μετάφραση Έλλη Κούσουλα

Ένας τυφλός, παλιός φίλος της γυναίκας μου, ερχόταν να μείνει για ένα βράδυ στο σπίτι μας. Η γυναίκα του είχε πεθάνει. Κι έτσι επισκεπτόταν τους συγγενείς της νεκρής γυναίκας του στο Κονέτικατ. Τηλεφώνησε στη γυναίκα μου από τα πεθερικά του. Κανονίστηκε. Θα ερχόταν με τρένο, πέντε ώρες ταξίδι, και η γυναίκα μου θα τον συναντούσε στον σταθμό. Είχε να τον δει από το καλοκαίρι που δούλευε για αυτόν στο Σηάτλ πριν από δέκα χρόνια. Αλλά είχε κρατήσει επαφή με τον τυφλό. Γράφανε κασέτες και τις στέλνανε ο ένας στον άλλον. Δεν ήμουν ενθουσιασμένος με την επίσκεψή του. Δεν ήταν κάποιος που ήξερα. Και το ότι ήταν τυφλός με ενοχλούσε. Η άποψή μου για τους τυφλούς προερχόταν από το σινεμά. Στις ταινίες, οι τυφλοί κινούνταν αργά και δεν γελούσαν ποτέ. Μερικές φορές τους οδηγούσαν εκπαιδευμένοι σκύλοι. Ένας τυφλός στο σπίτι μου δεν ήταν κάτι που περίμενα με χαρά. (περισσότερα…)

Η ΠΡΟ ΤΟΥ ΤΕΛΟΥΣ ΠΡΟΣΕΥΧΗ

Όταν κοιτώ στον ουρανό ψάχνω να βρω σημάδι
γνωρίζοντας, πως στο ψιλό θα γίνει η κουβέντα
αφού, ανώφελα μιλώ, καθώς απ΄ την πατέντα,
χέρι ποτέ δεν έσκυψε, για να μου δώσει χάδι.

Άλλοτε Ρώμη· και ξανά, ξανά η Βαβυλώνα
δούλα της κλίνης, του κρασιού κι απέ την ηδονή·
αμείφτηκε, λένε, ο Κύριος και πλέον κοινωνεί
δικούς στην Ουάσιγκτον, ξένους στην Γηραιά Αλβιόνα.

Τα πάθη μπρος στις προσευχές αληθινά λουφάζουν,
όταν κι ο Κύριος άκουσε στην τόση ταραχή
κραυγές απ’ το ποιμνίο του, που πάντα δυστυχεί
πως η υγειά του έμεινε· κι αυτή του την αρπάζουν.

Όσο για μένα που ρωτάς και πριν εγώ τελέψω
βλέποντας πόνο ολόγυρα, να βλαστημώ καθ’ ώρα
στην ζήση μας την δολερή και τόσο ψυχοφθόρα,
πες πως δεν βρήκα Τίποτα, στον Κόσμο να πιστέψω.

ΕΛΕΝΗ ΧΑΪΜΑΝΗ

Φωτογραφία ανάρτησης: Ιωάννα Χρονοπούλου

Πίστη αγάπης

Σε τοποθετώ σε βάθρο ψηλό
ψηλότερο απ’ το ύψος σου.
Σαν μαγεμένο έντομο από το φως πλησιάζω
και καίγομαι απ’ την θέρμη σου.
Σου δίνω δυνάμεις ξένες
και σε θαυμάζω σαν θεό.
Απαριθμώ τα συν σου
καθώς σκεπάζω τα κατά εμμονικά
κάτω από πέπλα πίστης.
Λιγώνομαι από αυτό που τα μάτια επέλεξαν
κι αν τυχόν δουν αλλιώς
τα βγάζω.

(περισσότερα…)

του ΦΩΤΗ ΔΟΥΣΟΥ

Κατά τον γνωστό αφορισμό του Σαμ Σέπαρντ στο γράψιμο ενός εκτενούς αφηγηματικού έργου «η αρχή είναι σίγουρα συναρπαστική, η μέση περίπλοκη, και το τέλος καταστροφή»^[1]. Για τον Σέπαρντ η ίδια η αναγκαιότητα του τέλους είναι προβληματική, έχει κάτι το επίπλαστο, το καταχρηστικό, το καταναγκαστικό. Οριστικό τέρμα άλλωστε δεν υπάρχει στη ζωή. «Το πιο αυθεντικό τέλος οδηγεί πάντα σε μια νέα αρχή».

