*

του ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΝΙΚΟΛΑΪΔΗ

Στέλλα Βοσκαρίδου, μικρομηχανισμοί,
Εκδόσεις Εντευκτηρίου, 2022

Η τρίτη και καλαίσθητη ποιητική κατάθεσή της Στέλλας Βοσκαρίδου μικρομηχανισμοί διακρίνεται εξαρχής για την πρωτότυπη γλώσσα και τον λαβύρινθο των εικόνων, όπου οι εσωτερικές ενότητες του λυρικού θέματος και του εξωτερικού ή της δομής είναι αλληλένδετες. Δεν είναι τυχαίο, επομένως, πως παντού στη συλλογή, από το εναρκτήριο μότο (credo quia absurdum est > το πιστεύω, γιατί είναι παράλογο), ελλοχεύει το παράδοξο και το παράλογο της ανθρώπινης ύπαρξης και γραφής· στοιχεία που αφ’ ενός ενεργοποιούν το αίσθημα του τραγικού, αλλά και του παιγνιώδους και του ειρωνικού/αυτοσαρκαστικού και αφ’ ετέρου θεματοποιούν μορφολογικά τη ρητορική του αποσπασματικού, καθώς τα ακαριαία ως επί το πλείστον ποιήματα της συλλογής σηματοδοτούν το βίαιο πέρασμα από τη μια μορφή στην άλλη και ξεχωρίζουν για τον νεωτερικό προσανατολισμό, το όραμα και τη δυναμική διαλεκτική τους. Μπορούμε, επομένως, να συναντήσουμε στο βιβλίο μια ποικιλία ποιητικών προσεγγίσεων, αφού ο ποιητικός λόγος αντλεί τόσο από τη λυρική παράδοση, τον σουρεαλισμό και τον ποιητικό πειραματισμό όσο κι από τη ρητορική τάση της ποίησης, γεγονός που καταδεικνύει τον δημιουργικό διάλογο της ποιήτριας με τις Στιγμές του Κώστα Μόντη.

Τοποθετημένη ανάμεσα στην άβυσσο της γλώσσας και της πραγματικότητας, η Στέλλα Βοσκαρίδου επιχειρεί την καθιέρωση της πλήρους ελευθερίας στον συνδυασμό λέξεων, εικόνων και ήχων, καθώς αντιλαμβάνεται την ποίηση ως ένα μουσικό πεδίο πειραματισμού, ως μια πολύχρωμη και δυναμική διαδικασία διερεύνησης και δοκιμών προς αναζήτηση νέων μορφών έκφρασης και νέων τονικών προσμείξεων. Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, το γεγονός ότι η ποίητρια επιµένει σε όλο το μήκος και πλάτος της συλλογής στην ανάδειξη μιας διττότητας, η οποία νοµιµοποιεί την αιώρηση µεταξύ ιδεατής και υπαρκτής ζωής με τις αταίριαστες συζεύξεις τους. Κυρίως, ωστόσο, αποκαλύπτει τα αδιέξοδα της ιστορικής συγκυρίας, καθώς και της ποιητικής γραφής, η οποία αγωνίζεται διαλεκτικά και αποσπασματικά να τα εκφράσει. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο ερμηνείας, η ανά χείρας συλλογή συνιστά, κατά την άποψή μου, ένα είδος µυστικού και μουσικού συµβολαίου ελευθερίας και αντισυµβατικότητας µε τον αναγνώστη, και αποκαλύπτει μυητικά έναν κόσμο ανομοιότητας, πληρότητας και πλησμονής, έναν κόσμο τραγικά παιγνιώδη που προκαλεί απορία και κατάπληξη.

Με ολιγόστιχα, επομένως, ποιήματα η Στέλλα Βοσκαρίδου ράβει και τέμνει παλίνδρομα τις αντιθέσεις και τις συνεπακόλουθες εσωτερικές/συγγραφικές πληγές στη δυαδικότητά τους. Με αυτό τον τρόπο, θέματα όπως η μνήμη, η ύπαρξη, η γλώσσα/ποίηση, οι οικογενειακές και προσωπικές σχέσεις, τα κοινωνικά και εθνικά ζητήματα αντιμετωπίζονται εξαιρετικά ζωτικά μέσω των τομών των αντιληπτικών εικόνων μιας γυναικείας ποιητικής όρασης, η οποία συνθέτει εν εξελίξει μεγαλύτερες αποσπασματικές ενότητες ενός μουσικού/αντιστικτικού ποιητικού πειράματος. Κι έτσι, καθοδηγούμενη στην πορεία από τη ρευστότητα των ρυθμικών προτάσεων/μοτίβων κάθε ενότητας, η ποιήτρια ενορχηστρώνει την εξωτερική και την εσωτερική της πραγματικότητα σε συμβολικά στρώματα κειμένου, τα οποία δεν δοκιμάζουν μόνο τα όρια της γλώσσας, αλλά και υπερασπίζονται το παράλογο και ασύλληπτο της γραφής.

