέτος, διοργανώνουν στον ΑΙΘΡΙΟ ΧΩΡΟ του Θεάτρου Κυδωνία στα Χανιά, τις «Νύχτες του Ιουλίου».

Οι φίλοι και οι επισκέπτες μας αυτό το καλοκαίρι θα έχουν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν έναν ευρύ κύκλο παραστάσεων, συναυλιών, συζητήσεων, διαλέξεων και τιμητικών εκδηλώσεων με κορυφαίους εκπροσώπους της μουσικής, του θεάτρου, της λογοτεχνίας, της φιλοσοφικής και επιστημονικής σκέψης. Ανάμεσά τους οι Αργύρης Μπακιρτζής, Θοδωρής Γκόνης, Παντελής Μπουκάλας, Βασίλης Κάλφας, Νίκος Σταμπολίδης, Βασίλης Βερτουδάκης, Στέφανος Κακλαμάνης, Μαργαρίτα Μέλμπεργκ κ.ά.

Το εφετινό πρόγραμμα είναι ιδιαιτέρως φιλόδοξο, αφού περιλαμβάνει μεταξύ άλλων εκδηλώσεις για τις σημερινές τύχες της κλασσικής αρχαιότητας, την κρητική αναγεννησιακή λογοτεχνία και το δημοτικό τραγούδι. Συμπλήρωμά του οργανικό, η εφετινή θερινή παραγωγή της Ε. Θ. ΜΝΗΜΗ «Πάροδος», η πρεμιέρα της οποίας θα δοθεί στο Αρχαίο Θέατρο της Απτέρας στις αρχές Αυγούστου. Πρόκειται μια παράσταση αφιερωμένη στη μνήμη της Μικρασιατικής Καταστροφής και βασιζόμενη στο εμβληματικό μυθιστόρημα του Κοσμά Πολίτη Στου Χατζηφράγκου.

Την επιμέλεια του προγράμματος έχουν ο Μιχάλης Βιρβιδάκης και ο Κώστας Κουτσουρέλης. Θα τηρηθούν όλα τα προβλεπόμενα υγειονομικά μέτρα.

* * *

Σάββατο 2 | Συζήτηση στρογγυλής τραπέζης

«Εμείς και οι Αρχαίοι»

Τι απομένει από την Αρχαιότητα σήμερα; Εξακολουθεί να είναι η κληρονομιά της πηγή έμπνευσης, σημείο προσανατολισμού για τον σύγχρονο κόσμο; Ή η επίκλησή της έχει γίνει πλέον συνήθεια αταβιστική, ανούσια τελετουργία της μνήμης;

Συζητούν τέσσερεις από τους κορυφαίους αρχαιογνώστες μας: Βασίλειος Π. Βερτουδάκης, καθηγητής κλασικής φιλολογίας στο ΕΚΠΑ, Βασίλης Κάλφας, καθηγητής φιλοσοφίας στο ΑΠΘ, Παντελής Μπουκάλας, ποιητής, δοκιμιογράφος και μεταφραστής, και Νικόλαος Χρ. Σταμπολίδης, αρχαιολόγος, διευθυντής του Μουσείου Ακροπόλεως. (περισσότερα…)

Γλωσσικές νότες μ

(

**[ Νύξεις για τα πάθη των λέξεων ]**

του ΚΩΣΤΑ ΚΟΥΤΣΟΥΡΕΛΗ

Συστηματική έκθεση των απόψεών του για την κατάσταση της ελληνικής γλώσσας σήμερα, ο Κονδύλης δεν μας άφησε στα έργα του. Τις θέσεις του, τις κατά τ’ άλλα γνωστές στους συνομιλητές του, τις συνάγει κανείς από νύξεις και σκόρπιες αναφορές στα κείμενά του για τη σύγχρονη Ελλάδα. Θα τις συνόψιζα σε τέσσερις βασικές διαπιστώσεις: Η ελληνική γλώσσα βρίσκεται σε πορεία φθίνουσα κατά το μέτρο που παρακολουθεί την γενική παρακμή της ελληνικής κοινωνίας. Ο οικονομικός παρασιτισμός αντανακλάται στον πνευματικό πιθηκισμό που με τη σειρά του οδηγεί αδήριτα σε στειρότητα διανοητική, εκφραστική και γλωσσική. Ακόμη και το μόνο υψηλής ποιότητας πνευματικό προϊόν της σύγχρονης Ελλάδας, η ποίηση, στην πραγματικότητα χρωστάει τη ζωτικότητα του όχι στις στενές νεοελληνικές συνθήκες αλλά στους δεσμούς της με το παμπάλαιο και πολυστρώματο γλωσσικό της όργανο: αρδεύεται και γονιμοποιείται από τις ιστορικές πηγές της ελληνικής. Η συρρίκνωση της ελληνικής συνεπάγεται αναγκαία την κατασίγαση της υψηλής ποίησης. Αντιστρόφως, η παρακμή της δεύτερης δηλώνει δυνητικά το προχωρημένο στάδιο της εργαλειοποίησης της πρώτης. Με τα δικά του λόγια:

