*

του ΝΙΚΟΥ ΣΓΟΥΡΟΜΑΛΛΗ

Ολοκληρώθηκε πριν από λίγες μέρες η αναδρομική έκθεση με ζωγραφικά έργα του ποιητή και ζωγράφου Νίκου Εγγονόπουλου στο Ίδρυμα Θεοχαράκη. Το αφιέρωμα είχε μεγάλη πέραση: από την Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κατερίνα Σακελλαροπούλου, που παρευρέθηκε και μίλησε στα εγκαίνια, διάφοροι πολιτικοί, αλλά και εκπρόσωποι των τεχνών, ποιητές, ηθοποιοί, ζωγράφοι και μουσικοί, έκαναν την περατζάδα τους, φωτογραφήθηκαν και έβγαλαν selfies πλάι στα έργα του Εγγονόπουλου. Οι εντυπώσεις δεν διέφεραν και πολύ μεταξύ τους ‒ ό,τι διάβασα κι άκουσα συμπυκνώνεται στα εξής: «σπουδαία έκθεση», «αριστούργημα», «έκθεση-ωδή στον μεγάλο εικαστικό», «από τις ωραιότερες εκθέσεις της χρονιάς», «πολιτισμικό γεγονός υψηλής σημασίας», και τα λοιπά, και τα λοιπά…. Όχι ότι περίμενε κανείς κάτι διαφορετικό ‒ η κριτική στην Ελλάδα πάει πλάι-πλάι με τον έπαινο, τον έπαινο τόσο του ίδιου του καλλιτέχνη, όσο και των διαφόρων θεσμών που καθιστούν εφικτά τέτοια events. Τα κίνητρα μιας τέτοιας στάσης είναι μια ωραία, πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση, την οποία θα πρέπει να βρεθεί επιτέλους κάποιος να την ξεκινήσει, να αναρωτηθεί ας πούμε τι στον διάολο συμβαίνει και άλλη κουβέντα δεν λέγεται πέρα από «σπουδαίο» και «αριστούργημα». Εγώ προσωπικά θα ήθελα πολύ είμαι αυτός ο «κάποιος», όχι μες το κατακαλόκαιρο όμως, έχει πολλή ζέστη, κι γράφοντας για τέτοια ζητήματα φουντώνεις ακόμα περισσότερο ‒ λέω να το αφήσω λοιπόν για άλλη φορά. (περισσότερα…)

*

Η Λίστα του Λεπορέλο του Φώτη Δούσου (Νεφέλη 2021) δεν είναι μόνο ένα γερό αστυνομικό μυθιστόρημα. Έχει στοιχεία και από άλλα λογοτεχνικά είδη. Διαβάζεται ας πούμε και ως σάτιρα του λογοτεχνικού σιναφιού, αυτού του ατελεύτητου πανηγυριού της ματαιοδοξίας.

Οι δυο τρεις σελίδες στις οποίες ο συγγραφέας φιλοτεχνεί το πορτραίτο της ποιήτριας Κατερίνας Κέυ, λ.χ., είναι άξιες για ανθολογία.

«Είχε βγάλει τρεις ποιητικές συλλογές μέχρι στιγμής. Η μία χειρότερη από την άλλη. Η κριτική τής συμπεριφέρθηκε όμως με σεβασμό. Ίσως γιατί η ίδια φρόντισε να κοιμηθεί με τους μισούς κριτικούς… Με εντυπωσίαζε η τρομερή άνεση που είχαν οι νέοι λογοτέχνες να αυτοτιτλοφορούνται ποιητές ή συγγραφείς. Παλαιότερα έβγαζες πέντ’-έξι βιβλία και ακόμα δεν ήσουν σίγουρος ότι μπορείς να λέγεσαι συγγραφέας. Ήταν περισσότερο τίτλος τιμής. Τώρα με 2-3 ποιήματα που πόσταρες στο facebook αποκτούσες ύφος ποιητή φανφάρα και ό,τι μπαρούφα έλεγες έμοιαζε βαθυστόχαστη και σημαντική… Φυσικά είχε προλάβει να μου στείλει τα ποιήματά της… Με το που τα διάβασα, ένιωσα απέχθεια για το άτομό της. Τα φυσικά της θέλγητρα, τα σαρκώδη χείλη, το ωραίο σώμα, το σταχτί της δέρμα στα μάτια μου μαράθηκαν απότομα. Πίσω από το καλοσχηματισμένο πρόσωπό της έβλεπα μια μηχανή που φτύνει απαίσιους στίχους. Μια θεριζοαλωνιστική μηχανή στίχων. Στον κόρφο της φώλιαζαν κακογραμμένα ποιήματα.»

