της ΘΕΩΝΗΣ ΚΟΤΙΝΗ

Χαράλαμπος Παπακωνσταντινόπουλος,
Των τραυμάτων και των παθών,
Ενύπνιον, 2021

Ο Χαράλαμπος Παπακωνσταντινόπουλος καταθέτει την πρώτη του ποιητική απόπειρα τον Οκτώβρη του 2021 υπό τον περιγραφικό και αμήχανο κάπως τίτλο Των τραυμάτων και των παθών, από τις εκδόσεις Ενύπνιον που τα τελευταία χρόνια εστιάζουν δραστήρια, μεταξύ άλλων, στην προαγωγή του έργου νέων ποιητών.

Τα ποιήματα ολιγόστιχα, σε μια μινιμαλιστική φόρμα, φιλοδοξούν να συμπυκνώσουν λιτά, ενίοτε αφοριστικά, βιωμένες εμπειρίες και στοχασμούς, όπως το παρακάτω αρχικό κείμενο της συλλογής:

Πόσες φορές δεν δώσαμε χρόνο
σε πράγματα που δεν πιστεύαμε;
Ακόμα και μετά τις πρώτες σταγόνες αίματος
επιλέξαμε τον δρόμο της αιμορραγίας.

Άλλοτε με υποδόρια ειρωνεία, καταθέτει μεταμφιεσμένα αυτοσχόλια, τα οποία κάποιες φορές δεν ξεπερνούν τον ένα στίχο:

«Ετεροχειρία»

Σήμερα το πρωί, ο ρομαντισμός
βρέθηκε κρεμασμένος.
Η ελπίδα, είπαν,
του είχε κλωτσήσει την καρέκλα.

Παρόλο που σε κάποια ποιήματα καταφεύγει σε πρωτοπρόσωπες εξομολογήσεις, αυτό που δεσπόζει είναι το απρόσωπο διαπιστωτικό ύφος που εκφέρει, με μια εκπνοή της σκέψης, λιτές αποφάνσεις:

Οι χειρότερες μάχες είναι αυτές των χαρακωμάτων.
Μήνες μαχών με τον εαυτό σου,
να προετοιμαστείς για μια μάχη
που μπορεί ποτέ να μη γίνει.

Στο δεύτερο μέρος, («Των παθών»), συναντάμε κείμενα που πειραματίζονται επιτυχημένα στην έρρυθμη ρίμα και στέκονται με κριτική διάθεση, διοχετευμένη σε λογοπαικτικά σχήματα, απέναντι στη μιντιακή δημοσιότητα και στη θολή κοινωνική πραγματικότητα που σκιάζει έτι περαιτέρω τον θολό εσωτερικό ορίζοντα.

«Διαφήμιση»

Κάντε μου τώρα, μια διαφήμιση
Απεγνωσμένη, έστω δυσφήμιση
Repost στο post, να γίνω κάποιος
Μπας και ανθίσει ο μέσα κάκτος

Κυρίαρχοι είναι, επίσης, και στα δύο μέρη οι χαμηλόφωνοι τόνοι που περικλείουν ένα αίτημα καταλλαγής και συμφιλίωσης με τον άλλον:

«Απάντηση»

Απάντηση έχω
σε άλλη ερώτηση
Απάντηση έχω
Στην κατανόηση
Δεν απαντάει
Σ΄ αυτά που θα ’θελες
Όμως ταυτίζεται
Με την ερώτηση