Η εκποίηση του έθνους με την υλική έννοια θα συνοδευτεί και από την πλήρη πνευματική του στειρότητα, αν η μεταμοντέρνα σύμφυρση των πάντων με τα πάντα πραγματωθεί αποκλειστικά ως σύμφυρση μεταξύ κακοχωνεμένων δάνειων στοιχείων και αν η φθορά των ελληνικών, ή εν πάση περιπτώσει εξελληνισμένων, ιδεολογημάτων καταλήξει συν τοις άλλοις σε συρρίκνωση ή εργαλειοποίηση της γλώσσας τέτοια, ώστε να μην μπορεί πια να παραχθεί στον νεοελληνικό χώρο το μόνο προϊόν που –ακριβώς χάρη στην μοναδική δυναμική μιας πολυστρώματης και παμπάλαιας γλώσσας– έχει παραχθεί ώς τώρα σε υψηλή ποιότητα: ποίηση.

(περισσότερα…)

Όλα είναι γέλιο…

Όλα είναι γέλιο, όλα είναι σκόνη, όλα μηδέν·
όλα όσα υπάρχουν το παράλογο τα γέννησε.

~.~

Πάντα γέλως καὶ πάντα κόνις καὶ πάντα τὸ μηδέν·
πάντα γὰρ ἐξ ἀλόγων ἐστὶ τὰ γινόμενα.

ΓΛΥΚΩΝ
Παλατινή, Χ 124

Μετάφραση
Κώστας Κουτσουρέλης

Γκέοργκ Τρακλ, Ποιήματα

*

Μετάφραση Κώστας Κουτσουρέλης

~.~

GRODEK

Το βράδυ αντηχούν στου φθινοπώρου τα δάση κλαγγές
από όπλα θανάτου, στις γαλάζιες τις λίμνες,
στις χρυσές πεδιάδες, ο ήλιος επάνω τους
κυλάει σκοτεινός· σφίγγει η νύχτα στον κόλπο της
μαχητές που πεθαίνουν, τον άγριο θρήνο
των σπασμένων χειλιών τους.
Νέφος κόκκινο αμίλητο βρέχει το χώμα
το χυμένο το αίμα, φεγγάρι ψυχρό ―
μέσα του οικεί ένας οργίλος Θεός·
όλοι οι δρόμοι εκβάλλουν στο μελάνι της σήψης.
Κάτω απ’ της νύχτας τα χρυσά κλαδιά και τ’ αστέρια
της νοσοκόμας ο ίσκιος σαλεύει σ’ ένα άλσος βουβό
χαιρετώντας πνεύματα ηρώων, κεφαλές ματωμένες·
στην καλαμιά ηχούν σιγανά του φθινοπώρου οι μαύροι αυλοί.
Ω υπερήφανο πένθος! εσείς σιδερένιοι βωμοί,
την καυτή φλόγα του πνεύματος τρέφει απόψε ένας
πόνος βαθύς,
τ’ αγέννητα εγγόνια.

* * * (περισσότερα…)

W. B. Yeats, Οι Γύροι

Κίεβο, 1943

Οι Γύροι! οι Γύροι! Πέτρινη Όψη γηραλέα, δες·
οι στοχασμοί τόσων ετών τώρα σε τι ωφελούν;
σβήσαν των προπατόρων μας οι αρχαίες γραμμές,
από αμετρία η ομορφιά κι η αξία αυτοκτονούν.
Τη γη χείμαρρος άλογος έχει αιματοκυλήσει·
κουφάρι ο Έκτορας, αποκαΐδια η Τροία·
στο βάραθρ’ όλα ο Εμπεδοκλής τά ’χει γκρεμίσει·
κι εμείς εμπρός τους θεατές με τραγική ευθυμία.

