*

του ΦΩΤΗ ΤΕΡΖΑΚΗ

~.~

α. Η καταστροφή των σημασιών

Ο 21^ος αιώνας ανέτειλε στον αστερισμό τής ανησυχίας. Χωρίς το εκκοσμικευμένο απολυτρωτικό όραμα της ιστορίας, που κατήγγειλαν οι «μεταμοντέρνοι» δημαγωγοί, κανένας φραγμός δεν έμεινε ικανός να ανασχέσει τον τρόμο τού μέλλοντος. Η φιλοσοφική σκέψη, που η κρίση της είχε προειδοποιητικά αναγγελθεί από την τρίτη δεκαετία τού 20^ου αιώνα, οδηγήθηκε με ανεξήγητους πανηγυρισμούς στην αυτοκτονία της στο τέλος τού ίδιου αυτού αιώνα. Εγκαταλείποντας τον μοναδικό ρόλο απ’ όπου αντλούσε την ανανεούμενη ζωτικότητάς της στους αιώνες που σφράγισε με την παρουσία της, τον ρόλο τού «διορθωτικού τής ιστορίας» (Χορκχάιμερ), γονάτισε μπροστά στις ιστορικές δυνάμεις τής καταστροφής που απεργάζονται το πραγματικό τέλος τού ανθρώπου και της γης. Αναθαρρυμένοι από την αδυναμία τού αντιπάλου, οι κήρυκες της ανθρώπινης υποδούλωσης εκφωνούν απερίφραστα τις μακάβριες δημηγορίες τους: από Το τέλος τής ιστορίας και ο τελευταίος άνθρωπος (1992)¹ του Francis Fukuyama και Η σύγκρουση των πολιτισμών και ο ανασχηματισμός της παγκόσμιας τάξης (1996)²  του Samuel Huntington, μέχρι το Homo Deus. Μια σύντομη ιστορία τού μέλλοντος (2016)³  του Yuval Noah Harari και τo Η μεγάλη επανεκκίνηση (2020)⁴ των Klauss Schwab και Thierry Malleret, η σχεδιαζόμενη από την κορυφή τής διεθνούς κεφαλαιοκρατικής ελίτ δυστοπία έχει αναγγελθεί με ανατριχιαστική ακρίβεια.

Στην τελευταία αυτή πράξη τού παγκόσμιου ταξικού αγώνα, η έκβαση —προσωρινή, δικαιούμαστε ακόμα να ελπίζουμε— καθορίστηκε όχι μόνο από τη συντριπτική υπεροπλία και τη μακράν υπέρτερη ικανότητα οργάνωσης των κρατούντων, αλλά κι από ένα ανυπολόγιστης εμβέλειας όπλο που μπόρεσε να σπείρει τη σύγχυση στους «από κάτω», φαλκιδεύοντας την ικανότητά τους για συνεννόηση και οργάνωση: την καταστροφή των σημασιών ή, ακριβέστερα, τoν σφετερισμό τής γλώσσας τους και τη μεθοδευμένη αλλοίωση των νοημάτων της.

Το στρατήγημα αυτό έχει δύο συμπληρωματικές όψεις. Η μία είναι η πληθωριστική εισαγωγή νέων όρων για να σημάνουν περιεχόμενα τα οποία περιγράφονταν επαρκώς (με μια ερμηνευτική διεύρυνση ενδεχομένως) από ήδη υπάρχοντες με τους οποίους ήμασταν καλά εξοικειωμένοι. Δεν μιλάμε πια για νεοαποικιοκρατία αλλά για παγκοσμιοποίηση· δεν μιλάμε για ολοκληρωτισμό αλλά για μετα-δημοκρατία ή έστω τεχνοφεουδαρχία· δεν μιλάμε για εκμετάλλευση αλλά για ανθρώπινους πόρους, ούτε βέβαια για συμφέροντα αλλά για δικαιώματα· είναι αναχρονισμός να αναφερόμαστε σε καπιταλισμό και ταξική πάλη αλλ’ ακούγεται ορθό να λέμε πλουραλιστική κοινωνία και αγώνες αναγνώρισης· παρωχημένο να μιλάμε για εμπορευματοποίηση αλλά δέον να λέμε αξιοποίηση ή καινοτομία· δεν πρέπει να λέμε πραγμοποίηση αλλά απο-υποκειμενοποίηση· όχι θέσμιση αλλά μερισμός τού αισθητού· να μη λέμε ιδεολογία αλλά λογοθετικές πρακτικές· ούτε άγχος ευνουχισμού αλλά δυσφορία φύλου· όχι πια οικολογική καταστροφή αλλά κλιματική αλλαγή· κ.ο.κ. Δεν πρόκειται μόνο για την εγκλωβιστική επαναφορά τού ίδιου με την αμφίεση της διαφοράς (στο οποίο αναμφίβολα συνέβαλε η ματαιοδοξία διανοητών που θέλησαν να παρουσιάσουν εαυτούς ως καινοτόμους ελλείψει πραγματικών ιδεών), αλλά κυρίως για τη δημιουργία μιας τεχνητής ρηγμάτωσης στη σκέψη που διαλύει το συνεχές τής εμπειρίας και παραλύει την ικανότητα δράσης και προσανατολισμού στο ιστορικό παρόν. Είναι το αρχαίο στρατήγημα της Βαβέλ που τη χρησιμότητά του διείδαν σωστά οι κυρίαρχες τάξεις τού καιρού μας. (περισσότερα…)