(περισσότερα…)

*

του ΚΩΣΤΑ ΑΝΔΡΟΥΛΙΔΑΚΗ

Ποια είναι η σχέση λογοτεχνίας και φιλοσοφίας; Το θέμα είναι βέβαια  σύνθετο, και συναρτάται με τα ζητήματα: Τι είναι η λογοτεχνία, τι είναι η φιλοσοφία, ποιο είναι το έργο και ο σκοπός τους; Θα επιχειρήσω να θίξω τα θέματα με την ακόλουθη σειρά: Πρώτα, θα αναφέρω μερικές διαφορές τους, από τις οποίες μπορεί να φανεί (και ίσως, εν μέρει να εξηγηθεί) η αμοιβαία δυσπιστία τους∙ έπειτα, θα αναφέρω ένα κύριο κοινό σημείο τους, αλλά και μερικές συναφείς διαφορές∙ τέλος, θα αναφέρω ένα ακόμα συστατικό κοινό στοιχείο, στο οποίοι στηρίζεται η σύγκλιση και η «ομολογία» τους.

Α΄  Για να προσεγγίσομε το θέμα μας, δεν μπορούμε να αποφύγομε τα ερωτήματα: Τι είναι η λογοτεχνία; Τι είναι η φιλοσοφία; Και γι’ αυτό, θα αναφέρω πρώτα μερικές διαφορές τους, τις, κατά τη γνώμη μου, κυριότερες και ουσιώδεις. Κύριος σκοπός της φιλοσοφίας είναι η αναζήτηση της γνώσης και της αλήθειας, ενώ άμεσος σκοπός και πρώτιστο έργο της λογοτεχνίας δεν είναι η γνώση και η αλήθεια καθ’ εαυτήν. Η φιλοσοφία είναι κυρίως θεωρία, και ακόμα και όταν ασχολείται με την πράξη (τα πρακτικά ζητήματα, λ.χ. τα ηθικά), τα μελετά θεωρητικά, ως θεωρία. Αντιθέτως, η λογοτεχνία είναι ποίηση (με την πρωταρχική σημασία του όρου), δημιουργία, έκφραση, τέχνη. Και οι δύο είναι δυνατόν να χρησιμοποιούν το σύνολο των πνευματικών και ψυχικών δυνάμεων και ικανοτήτων, αλλά η φιλοσοφία στηρίζεται κυρίως ή κατ’ εξοχήν στις έλλογες και νοητικές ικανότητες (στον νου, στη νόηση), ενώ η λογοτεχνία αξιοποιεί και απευθύνεται ιδίως στη φαντασία, στη διαίσθηση, στο συναίσθημα, στη συγκίνηση.  Εξειδικεύοντας το σημείο αυτό, η φιλοσοφία -ως θεωρία του ορθού Λόγου– λειτουργεί καθοριστικά με θεμέλιο και πλαίσιό της τον ορθό Λόγο, ακολουθώντας τις απαιτήσεις, τους κανόνες και τη μεθοδολογία του: σωστή θέση και διάκριση των ζητημάτων, αποσαφήνιση των εννοιών, υποχρέωση στήριξης σε επιχειρήματα (ει δυνατόν σε αποδείξεις), και στην πραγματικότητα (στα πραγματικά δεδομένα), αποφυγή λογικών σφαλμάτων.  Η φιλοσοφία επιδιώκει κατ’ αρχήν την καθολικότητα της γνώσης και της αλήθειας, με αντικειμενική ή διυποκειμενική εγκυρότητα και ισχύ∙ στόχος και ιδεώδες της, ρυθμιστικό και κανονιστικό (εννοείται άφθαστο, αλλά ισχυρό), είναι ένα συνεκτικό σύστημα σύνολης της γνώσης (εννοείται: κατά προσέγγιση, όχι αλάνθαστο ή τέλειο πραγματικά, αλλά ιδεατά τελειοποιούμενο), ενώ δεν συμβαίνει αυτό με τη λογοτεχνία∙ της αρκεί συχνά το υποκειμενικά αληθινό, η «δόξα». Η λογοτεχνία παρουσιάζει και εξεικονίζει, από τη φύση της, επιμέρους περιπτώσεις και το συγκεκριμένο σε απέραντη ποικιλία, ενώ η φιλοσοφία αναζητεί το γενικό και το καθόλου. (περισσότερα…)

ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΑ

Είχε πέντε δωμάτια
το σπίτι μας.
Στο πρώτο βάλαμε
τα έπιπλα
στριμώξαμε τραπέζια
και κρεβάτια
και όση μνήμη μπορεί
να έχει ένα παιδί. (περισσότερα…)

[ στίχοι 1-44 ]

ΚΡΑΤΟΣ
Στης γης την άκρη, τη Σκυθία
φτάσαμε εδώ στην ερημία
που δεν υπάρχει ίχνος ανθρώπου
στο έδαφος αυτού του τόπου. (περισσότερα…)