Tι κι αν η λάβα του εφιάλτη πια παφλάζει,
τι κι αν στη λάσπη πέφτει το τρωτό κορμί;
Στόμα κανένα για όλα τούτα ας μη στενάζει,
η εποχή μας τέλειωσε η αρχοντική·
κι άλλοτε σε ψιμύθια κι είδωλα μπροστά
τάφων αρχαίων θρήνησα, όχι όμως πάλι.
Και τι μ’ αυτό; Μια λέξη, «αγάλλου!», μοναχά
αντιλαλεί η σπηλιά η βαθιά – καμμία άλλη.

Τραχαίνουν τα έργα μας, το φέρσιμο, οι ψυχές.
Και τι μ’ αυτό; Όσα, Όψη Πέτρινη, λατρέψαν
τα μάτια σου, και τ’ άλογα κι οι καλλονές
που οι εραστές τους σε κτερίσματα σμιλέψαν,
και το σκοτάδι μεταξύ γλαύκας και κουναβιού,
και τ’ άραχλο πολυτελές τίποτε που θα βρούν
αύριο τα χέρια ενός σκαφτιά αγαθού –
όλα στον αμετάλλακτο τον Γύρο αυτόν γυρνούν.

W. B. Yeats, The Gyres
Μετάφραση Κώστας Κουτσουρέλης

Απορίες ενός Πεμπτοφαλαγγίτη

«Δυστυχώς για τους έρμους τους Ουκρανούς», έγραφα στο fb στις 20 Ιανουαρίου, πολύ προτού εκδηλωθεί η εισβολή δηλαδή, «αυτή τη στιγμή και οι Ρώσσοι και οι Αμερικανοί μοιάζει να βολεύονται με την προοπτική ενός πολέμου στη χώρα τους. Οι μεν Ρώσσοι για να δείξουν τη δύναμή τους (πότε θα ξαναβρούν έναν Μπάιντεν στην Ουάσιγκτον;) και να κατοχυρώσουν τα κέρδη τους. Οι δε Αμερικάνοι για να κρύψουν την αδυναμία τους πίσω από ένα ακόμη πυροτέχνημα αντιρωσσικών κυρώσεων, που όσο κι αν οι ίδιοι οι Ρώσσοι τις έχουν προϋπολογίσει, θα εξαναγκάσει τουλάχιστον τις φυγόκεντρες δυνάμεις στο εσωτερικό του ΝΑΤΟ (Γαλλία, Γερμανία, Τουρκία), έστω για λίγο, να ευθυγραμμιστούν.»

Νομίζω ότι η πρόβλεψη επιβεβαιώθηκε και με το παραπάνω. Οι μεν Ρώσσοι, με κόστος ασφαλώς σημαντικό, θα περιχαρακώσουν τη μετασοβιετική ζώνη ασφαλείας που (πιστεύουν ότι) τους χρειάζεται. Οι δε Αμερικανοί θα κρύψουν την κατάρρευση του παγκοσμιοποιητικού τους οράματος, τη φαντασίωσή τους για μια όλο και πιο ελεύθερη οικουμενική αγορά, για όλο και λιγότερα σύνορα, πίσω από μια, κι αυτή πρόσκαιρη ενδεχομένως (βλ. Γερμανία…), περιτείχιση των «πολυτίμων υπηρετών» τους, όπως θα έλεγε ο Αλεξανδρινός.

Όμως για τη μοίρα των Ουκρανών δεν έχουμε μιλήσει αρκετά. Τι «ανύπαρκτο έθνος» τούς έχουν πει, τι «έθνος με χιλιόχρονη ιστορία», πράγματα εξίσου έωλα… Χώρα πολυεθνική, πολύθρησκη και πολύγλωσση, χώρα εκ προοιμίου καταδικασμένη να κοιτάει η μισή κατά την Ανατολή και η άλλη μισή κατά τη Δύση, χώρα τοποθετημένη στην οριογραμμή δύο κόσμων (αυτό σημαίνει άλλωστε και το όνομά της) είναι δημιούργημα σοβιετικό. Ήταν ο διεθνιστικός, στις απαρχές του τουλάχιστον, κομμουνισμός των Σοβιέτ που της προσέδωσε πρώτος κρατική, ομόσπονδης πολιτείας, υπόσταση.