Και συνολικά όμως, η Λίστα είναι ευφάνταστη και τραβηχτική, το εύρημα με τους εκδότες και τον βιβλιόκοσμο ως ντεκόρ της δράσης έξυπνο, δέλεαρ του συγγραφέα για να τραβήξει στις σελίδες του και ένα κοινό λογίων που δεν αρέσκεται να διαβάζει αστυνομικά ή και τα σνομπάρει.

ΚΩΣΤΑΣ ΚΟΥΤΣΟΥΡΕΛΗΣ
facebook, 25.9.2021

*

*

Μεγάλα σύννεφα, πελεκητά, περιδιαβαίνοντας τον κόσμο του Γενάρη ανασκαλεύουν ανθρώπινες ψυχές για τον Καινούργιο Κόσμο. Ένα παράξενο τετραδιάστατο λουλούδι ανοιγοκλείνει τα πέταλα κάτω απ’ την σκιά της θούγιας. Γεια σας κοπάδια γνώριμα, σύντροφοι της ζωής μας, εδώ που διαστέλλονται οι τρεις σας διαστάσεις, ποια μαθηματικά θα αρνηθούν τη γλύκα του μελιού πάνω στο μυ της γλώσσας; Στο μήκος σας, στο πλάτος σας, στο ύψος της Αξίας, ας προστεθεί ισάξια το τέταρτό σας Κύμα όσο μικρό κι αν φαίνεται, όσο βαθύ κι αν είναι.

Κάθε Φλεβάρη ο κουτσός καταριέται τον ουρανό για το μισό του πόδι. Αναθεματίζει όποιον τον ακούει ψηλά και γελά υστερικά μπροστά στο πρόσωπό Του. Πιστεύει βέβαια, πως όλο και Κάποιος τον ακούει, αλλά δεν του δίνει την απαιτούμενη προσοχή που ζητά κι αυτό τον κάνει να λυσσάει ακόμη πιο πολύ. Ψηλά, Αυτός που τον ακούει κάνει υπομονή και δεν δίνει σημασία. Κι έτσι για καιρό καμιά απάντηση δεν δίνεται σε κάθε βρίσιμό του. Κάθε τέσσερα χρόνια φτάνει η τιμωρία. Τότε ο κουτσός, παρακαλεί τον ουρανό, εκλιπαρεί θα έλεγε κανείς, να του ξεριζώσει από ψηλά τούτη την μία μέρα. (περισσότερα…)