*

του ΜΥΡΩΝΑ ΖΑΧΑΡΑΚΗ

Ο έρωτας που συνήθως ονομάζουμε «πλατωνικό» είναι ένα ζήτημα για το οποίο συχνά γίνεται λόγος. Όταν μιλάμε για πλατωνικό έρωτα, συνήθως τείνουμε ν’ αναφερόμαστε σε έναν έρωτα ανεκπλήρωτο, αγνό και χωρίς τη σεξουαλική εμπειρία. Τι εννοούσε όμως ο Πλάτων όταν έκανε λόγο για τον έρωτα; Ο όρος που χρησιμοποιούμε παραπέμπει όντως στη σκέψη του μεγάλου αρχαίου φιλοσόφου ή μήπως είναι παραπλανητικός; Ας προσπαθήσουμε να απαντήσουμε χωρίς περίπλοκες ακαδημαϊκές αναλύσεις. Αρχικά, πρέπει να παρατηρηθεί ότι οι επιδράσεις της πλατωνικής φιλοσοφίας είναι αναμφίβολα τεράστιες: εκτός από τη φιλοσοφική παράδοση που ανέπτυξαν οι σπουδαστές του Πλάτωνα στην Ακαδημία, μερικούς αιώνες αργότερα ιδρύθηκε η σχολή σκέψης του Νεοπλατωνισμού από τον Αμμώνιο Σακκά και εκπροσωπήθηκε από τον Πλωτίνο. Την ίδια εποχή εμφανίστηκε και ο Φίλων ο Αλεξανδρέας, ο οποίος συνδυάζοντας την πλατωνική σκέψη με τις εβραϊκές παραδόσεις, διαμόρφωσε ένα σύστημα σκέψης που έλαβε την ονομασία Ιουδαιοπλατωνισμός. Μέσω του Νεοπλατωνισμού, η φιλοσοφία του Πλάτωνα επηρέασε και τον Άγιο Αυγουστίνο, από τον οποίο διαδόθηκε στη Δύση και δημιουργήθηκε ο περίφημος Χριστιανοπλατωνισμός. Τόσο στη Δύση όσο και στο Βυζάντιο, ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης προκάλεσαν ανταγωνισμούς και διαμάχες σχετικά με το ποιος από τους δύο ήταν καταλληλότερος ως μέσον για να εκφραστούν τα χριστιανικά δόγματα. Αν και κατά τον Δυτικοευρωπαϊκό Μεσαίωνα δέσποζε η αυθεντία του Αριστοτέλη, η φυσιογνωμία του Πλάτωνα δεν έπαψε να επηρεάζει με τον δικό της τρόπο τη φιλοσοφική αναζήτηση. Ίσως κανένας άλλος διανοητής στην ιστορία της Φιλοσοφίας δε συναιρεί μέσα του τόσες διαμετρικά αντίθετες ιδιότητες όσο ο Πλάτων. Στους διαλόγους του, όπου κυριαρχεί η επιβλητική προσωπικότητα του Σωκράτη, ενώνονται η φιλοσοφία με τη θρησκεία, η τέχνη με την επιστήμη και η θεωρία με την πράξη. (περισσότερα…)

της ΘΕΩΝΗΣ ΚΟΤΙΝΗ

Κώστας Θ. Ριζάκης,
επιτάφιος δρόμος
Ποιήματα Α΄ [1985-2010],
Κουκκίδα, 2020

Η τρίτη επανέκδοση της συγκεντρωτικής ποιητικής δουλειάς του Κώστα Ριζάκη έως το 2010 περιλαμβάνει έξι συλλογές. Οι δυο προηγούμενες έγιναν από τις Εκδόσεις των Φίλων το 2011 και τον Γαβριηλίδη το 2015. Όπως δηλώνει ο τίτλος της έκδοσης, η ποίηση που συναντά ο αναγνώστης εκτυλίσσει την μονήρη πορεία μιας ασκητικής συνείδησης που με όχημα τη μνήμη και την ενδοσκόπηση διαπλέει ή, καλύτερα, «σκάβει» τους πολλαπλούς θανάτους της ψυχής επιδιώκοντας να διασώσει τη συνέχεια.Επίμονα ενδοστρεφής η ματιά διαπιστώνει και εκθέτει μια σταύρωση, το σπαρασσόμενο εγώ του ανθρώπου που έλκεται από μια συνεχή εις Άιδου κάθοδο, ζητώντας παράδοξα να ανέλθει μέσω αυτής της οδού στον ουρανό της λύτρωσης. Αυτή η κάθοδος ριζώνεται σε έμμονους ποιητικούς τόπους που είναι ταυτόχρονα τόποι μαρτυρίου: η μάνα, ως αμφίβολη σχέση αρχικά και στη συνέχεια ως ο κατεξοχήν νεκρός της ψυχής, η μοναξιά του ανθρώπου και του δημιουργού, ο εαυτός που χτίζει τα μεσάνυχτα τους καθρέφτες του εφιάλτη του, οι φίλοι που έφυγαν και, κυρίως, πάντα και επίμονα η ποίηση, το πάλεμα με τον στίχο, ως αιτία και ο στόχος της υπέρβασης. (περισσότερα…)