Μια ήπια, διακριτική φωνή που στίζεται κάποτε από την αιχμηρότητα της αυτοπαρατήρησης παρουσιάζει απροσχημάτιστα μια υπό διαμόρφωση ποιητική αισθητική. Τα συντομότερα είναι τα πιο επιτυχημένα ποιήματα, κατά τη γνώμη μου, ενώ όσα υιοθετούν μια πιο προσωπική τονικότητα και πιο μεγάλη έκταση εκπίπτουν σε γενικόλογες στιγμιογραφήσεις. Η επιλογή όμως της φραστικής συντομίας που θέλει μέσα στην ελάχιστή της έκταση να μνημειώσει το στοχασμό είναι επικίνδυνη περιοχή. Η ελαχιστότητα, για να μην περιοριστεί σε ένα πρόχειρο σκίτσο μιας σκέψης ή μιας στιγμής, πρέπει να διαθέτει την επίνοια του αποφθεγματικού λόγου και τη ρώμη της συμπύκνωσης που ενσφηνώνει το καίριο στην ευαισθησία του αναγνώστη. Στο μικρό ποίημα οι ατέλειες αφήνονται γυμνές να διαφανούν. Σε μεγαλύτερα οι άνευροι στίχοι κάποτε διασώζονται από τη ρυθμικότητα του λόγου ή λειτουργούν ως προβαθμίδες σε κορυφώσεις που έρχονται ως κρεσέντο ή ως εστίες πύκνωσης στην ροή του λόγου. Υπάρχει δηλ. χώρος για αρμονική ενορχήστρωση που μπορεί να συμπαρασύρει τον αναγνώστη στην ποιητική «αφήγηση». Αντίθετα, το μικρό διαθέτει μια μονοπυρηνική δομή με πεπερασμένη χωρικότητα, άρα πρέπει να αυξήσει την ένταση ώστε να καταλάβει στην αναγνωστική πρόσληψη ένα χώρο μεγαλύτερο από τα στενά γλωσσικά του όρια. Να υποδυθεί μια βατή περιοχή που ταυτόχρονα υπονομεύει την προφάνειά της και υπόσχεται κάτω από το επίπεδο έδαφος την ανατροπή της έκπληξής της.

Αυτό κατορθώνεται εν μέρει σε κάποια ποιήματα της εδώ συλλογής, αλλά σε αρκετά άλλα, αντί να οξύνεται το νόημα, αμβλύνεται σε κοινόχρηστα σχήματα:

«Καλοκαίρι»

Ποτέ δεν κατάλαβα
γιατί ο κόσμος συνωστίζεται
σε απάνεμες παραλίες
με θάλασσα λάδι.

Είναι τόσα πολλά
αυτά που κερδίζεις
αντιμετωπίζοντας τα κύματα.

Όταν το ποίημα καταστρώνεται σε μια ομαλή γλωσσική επιφάνεια που μετέρχεται το ιδίωμα του καθημερινού λόγου, αυτό που αίρει το κατά σύμβαση αναμενόμενο είναι η ευχερής χρήση του υπαινιγμού ή της έκπληξης, της πρωτοτυπίας που παρέχει τις αναγκαίες εκείνες εναλλακτικές αναγνώσεις του προφανούς που κάνουν το λόγο όχι μέσο καταγραφής της προσωπικής ευαισθησίας αλλά όργανο ανακαινιστικό της όρασης του κόσμου. Έτσι αυτό που κατατίθεται δεν είναι η νωπή εντύπωση, αλλά η ώριμη όραση, εμβαπτισμένη στον εδραίο πυρήνα του στοχασμού κι όχι επιπολάζουσα στο θυμοσοφικό επεισόδιο.

Αυτό δεν κατορθώνεται ιδιαίτερα στην πρώτη δουλειά του Παπακωνσταντινόπουλου, ωστόσο υπάρχουν στιγμές που δεν έχουμε την γεύση ακριβώς, αλλά την πρόγευση μιας πυκνότητας που στις επόμενες προσπάθειες μπορεί να παράγει καρπούς μιας πιο ώριμης απόσταξης. Προσόν αποτελεί το γεγονός ότι προσπαθεί με λιτά υλικά να διαγράψει έναν προσωπικό χώρο ειλικρίνειας, φιλτραρισμένο με την ηπιότητα μιας συμφιλιωτικής αντίληψης του κόσμου, φλερτάροντας το ελλειπτικό για να ανεύρει το ουσιώδες. Δεν καμώνεται ποιητικούς νεολογισμούς, αλλά αφήνει διάκενα αισθαντικής σιωπής στα κείμενά του ζητώντας να αναπνεύσει το αυθεντικό.

ΘΕΩΝΗ ΚΟΤΙΝΗ

*