*

Καιρικά σχόλια από τον ΚΩΣΤΑ ΚΟΥΤΣΟΥΡΕΛΗ

Ο Καποδίστριας δολοφονήθηκε γιατί αρνήθηκε ν’ αφήσει τους δασμούς της Μάνης στους προύχοντές της. Πράγματι, μετά τον φόνο του η περιοχή έκανε του κεφαλιού της για έναν σχεδόν αιώνα. Το 1885, ο Δηλιγιάννης νίκησε τον Τρικούπη με εκλογικό του σύνθημα το «Κάτω οι φόροι». Η πρώτη του δουλειά στην πρωθυπουργία ήταν να επιδεινώσει το δημόσιο έλλειμμα και να ανοίξει το δρόμο προς την χρεοκοπία. Ο Βενιζέλος ήταν επαναστάτης και στη φορολογική του πολιτική. Σε ελάχιστο διάστημα, υπερτετραπλασίασε τα μηνιαία έσοδα του κρατικού ταμείου, εισπράττοντάς τα από τους έχοντες. Νέοι φόροι στις κληρονομιές και τις δωρεές, νέος και μάλιστα αναδρομικός φόρος στα κέρδη των επιχειρήσεων, και φυσικά ο ΕΝΦΙΑ της εποχής: η αυτόματη υπερτίμηση της ακίνητης περιουσίας. Μ’ αυτόν τον τρόπο πέτυχε όσα πέτυχε. Και γι’ αυτό μισήθηκε τόσο από την Παλαιά Ελλάδα.

* * *

Όλοι οι άξιοι λόγου πολιτικοί της νεώτερης ιστορίας, ο Καποδίστριας, ο Τρικούπης, ο Βενιζέλος, ο Καραμανλής, κυβέρνησαν συγκεντρωτικά. Οι αντίπαλοί τους (ενίοτε και οι φίλοι τους οι ίδιοι…) τους αποκαλούσαν «αυταρχικούς», «αρχομανείς», ώς και «δικτάτορες». Τους «τυραννοκτόνους» παρίσταναν οι Μαυρομιχαλαίοι και οι κωνσταντινικοί επίδοξοι φονείς του Βενιζέλου. Από τον 19ο αιώνα ώς σήμερα δεν υπήρξε σινάφι οπισθοδρομικό που να μη κρύψει τη μουσούδα του πίσω απ’ το αναπεπταμένο λάβαρο της ελευθερίας.

* * *

Υπερφορολόγηση και υποφορολόγηση πάνε πάντα μαζί. Για να φορολογείς κάποιους παραπάνω σημαίνει ότι δεν φορολογείς κάποιους αρκετά. Όμως αυτό δεν σημαίνει ότι είσαι «κρατιστής», αλλά ακριβώς το αντίθετο: ότι για να απαλλάξεις τους προστατευόμενους σου από τα βάρη, είσαι πρόθυμος καί τα συμφέροντα του κράτους να εκποιήσεις καί να μετακυλήσεις το κόστος στη ράχη του άλλου.

* * *

Η ιδέα ότι ο Έλληνας θα πλήρωνε με συνέπεια τους φόρους του, αν αυτοί κάποτε γίνουν «λελογισμένοι» και «δίκαιοι», είναι προϊόν ονειροφαντασίας. Κόπια μηχανική εμπνεόμενη από συνθήκες εντελώς αλλότριες, προτεσταντικές, παραγνωρίζει τη βαθύρριζη νοοτροπία του έθνους που οι αιώνες το έχουν δασκαλέψει να αντιμετωπίζει κάθε τι το δημόσιο ως αδέσποτο, λάφυρο προς λεηλασία.

* * *

Αν στη Δυτική Ευρώπη και τη Βόρειο Αμερική οι όροι κρατισμός και αντικρατισμός έχουν ένα κάποιο αντίκρισμα, ένα ιστορικό περιεχόμενο τέλος πάντων, εδώ σε μας, όπως και να αποκαλούνται αυτοί που τους επικαλούνται («δεξιοί» ή «αριστεροί», «φιλελεύθεροι» ή «σοσιαλιστές»), είναι άνευ περιεχομένου. «Κρατισμός» στην Ελλάδα είναι διαχρονικά η πύκνωση των παρεμβάσεων του κράτους προς όφελος των οργανωμένων συμφερόντων που απεργάζονται την κατάλυσή του. Και «αντικρατισμός», η αραίωσή τους για τον ίδιο ακριβώς σκοπό.