*

Ένας ήταν ο θριαμβευτής των αμερικανικών εκλογών, ο Ντόναλντ Τζ. Τραμπ. Πάμπολλοι όμως ήταν οι ηττημένοι τους, εντός και εκτός των ΗΠΑ. Ένας μικρός απολογισμός.

– Η παγκοσμιοποίηση, η «ελεύθερη αγορά» και η υποτιθέμενη αόρατη χειρ της.

Ο τραμπικός προστατευτισμός θα ανακινήσει νέους εμπορικούς πολέμους με Ευρώπη και Κίνα, θα προωθήσει την επανεκβιομηχάνιση των ΗΠΑ και θα βαλκανοποιήσει περαιτέρω την πλανητική οικονομία. Η σημασία του χρηματιστηριακού κεφαλαίου και των υπηρεσιών, πρόσκαιρα τουλάχιστον, θα υποβαθμιστεί, το νέο μεταποιητικό κεφάλαιο (λέγε με Μασκ) θα έρθει στο προσκήνιο. Ο νέος οικονομικός εθνικισμός θα έχει πολλαπλές επιπτώσεις όχι μόνο ιδεολογικές-γεωπολιτικές αλλά και καθαρά πολιτισμικές.

– Ο γουοκισμός, οι δικαιωματιστές, η «πολυπολιτισμικότητα», η πολιτική ορθότητα και ο ακυρωτικός ακτιβισμός

Ακόμη και η Κάμαλα Χάρρις δεν τόλμησε προεκλογικά να παίξει το χαρτί της «πρώτης γυναίκας Προέδρου» (και «πρώτης μαύρης», «πρώτης Ασιάτισσας», «πρώτης Ινδής» κ.ο.κ.). Τόσο απαξιωμένη είναι πλέον στην κοινή γνώμη η λογική των ποσοστώσεων και τόσο απεχθείς οι συνδικαλιστικού τύπου αξιώσεις των πάσης φύσεως μειονοτήτων. Ετερογονία των σκοπών… Ο αναιδής ζηλωτισμός τους δεν αποκλείεται να οδηγήσει στο άλλο άκρο: την πλήρη κατάργηση κάθε μέτρου θετικής διάκρισης και υποστήριξης των εκκινούντων από μειονεκτική θέση. Η νίκη του Τραμπ ξεπερνάει έτσι κατά πολύ σε εμβέλεια μια συνήθη εκλογική επικράτηση. Στην πράξη, ισοδυναμεί με την επικράτηση της δεξιάς σ’ έναν επεισοδιακό πολιτισμικό πόλεμο τριών τουλάχιστον δεκαετιών. Οι Ρεπουμπλικανοί όλα αυτά τα χρόνια δημιούργησαν ένα ολόκληρο εναλλακτικό οικοσύστημα ικανό να αντιπαρατεθεί επί ίσοις όροις με την ηγεμονία της φιλελεύθερης-προοδευτικής κουλτούρας σε όλο το φάσμα της ενημέρωσης και της ψυχαγωγίας (ΜΜΕ, κινηματογράφο, μουσική, αθλητισμό κ.λπ.). Και πλέον δρέπουν τους καρπούς. (περισσότερα…)