*

του ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΝΙΚΟΛΑΪΔΗ

Στέλλα Βοσκαρίδου, μικρομηχανισμοί,
Εκδόσεις Εντευκτηρίου, 2022

Η τρίτη και καλαίσθητη ποιητική κατάθεσή της Στέλλας Βοσκαρίδου μικρομηχανισμοί διακρίνεται εξαρχής για την πρωτότυπη γλώσσα και τον λαβύρινθο των εικόνων, όπου οι εσωτερικές ενότητες του λυρικού θέματος και του εξωτερικού ή της δομής είναι αλληλένδετες. Δεν είναι τυχαίο, επομένως, πως παντού στη συλλογή, από το εναρκτήριο μότο (credo quia absurdum est > το πιστεύω, γιατί είναι παράλογο), ελλοχεύει το παράδοξο και το παράλογο της ανθρώπινης ύπαρξης και γραφής· στοιχεία που αφ’ ενός ενεργοποιούν το αίσθημα του τραγικού, αλλά και του παιγνιώδους και του ειρωνικού/αυτοσαρκαστικού και αφ’ ετέρου θεματοποιούν μορφολογικά τη ρητορική του αποσπασματικού, καθώς τα ακαριαία ως επί το πλείστον ποιήματα της συλλογής σηματοδοτούν το βίαιο πέρασμα από τη μια μορφή στην άλλη και ξεχωρίζουν για τον νεωτερικό προσανατολισμό, το όραμα και τη δυναμική διαλεκτική τους. Μπορούμε, επομένως, να συναντήσουμε στο βιβλίο μια ποικιλία ποιητικών προσεγγίσεων, αφού ο ποιητικός λόγος αντλεί τόσο από τη λυρική παράδοση, τον σουρεαλισμό και τον ποιητικό πειραματισμό όσο κι από τη ρητορική τάση της ποίησης, γεγονός που καταδεικνύει τον δημιουργικό διάλογο της ποιήτριας με τις Στιγμές του Κώστα Μόντη.

(περισσότερα…)

*

Κώστας Κουτσουρέλης: Για τον Θοδωρή Γκόνη

(από το βιβλίο: Τι είναι και τι δεν είναι η ποίηση.
Δώδεκα ομόκεντρα δοκίμια, Μικρή Άρκτος, 2021)

Από τους στιχουργούς του καιρού μας, ο Θοδωρής Γκόνης είναι ίσως ο σημαντικότερος μαθητής του Νίκου Γκάτσου. Εμπνεόμενος κι αυτός από την ελληνική ιστορία και λαϊκή παράδοση, ιδίως στα θαυμάσια τραγούδια που έγραψαν με τον Νίκο Ξυδάκη, προεκτείνει την εικονοπλαστική και συμβολική γλώσσα του Γκάτσου στο σήμερα, ανανεώνοντάς την. Κι ο Γκόνης είναι ένας θαυμάσιος λυρικός. Ακούστε:

Το μέλι φέρνω των γκρεμών
Της πέτρας τη σιωπή
Εκοίμησα τις μέλισσες
Με τη δική σου ευχή

Των βράχων φέρνω την ηχώ
Του λύκου τη φωνή
Της άμμου το τριαντάφυλλο
Της στάχτης το φιλί (περισσότερα…)

Ἠ ἐπανατοποθέτησή μας ἀπέναντι στὸ Βυζάντιο μπορεῖ νὰ συμβάλει σὲ ἕναν ἐπαναπροσανατολισμὸ τοῦ σύγχρονου κόσμου; Μὲ μίτο ὁδηγητικὸ τὸ ἐρώτημα αὐτό, συνευρεθήκαμε τὸν Μάιο ποὺ μᾶς πέρασε στὸ Ἵδρυμα Τάκη Σινόπουλου καὶ συνομιλήσαμε ἐμπρὸς στὴν κάμερα τοῦ Ἀντίφωνου καὶ τοῦ Κωνσταντίνου Βεργῆ τέσσερις: ὁ Ἄγγελος Καλογερόπουλος μὲ τὸν Βαγγέλη Σταυρόπουλο ἀπὸ τὸ Κοινὸν τῶν Καλῶν Τεχνῶν καὶ ὁ Θανάσης Γαλανάκης μὲ τὸν Κώστα Κουτσουρέλη ἀπὸ τὸ Νἐο Πλανόδιον. Εὐχαριστίες θερμὲς στὸν Ἄγγελο γιὰ τὴν πρωτοβουλία καὶ τὴν πρόσκληση καὶ στὸν Κωνσταντίνο γιὰ τὴ κινηματογράφηση καὶ τὴν διαδικτυακὴ φιλοξενία. Σήμερα τὸ δεύτερο μέρος. (Τὸ πρῶτο μέρος ἐδῶ.)

*

*

*

*

Το ένιωσες πολύ αργά. (Εξάλλου
πότε εισάκουσες λόγο δασκάλου,
ποιον θ’ ανεχόσουν να σ’ το πει;)
Πως έχεις ζήσει τη ζωή ενός Άλλου.