* * *

Οι ημέτεροι «αντικρατιστές» δεν χάνουν ευκαιρία να καυτηριάσουν την πολιτική μωρία του εκλογικού σώματος και τις άθλιες κατά καιρούς επιλογές του. Όταν όμως ο λόγος έρχεται στην οικονομία, οι ίδιοι άνθρωποι ευελπιστούν ότι ο ίδιος λαός, ο εντελώς «ανώριμος» όταν προσέρχεται στις κάλπες, αποδεσμευόμενος από την κηδεμονία του κράτους, κατά τρόπο μαγικό θα ενηλικιωθεί. Και ότι, αυτοεκσυγχρονιζόμενος πια, θα πάρει την άγουσα προς την ευημερία…

* * *

Η προσδοκία των ημετέρων «αντικρατιστών» ότι μια χώρα όπως η Ελλάδα, με τέτοια ιστορική και πολιτισμική φυσιογνωμία, μπορεί να εκσυγχρονιστεί εκ των κάτω, από την ιδιωτική πρωτοβουλία, είναι τόσο εύλογη όσο και η εικασία ότι η Γερμανία ή η Κίνα θα εισέρχονταν ποτέ στη βιομηχανική εποχή χωρίς το σιδηρούν κράτος του Μπίσμαρκ και του Τενγκ.

* * *

Αντίθετα απ’ ό,τι η ίδια η Δύση αγαπά να πιστεύει, την ισχυρή της οικονομία δεν τη δημιούργησαν τα δικαιώματα και το laissez faire. Αλλά η συντριβή, συχνά βίαιη, εκείνων των φυγόκεντρων και αντίρροπων δυνάμεων που καθιστούσαν τον κεφαλαιοκρατικό εκσυγχρονισμό αδύνατο: των φεουδαρχών, των νομοκατεστημένων τάξεων και συντεχνιών, της Εκκλησίας. Ελεύθερες αγορές ερήμην ισχυρού κράτους-εγγυητή δεν νοούνται. Το φύσει πρότερον της «ελευθερίας» είναι η βία.

* * *

Κράτος, μας δίδαξε ο Νόρμπερτ Ελίας, σημαίνει δυο πράγματα: μονοπώλιο επί των φόρων και μονοπώλιο επί της βίας. Και στους δύο αυτούς τομείς το ελληνικό κράτος στάθηκε αναντίρρητα μικρό, κάποτε και ελάχιστο. Διαχρονικά, ποικίλες οργανωμένες ομάδες (λήσταρχοι, παρακρατικοί, αντάρτες, πραξικοπηματίες, τρομοκράτες, καταληψίες κ.ο.κ.) αμφισβήτησαν ή και κατέλυσαν ενίοτε το μονοπώλιό του επί της βίας. (Βλ. σήμερα λ.χ. τα Ζωνιανά, τα Εξάρχεια, τα εκπαιδευτικά ιδρύματα). Και διαχρονικά, ποικίλες οργανωμένες ομάδες (από τους Μανιάτες ώς τις σημερινές συντεχνίες) το εξανάγκασαν στην εκποίηση των φορολογικών του δικαιωμάτων. (Βλ. φοροδιαφυγή, φοροκλοπή και τους εκατοντάδες φόρους «υπέρ τρίτων»). Με αυτή την έννοια οι φιλελεύθεροι έχουν δίκιο, το μέγεθος του κράτους είναι πρόβλημα. Το ελληνικό κράτος είναι τόσο μικρό ώστε αδυνατεί να υπηρετήσει τον οποιονδήποτε σκοπό – είτε αυτός είναι ο «εκσυγχρονισμός» είτε το αντίθετό του.

ΚΩΣΤΑΣ ΚΟΥΤΣΟΥΡΕΛΗΣ