*

του ΚΩΣΤΑ ΜΕΛΑ

Η σημερινή εποχή είναι διαποτισμένη από ένα μεγάλο παράδοξο: ενώ η δημοκρατία ως γενική έννοια, είναι τόσο δημοφιλής σήμερα και βρίσκεται στο στόμα όλων ανεξαιρέτως, διαπιστώνεται η δραστική συρρίκνωση της ονομαζόμενης «φιλελεύθερης δημοκρατίας» (κοινοβουλευτικής, αστικής ή συνταγματικής) καθιστώντας την ουσιαστικά σκιά αυτής που υπήρξε ειδικά την περίοδο μετά τνο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Οι βασικοί πυλώνες της φιλελεύθερης κοινοβουλευτικής δημοκρατίας –η συνταγματικότητα, η ισονομία, η ισότητα, οι πολιτικές, αστικές και κοινωνικές ελευθερίες– έχουν υποστεί σοβαρότατους κλυδωνισμούς κατά τη διεργασία της παγκοσμιοποίησης και του κυρίαρχου νεοφιλελεύθερου δόγματος, με αποτέλεσμα να έχουν καταρρεύσει σήμερα σε μεγάλο βαθμό. Η δε φιλελεύθερη κοινοβουλευτική δημοκρατία έχει μεταλλαχθεί σε μαζικοδημοκρατική μεταδημοκρατία ανοίγοντας διάπλατα το δρόμο για τον επερχόμενο απολυταρχισμό και αυταρχισμό.

Ο απολυταρχισμός καλπάζει. Δεν καλπάζει μόνο στις σχετικά φτωχές χώρες. Καλπάζει επίσης και στις ευημερούσες χώρες, συμπεριλαμβανομένων και των ΗΠΑ, της χώρας η οποία υπερασπίστηκε και προώθησε τη φιλελεύθερη δημοκρατία καθ’ όλη τη διάρκεια του 20ου αιώνα, αλλά και στο σύνολο των χωρών της ΕΕ. Η υποχώρηση της συλλογικής ρύθμισης και η άρνηση του ελέγχου της αγοράς, η κατάργηση του δημόσιου νοικοκυριού ως φορέα εξισορρόπησης των ανισοτήτων, η ιδιωτικοποίηση των πάντων, η ελεύθερη κίνηση κεφαλαίων και εμπορευμάτων αλλά όχι ανθρώπινου δυναμικού, η επικράτηση «ουδέτερων εκσυγχρονιστικών» μηχανισμών και ιδεολογιών, η απίστευτη διόγκωση της χρηματιστηριακής σφαίρας, ο υπερκαταναλωτισμός των οικονομικών ελίτ, έχουν προκαλέσει σοβαρότατες αλλαγές στις υλικές συνθήκες παραγωγής και κατανομής του πλούτου, οξύνοντας στο έπακρον τις υπάρχουσες ανισότητες έτσι ώστε ο πυλώνας της ισότητας και της ισονομίας ουσιαστικά να μην υφίσταται πλέον. (περισσότερα…)

*

Λογοθεσίες από τον
ΗΡΑΚΛΗ ΛΟΓΟΘΕΤΗ

Μαύρα καράβια τα όνειρά μας

Ασπρίζει η καρδιά μου από τη λύπη βλέποντας πως το ορθοπολιτικό κίνημα στα γράμματά μας είναι ακόμα δειλό και άτολμο. H προφορική μας παράδοση ωστόσο επιβάλλεται να επανεξεταστεί αυστηρά και η γραμματεία μας να ξαναγραφτεί απ’ την αρχή, προκειμένου να απαλλαγεί από τα γλωσσικά ανομήματα της λευκής πατριαρχίας. Ένα απ’ αυτά, για παράδειγμα, συσχετίζει δυσφημιστικά το μαύρο χρώμα με τη θλίψη και τον θάνατο ενώ συνδέει το λευκό με θετικές αξίες. Έτσι, ξεκινώντας από τη μυθολογία και την τραγωδία, προτείνω τα πρόσημα να αντιστραφούν. Οι μαύρες Ευμενίδες ν’ ασπρίσουν από το κακό τους και ο Θησέας να προξενεί τον θάνατο του πατέρα του σηκώνοντας κατά λάθος άσπρο πανί. Η μαύρη χολή του Αχιλλέα να ωχριάσει και οι μαύρες σκιές που τριγυρίζουν τον Οδυσσέα στον Άδη να γίνουν λευκές οπτασίες. Ο Χάρος να πάψει ν’ απεικονίζεται ως μαύρος καβαλάρης και τα νερά της Στυγός να ρέουν γαλακτόχρωμα. Ακολούθως, η δήλωση του Σωκράτη, «λευκή στάθμη ειμί προς τους νέους», είναι αναγκαίο ν’ αλλάξει φιλοσοφικό χρωματισμό και να γίνει μαύρη στάθμη. Ο στίχος του Σολωμού, γλυκειά η ζωή κι ο θάνατος μαυρίλα, να εξοριστεί από τα αναγνωστικά μας για τη ρατσιστική του παρομοίωση, όσο για την ποιητική του κόρη, ας επιτραπεί να κατεβαίνει απ’ το βουνό αλλά μόνο μαυροντυμένη. Τα υπόπτου πολιτικής αποχρώσεως μαύρα ερείπια της καβαφικής Πόλεως θα πρέπει να βαφτούν άσπρα και το απαράδεκτο για τις ιδεολογικές του παρασημάνσεις Εν Λευκώ του Ελύτη, να τιτλοφορηθεί εκ νέου Εν Αμαυρώ. Η διαλεύκανση μιάς εκκρεμούσας αστυνομικής υποθέσεως να κοινοποιείται ως διαμαύρωση, καθαρό ποινικό μητρώο να λογίζεται το μαύρο και, αντιθέτως, η αμαύρωση της φήμης ενός αδίκως κατηγορούμενου να στηλιτεύεται εφεξής ως λεύκανση. Η λευκή κάρτα, ως μεταφορική ένδειξη εμπιστοσύνης, να αντικατασταθεί με την επίδοση μαύρης κάρτας και εκφράσεις όπως, η μαύρη μου η μοίρα, να λογοκριθούν απηνώς ενώ πάσα κακοτυχία να ντυθεί στα λευκά. Το μαύρισμα ενός υποψηφίου στις εκλογές να τραπεί σε άσπρισμα και η μαύρη ώρα της απώλειας ενός αγαπημένου προσώπου να γυρίσει σε λευκή. Τα μαύρα ταμεία των διεφθαρμένων επιχειρήσεων να ονομάζονται πλέον πάλλευκα, η μαύρη ψυχή ενός κακούργου να καταγγέλλεται ως λευκή και την ώρα της κρίσεως να γκρεμίζεται σε άσπρα βάραθρα. Γενικότερα, ο μονομερής παραλληλισμός της αθωότητας με τη λευκότητα χρήζει ανατροπής, όθεν η υπεράσπιση μιάς συνειδήσεως λευκής ως περιστερά να γίνει μαύρη σαν καλιακούδα. Τέλος, το βαμμένο στην προκατάληψη δημοτικό τραγούδι, μαύρη ζωή που κάνουμε εμείς οι μαύροι κλέφτες, να διαγραφεί από τα ιστορικά μας κατάστιχα, μπας και ξημερώσει επιτέλους και για μας μια μαύρη μέρα! (περισσότερα…)