Λαμβάνοντας τα πιο πάνω υπ’ όψιν, αντιλαμβανόμαστε ότι η ανά χείρας συλλογή κινείται ταυτόχρονα προς την κατεύθυνση του ρευστού, του διαρκούς, του συνεχούς, αλλά και στην κατεύθυνση του θραύσματος. Επιζητεί, με άλλα λόγια αντιστικτικά να κάνει ορατό το αόρατο, αισθητό το νοούμενο, πραγματικό το μη-πραγματικό, λογικό και πιστευτό το παράλογο. Μέσα σε αυτό, λοιπόν, το αποσπασματικό, αντιφατικό και συνάμα συνθετικό πλαίσιο, κάθε νοηματική κατάληξη, οποιαδήποτε νοηματική οριστικοποίηση ή σταθερότητα συνιστούν για την ποιητική της αντίληψη κάτι αδύνατο, χωρίς, ωστόσο, αυτό να σημαίνει πως η γραφή εκτρέπεται στην αδιαφάνεια. Ο μοντερνισμός, πάντως, ελληνικός και ξένος, αλλά και η γόνιμη επίδραση της γυναικείας σκέψης και γραφής καταλαμβάνουν κεντρική θέση στην ποιητική της, καθώς μαζί με την απελευθέρωση του στίχου και την αποδεύσμευση μιας ορισμένης σκοτεινότητας, έχουμε και τη δεσπόζουσα παρουσία μιας αυξημένης και πολυφωνικά κατανεμημένης δραματικότητας.

Παράλληλα, όπως και στα προηγούμενα βιβλία της, ο ήχος αποτελεί την πρώτη ύλη της Βοσκαρίδου, το ποιητικό γεγονός της γραφής και του σώματος, και παραμένει πάντοτε μια τεράστια θεατρική χοάνη που δραματοποιεί το θαύμα και την κωμωδία της ύπαρξης και της γραφής. Δεν είναι τυχαίο, βεβαίως, το γεγονός ότι η ποιήτρια σπούδασε μουσικολογία και έχει ασχοληθεί με θέματα που αφορούν τις σχέσεις της γλώσσας με τη μουσική ή το γεγονός ότι το 2017 αναδείχθηκε νικήτρια στο 1ο Διεθνές Poetry Slam που έγινε στην Κύπρο.

Στο επίπεδο της μορφής τώρα, πέρα από την ανάδειξη της εικόνας, του γλωσσικού πειραματισμού και της μεταφοράς σε βασικά μέρη της έκφρασης, η ποιήτρια ωθεί τον αναγνώστη της συνεχώς σε ένα είδος ποιητικής δεύτερης ματιάς/ανάγνωσης, η οποία τον οδηγεί αναπόφευκτα σε μιαν εναγώνια διαλεκτική αναθεώρηση και συνανάγνωση όλων των ενορχηστρωμένων θεμάτων. Το νόημα, επομένως, συνεχώς αναβάλλεται / επανέρχεται / αποδομείται / μεταμορφώνεται / εξαφανίζεται ή εμφανίζεται αιφνίδια και παλίνδρομα για να βεβαιώσει τη δυνατότητα ενός ουσιαστικότερου υπάρχειν και μιας λοξής ανατρεπτικής ματιάς που συνθέτει ένα πολυδιάστατο μωσαϊκό ταυτοτήτων και βιωμάτων, συχνά ετερόκλητων και αντιφατικών.

Κατά την ανάγνωση, λοιπόν, έχουμε την αίσθηση ότι κινούμαστε μονίμως σε έναν ρευστό χώρο μεταξύ μητέρας/πατρίδας και ανοίκειας ξενιτειάς, καθώς το συνεχές παιχνίδι της πολυσημίας, η διάσπαση των χρονικών ορίων σε στιγμές, η χαλάρωση των δεσμών με την εξωτερική πραγματικότητα της δράσης, η συνύπαρξη των αντιθέσεων, η πυκνή μεταφορικότητα και συμβολοποίηση δημιουργούν αποκλίσεις από τη ρεαλιστική γραφή και καταδεικνύουν έναν πολύτροπο και ανοίκειο ενίοτε λόγο/γραφή που δεν αποκαλύπτει εύκολα ούτε τους μικρομηχανισμούς της επεξεργασίας του, ούτε το ποιητικό εγώ που ανασαίνει πίσω από αυτά. Πολλές φορές, ωστόσο, κάτω από την ψεύτικη μάσκα της γλωσσικής κατάκτησης, εμφιλοχωρεί μια έντονη αίσθηση μελαγχολίας, απώλειας, ειρωνείας και αυτοσπαραγμού, αδιάψευστο δείγμα της ταπεινότητας της ποιήτριας, αλλά και της βαθειάς γνώσης/συνειδητοποίησης των ορίων της ίδια της γραφής.

Συνοψίζοντας, η τρίτη συλλογή της Στέλλας Βοσκαρίδου μικρομηχανισμοί, επιβεβαιώνει ξανά την ανοιχτή, δυναμική και ριψοκίνδυνη προσέγγιση της ποιητικής γραφής, καθώς και την ωριμότητα της ποιητικής της γλώσσας και την υφολογική της πολλαπλότητα. Η ποίησή της, επομένως, αποτελεί πρόκληση για τα όρια της αναγνωστικής μας ελευθερίας και πρόσκληση για την εξόρυξη της προσωπικής για τον καθένα αλήθειας που εγγράφεται στο ζείδωρο κενό της Ποίησης.

ξέμεινα
τώρα μιλάω με πευκοβελόνες

~.~

πρώτα στερέωσα όλες τις γωνίες
κι έπειτα
ελευθέρωσα την υποτείνουσα
στα χείλη μου ξεκάπνιζε μια δίεση

~.~

ο Αμαζόνιος είναι πρωτίστως
ψυχική κατάσταση

~.~

η στιγμή ως κυματοθραύστης

~.~

η λέξη φεύγω
ως παρατεταμένη τυμπανοκρουσία

~.~

τα υπόλοιπα
ανιστόρητος άνεμος

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ

*