Για τους μπολσεβίκους η αποδυνάμωση του ρωσσικού εθνικισμού, που ήταν συνδεδεμένος στο συλλογικό φαντασιακό με την Αγία Ρωσσία των Τσάρων, ήταν βήμα αναγκαίο για να ελέγξουν καλύτερα την αχανή τους αυτοκρατορία. Γι’ αυτό έδωσαν τόση σημασία στην Ουκρανία, γι’ αυτό την έκαναν μάλιστα (όπως και τη Λευκορρωσία, διπλωματική παραδοξότητα μοναδική!) απευθείας μέλος των Ηνωμένων Εθνών με δικαίωμα αυτοτελούς ψήφου («κι εμείς έχουμε πενήντα Πολιτείες, αλλά μόνο μία ψήφο!» γκρίνιαζε ένας Αμερικανός πρόεδρος…), γι’ αυτό την προίκισαν με την Κριμαία επί Χρουστσώφ, περιοχή βεβαίως εθνοτικά ρωσσικότατη.

Φυσικά, κάτω από την επιφάνεια, το αγεφύρωτο χάσμα μεταξύ των συνιστώντων την Ουκρανία εθνών παρέμενε. Φάνηκε στον Εμφύλιο, φάνηκε και αργότερα στην εισβολή των Ναζί, γνωστά πράγματα να μη τα επαναλαμβάνω. Όπως και στην τέως Γιουγκοσλαβία, οι δυσδιάκριτες διαφορές των συνοίκων λαών, η ανάμειξή τους, το γεγονός ότι εύκολα ένας Ουκρανός μπορεί να περάσει από τη μία ταυτότητα στην άλλη ή και να τις συνδυάσει υπερηφάνως (οι μεγαλύτεροι Ουκρανοί συγγραφείς είναι ρωσσόφωνοι!), δεν συνήργησαν συγκολλητικά, όπως θα το φαντάζονταν οι ρομαντικοί, αλλά επέτειναν την υποβόσκουσα ένταση, υποδαύλισαν το εκατέρωθεν μίσος. Η πυρίτιδα είχε σωρευθεί, έλειπε η θρυαλλίδα. (περισσότερα…)

Έμιλυ Ντίκινσον, «Ο κόσμος δεν τελειώνει εδώ…» και άλλα ποιήματα

Προλόγισμα-Μετάφραση ΚΩΣΤΑΣ ΚΟΥΤΣΟΥΡΕΛΗΣ

Έχει ειπωθεί ότι όλα τα ποιήματα της Ντίκινσον μπορούν να τραγουδηθούν πάνω στον ίδιο σκοπό. Ισχύει σε εντυπωσιακό βαθμό. Η έρευνα έχει δείξει ότι η τεράστια πλειονότητα των ποιημάτων της, γύρω στα εννέα δέκατα των 1800 που έγραψε, είναι γραμμένα στο λεγόμενο hymnic metre, το μέτρο δηλαδή στο οποίο βασιζόταν η προτεσταντική υμνωδική παράδοση του καιρού της. Κύριος εκπρόσωπος αυτής της παράδοσης ήταν ο Isaac Watts, ο αποκαλούμενος και «Godfather of English Hymnody», που το πρώτο του βιβλίο, Hymns and Spiritual Songs, δημοσιεύθηκε το 1707.

Το «υμνωδικό μέτρο» του Ουώττς είναι απλούστατο, μονότονο θα έλεγε κανείς: ιαμβικοί τετράμετροι είτε μόνοι τους είτε συνδυαζόμενοι με ιαμβικούς τρίμετρους σε τετράστιχες συνήθως στροφές. Η ρίμα είναι της μορφής αβαβ ή xαxα. Ο Βενιαμίν Φρανκλίνος και το κίνημα της «Χριστιανικής αφύπνισης» διέδωσαν τους ύμνους του Ουώττς στην Αμερική και η Έμιλυ τούς γνώρισε παιδί στην First Church in Amherst, στη Μασσαχουσέττη όπου η οικογένειά της εκκλησιαζόταν. Σημαντικό είναι να σημειωθεί εδώ ότι στους προτεσταντικούς ναούς το εκκλησίασμα συμψάλλει, κάθε πιστός μετέχει έχοντας το κείμενο τυπωμένο εμπρός του.