*

του ΛΑΜΠΡΟΥ ΛΑΡΕΛΗ

Οι ινκβιζίτορες μετρούσαν τα φτερά των αγγέλων στους πίνακες και οι κομμισσάριοι την κομματικότητα στους στίχους. Οι γλωσσοπρεπιστές όμως έχουν καλύτερο γιατροσόφι: πιπέρι στο στόμα!

※※※

Οι γλωσσοπρεπιστές είναι πλατωνιστές. Νομίζουν ότι αν φιμώσουν τις κακές λέξεις θα εξαφανίσουν τις πληγές που τις γεννούν. Ακόμα χειρότερα, νομίζουν ότι οι λέξεις είναι οι πληγές. Σαν το μικρό παιδί κλείνουν τα μάτια τους στα πράγματα, ήσυχοι πως αν οι ίδιοι δεν τα βλέπουν ούτε κι εκείνα μπορούν να τους δουν.

※※※

Οι γλωσσοπρεπιστές είναι μαστρωποί. Πουλούν προστασία στις λέξεις.

※※※

Οι γλωσσοπρεπιστές είναι μουλωχτοί. Κάτω απ’ τον τρίβωνα του Γκάντι έχουν κρυμμένο το κνούτο του Μπέρια.

※※※

Η Επανάσταση; Θ’ αρχίσει από τα λεξικά!

※※※

Μιλούν για “ορθότητα”. Εννοούν: ορθοστασία. Θέλουν τους πάντες προσοχή μπροστά τους.

※※※

Στην αρχή είχαμε μόνο τον Νόμο του Γκόντγουιν, τη Reductio ad Hitlerum. Τώρα, και η Εφημερίς της Κυβερνήσεως όλη δεν μας φτάνει.

※※※

Political correctness, το έσχατο στάδιο του φιλελευθερισμού. Η libertas σε κατάσταση υστερίας.

※※※

Απαγορεύονται οι ιστοί των σημαιών! Το απαιτήσαν οι οδοντογλυφίδες.

※※※

«Εμάς τους γύφτους άσε μας τους “οικούντας εν τοις κοίλοις”»· «θα σ’ αγοράσουν έμποροι και κονσόρτσια κι Εβραίοι»· «Ολιγόστευαν οι σκύλοι / και Αλλά’, εφώναζαν, Αλλά’»· ο «Δωδεκάλογος», ο «Ηγεμών εκ Δυτικής Λιβύης», ο «Γάμος του Καραχμέτη».

(Προτεραιότητες για έναν ελληνικό Index Librorum Prohibitorum.)

ΛΑΜΠΡΟΣ ΛΑΡΕΛΗΣ