* * *

Ο Δον Ζουάν, ο Φέλιξ Κρουλ, ο Ισκαριώτης,
ο Κυανοπώγων –τι αγενής πυργοδεσπότης–,
ο Μπελ Αμί, ο Λαερτιάδης, ο Καλιόστρο.
Κάθε αθωότητα έχει το αρπακτικό της.

* * *

Να ’χει στις πλάτες του τ’ απέραντο γαλάζιο
θα τον πετύχεις τον Πανάγαθο βαστάζο.
Αγκομαχά, κοίτα, το βλέπεις καθαρά,
κι ιδρώνει ο δόλιος κάτω απ’ τ’ Ουρανού το βάζο.

* * *

Με χιούμορ συστηνόταν: Μ. η αρσενοκοίτις.
Όμως δεν πρόδωσε ποτέ σύζυγο ή εραστή της,
στους άντρες της παρέμενε πιστή.
Για πάντα στα σκοτάδια της τους τράβαγε. Μαζί της.

* * * (περισσότερα…)

*

(περισσότερα…)

*

της ΚΩΣΤΟΥΛΑΣ ΜΑΚΗ

Georgi Gospodinov, Χρονοκαταφύγιο
μτφρ. Αλεξάνδρα Ιωαννίδου, Ίκαρος, 2021

«Παράγουμε ασταμάτητα παρελθόν. Είμαστε εργοστάσια παρελθόντος […] Δεν πρέπει να υπάρχουν κάπου εργοστάσια ανακύκλωσης του παρελθόντος; Μήπως να ανακυκλώνεται ανάποδα προς κάποιο μέλλον, έστω και σε δεύτερη χρήση; Πάρε να ’χεις ερωτήσεις» (σ. 141)

Στο Χρονοκαταφύγιο ο Γκεόργκι Γκοσποντίνοφ συνομιλεί με το έργο του Ζέμπαλντ, επαναθέτοντας κριτικά ερωτήματα για τη μνήμη και την ιστορία, καθώς και τα όρια των ατομικών και συλλογικών ταυτοτήτων στις προσλήψεις του έθνους και των μνημονικών κατασκευών. Τα μυθοπλαστικά χαρακτηριστικά του βιβλίου οδηγούν στη διαρκή διατύπωση καυστικών πολιτικών σχολίων για την έννοια της προόδου, της ζωής και του θανάτου. Ο συγγραφέας διαφοροποιείται παράλληλα από τον Ζέμπαλντ στις αφηγηματικές τεχνικές του ή —για να είμαστε πιο ακριβείς— εξελίσσει αυτές τις αφηγηματικές πρακτικές, αξιοποιώντας και επικαιροποιώντας συνθετικά ό,τι θα μπορούσε να οριστεί ως μεταμοντέρνο μυθιστόρημα, απαλλαγμένο όμως από τις αρνητικές νοηματοδοτήσεις του όρου. Το φιλοσοφικό δοκίμιο συναντά την κριτική θεωρία, το μυθιστόρημα την ποίηση, η αποσπασματική ή άλλοτε αποφθεγματική μορφή την έννοια του αρχείου, ο ρεαλισμός την κριτική ιστοριογραφία της Ευρώπης του 20ού και 21ου αι., καθώς και μπορχεσιανά μοτίβα.

Επιπλέον, πολυφωνικά στο βιβλίο εναλλάσσονται διαφορετικές αφηγήσεις για το παρελθόν, οι οποίες επιτονίζουν την υποκειμενική ερμηνεία των αφηγητών, φέρνοντας στο προσκήνιο διαφορετικές στιγμές από τα ιστορικά δρώμενα του 20ού αιώνα. Με όλους αυτούς τους τρόπους ο συγγραφέας πολυσυλλεκτικά “δοκιμάζει” τα όρια της γραφής και επομένως και της αναγνωστικής πρόσληψης, διατηρώντας, όπως γίνεται σε κάθε βιβλίο του, τα ερωτήματα και τις προοπτικές για το μέλλον των ανθρώπινων συμβάντων σε ανοιχτή διαπραγμάτευση. Όπως δηλώνεται εξαρχής ως αρχικό μότο μόνο τα επινοημένα πρόσωπα στο μυθιστόρημα είναι αληθινά. Έτσι στη λογοτεχνική μυθοπλασία προκαλούνται ταλαντώσεις από τον συγγραφέα στο δίπολο αληθινό-ψεύτικο. (περισσότερα…)