Ακόμη και στις ομοιοκαταληξίες και στο λεξιλόγιο που χρησιμοποιεί ή στον γνωμικό-διδακτικό συχνά χαρακτήρα των στίχων της ή, τέλος, στην περσόνα του μικρού και αθώου παιδιού που υιοθετεί, η παρουσία του Ουώττς είναι έντονη στους στίχους της Ντίκινσον. Πρωτίστως η συλλογή του Divine Songs Attempted in Easy Language for the Use of the Children του 1715 ήταν εκείνη που την επηρέασε.

Με άλλα λόγια, παρ’ όλες τις στιχουργικές ελευθερίες που ενίοτε παίρνει και τη διαφορετική θεματική της, η Ντίκινσον καλλιεργεί κατά κύριο λόγο μία φόρμα: αυτήν του τραγουδιού, ιδίως μάλιστα του παιδικού τραγουδιού. Πράγμα που εξηγεί δύο πράγματα: αφενός μεν την αμεσότητα των ποιημάτων της (για όσους τα ξέρουν απ’ το πρωτότυπο), αφετέρου δε την προτίμηση που της δείχνουν οι συνθέτες, από τον Άαρων Κόπλαντ ώς τους σημερινούς.

Στις μεταφράσεις μου επιχειρώ να κρατήσω τα δύο αυτά κύρια γνωρίσματα της ποίησής της, την ωδική ρυθμικότητα και την παιδική αμεσότητά της.

(περισσότερα…)

περαστικά & παραμόνιμα | 01:22

Καιρικά σχόλια από τον ΚΩΣΤΑ ΚΟΥΤΣΟΥΡΕΛΗ

Ο Καποδίστριας δολοφονήθηκε γιατί αρνήθηκε ν’ αφήσει τους δασμούς της Μάνης στους προύχοντές της. Πράγματι, μετά τον φόνο του η περιοχή έκανε του κεφαλιού της για έναν σχεδόν αιώνα. Το 1885, ο Δηλιγιάννης νίκησε τον Τρικούπη με εκλογικό του σύνθημα το «Κάτω οι φόροι». Η πρώτη του δουλειά στην πρωθυπουργία ήταν να επιδεινώσει το δημόσιο έλλειμμα και να ανοίξει το δρόμο προς την χρεοκοπία. Ο Βενιζέλος ήταν επαναστάτης και στη φορολογική του πολιτική. Σε ελάχιστο διάστημα, υπερτετραπλασίασε τα μηνιαία έσοδα του κρατικού ταμείου, εισπράττοντάς τα από τους έχοντες. Νέοι φόροι στις κληρονομιές και τις δωρεές, νέος και μάλιστα αναδρομικός φόρος στα κέρδη των επιχειρήσεων, και φυσικά ο ΕΝΦΙΑ της εποχής: η αυτόματη υπερτίμηση της ακίνητης περιουσίας. Μ’ αυτόν τον τρόπο πέτυχε όσα πέτυχε. Και γι’ αυτό μισήθηκε τόσο από την Παλαιά Ελλάδα.

* * *

Όλοι οι άξιοι λόγου πολιτικοί της νεώτερης ιστορίας, ο Καποδίστριας, ο Τρικούπης, ο Βενιζέλος, ο Καραμανλής, κυβέρνησαν συγκεντρωτικά. Οι αντίπαλοί τους (ενίοτε και οι φίλοι τους οι ίδιοι…) τους αποκαλούσαν «αυταρχικούς», «αρχομανείς», ώς και «δικτάτορες». Τους «τυραννοκτόνους» παρίσταναν οι Μαυρομιχαλαίοι και οι κωνσταντινικοί επίδοξοι φονείς του Βενιζέλου. Από τον 19ο αιώνα ώς σήμερα δεν υπήρξε σινάφι οπισθοδρομικό που να μη κρύψει τη μουσούδα του πίσω απ’ το αναπεπταμένο λάβαρο της ελευθερίας.

* * *

Υπερφορολόγηση και υποφορολόγηση πάνε πάντα μαζί. Για να φορολογείς κάποιους παραπάνω σημαίνει ότι δεν φορολογείς κάποιους αρκετά. Όμως αυτό δεν σημαίνει ότι είσαι «κρατιστής», αλλά ακριβώς το αντίθετο: ότι για να απαλλάξεις τους προστατευόμενους σου από τα βάρη, είσαι πρόθυμος καί τα συμφέροντα του κράτους να εκποιήσεις καί να μετακυλήσεις το κόστος στη ράχη του άλλου. (περισσότερα…)