*

του ΜΥΡΩΝΟΣ ΖΑΧΑΡΑΚΗ

Roger Eatwell & Matthew Goodwin, Εθνικολαϊκισμός
Μετάφραση Ηρακλής Οικονόμου, Επίκεντρο, Αθήνα 2021

[…] ο αστικός φιλελευθερισμός έπασχε από μια βασική αντίφαση: από τη φύση του ήταν ολιγαρχικός, συνάμα όμως ήταν υποχρεωμένος να εκδιπλωθεί πολιτικά σε μια (σχηματιζόμενη) μαζική κοινωνία, η οποία αποτελούσε την conditio sine qua non της ίδιας του της ύπαρξης. Όμως η μαζική κοινωνία τραβούσε προς τη μαζική δημοκρατία, κι αυτό έκανε την αντίφαση ακόμα εντονότερη». […] Στον βαθμό που ο φιλελευθερισμός μεθερμηνεύεται υπό μαζικοδημοκρατική έννοια, ό,τι απομένει από τη συγκεκριμένη ιστορική σημασία του χαρακτηρίζεται ως “συντηρητισμός” και καταδικάζεται με αντίστοιχη ζέση από τους υπερασπιστές της μαζικής δημοκρατίας.

Παναγιώτης Κονδύλης, Η παρακμή του Αστικού Πολιτισμού: από τη μοντέρνα στη μεταμοντέρνα εποχή και από το φιλελευθερισμό στη μαζική δημοκρατία, (Αθήνα: εκδόσεις Θεμέλιο, 2007), σ. 214-215.

Στην τηλεοπτική σατιρική κωμωδία «Ο υπηρέτης του λαού», που άρχισε πρόσφατα να προβάλλεται στην ελληνική τηλεόραση, με πρωταγωνιστή τον ηθοποιό Βολοντίμιρ Ζελένσκι, βλέπουμε έναν σχολικό καθηγητή ιστορίας, τον απλό καθημερινό άνθρωπο Βασίλι Χολομπορόντκο, κυριολεκτικά από τη μια μέρα στην άλλη, να αποφασίζει να αναμειχθεί με τα κοινά, έχοντας αυθεντική αγάπη για τον λαό (ο οποίος τον στηρίζει) και συνάμα αγανάκτηση για τη διαφθορά των ηγετών του. Φυσικά, σε κάθε επεισόδιο προκύπτουν διαρκώς νέα ευτράπελα, καθώς ο άπειρος Βασίλι έρχεται σ’ επαφή με την πλουτοκρατία και το διεφθαρμένο πολιτικό κατεστημένο, το οποίο προσπαθεί να εξυγιάνει. Είναι εντυπωσιακό ότι, τρία χρόνια αργότερα, το όνομα της σειράς χρησιμοποιήθηκε για το πολιτικό κόμμα του Ζελένσκι, ο οποίος είναι ο νυν πρόεδρος του Ουκρανίας. Η δημοφιλία και η ταύτιση του ηθοποιού με τον ρόλο που κλήθηκε να ενσαρκώσει, είναι μια σταθερή τάση στη σύγχρονη εποχή, όπου όλο και περισσότεροι άνθρωποι της τέχνης και του θεάματος κερδίζουν τη λαϊκή υποστήριξη και έπειτα πολιτεύονται, ακριβώς διότι πλήθος ανθρώπων μπαίνει στον πειρασμό να τους δει ως άτομα που είναι “όπως αυτοί” και που, επομένως, δεν πρόκειται να τους προδώσουν σαν τους επαγγελματίες της πολιτικής ελίτ[1]. (περισσότερα…)