Γλωσσικές νότες γ

~.~

[ Νύξεις για τα πάθη των λέξεων ]

του ΚΩΣΤΑ ΚΟΥΤΣΟΥΡΕΛΗ

Έως πρότινος, τα ορολογικά της προβλήματα η νέα ελληνική τα έλυνε καταφεύγοντας στη λόγια κληρονομιά της. Καθώς μέσω της καθαρεύουσας, η παρουσία της αρχαίας ήταν ιδιαίτερα έντονη στον δημόσιο λόγο, τα αποτελέσματα αυτής της προσπάθειας υπήρξαν συχνά αξιοθαύμαστα, σωστά επιτεύγματα εκφραστικής οικονομίας και δημιουργικής φαντασίας.

Από δύο ουσιαστικά ρίζες, του σμήνους και της πτέρυγας, η Πολεμική Αεροπορία έφτιαξε ένα πλήρες βαθμολόγιο με μονολεκτικούς, σχεδόν αποκλειστικά αεροπορικούς όρους εκεί όπου η αγγλική γλώσσα λ.χ. καταφεύγει σε περιφραστικές λύσεις, δάνειες από τον στρατό ξηράς.

Σμηνίτης / Aircraft man
Σμηνίας / Sergeant
Επισμηνίας / Flight Sergeant
Ανθυπασπιστής / Warrant Officer
Ανθυποσμηναγός / Pilot Officer
Υποσμηναγός / Flying Officer
Σμηναγός / Flight Lieutenant
Επισμηναγός / Squadron Leader
Αντισμήναρχος / Wing Commander
Σμήναρχος / Group Captain
Ταξίαρχος / Air Commodore
Υποπτέραρχος / Air Vice-Marshal
Αντιπτέραρχος / Air Marshal
Πτέραρχος / Air Chief Marshal

Με το ανώμαλο πέρασμα στη δημοτική, ο δρόμος αυτός της παραγωγής γίνεται όλο και πιο δύσβατος, αφού δεν υπάρχουν πια πόδια ικανά να τον διανύσουν. Όπου γίνεται απόπειρα εισαγωγής νέων όρων, το ανοικονόμητο και ακαλαίσθητο της λύσης που προτείνεται είναι ηχηρό. Κάποιοι από αυτούς τους νεολογισμούς είναι τόσο αποτυχημένοι ώστε στην πράξη εγκαταλείπονται και αντικαθίστανται ατύπως από άλλους εξαναγκάζοντας στο τέλος και τον νομοθέτη τον ίδιο να τους επισημοποιήσει εκ των υστέρων, ή χρησιμοποιούνται αντ’ αυτών οι παλαιοί.

Έτσι ο Γενικός Γραμματέας Περιφέρειας έγινε στη γλώσσα του κόσμου περιφερειάρχης (τώρα και επισήμως έτσι), η νομαρχιακή αυτοδιοίκηση παρέμεινε φυσικά «νομαρχία» και τώρα προσπαθούν να τη βαφτίσουν «αντιπεριφερειαρχία», τα στρατοδικεία αεροπορίας γίνονται κάποια στιγμή και επισήμως «αεροδικεία», όπως τα αποκαλούσαν έτσι κι αλλιώς όλοι, κ.ο.κ.

Τι δείχνουν τα παραδείγματα; Το μεγάλο έλλειμμα παιδείας που χωρίζει τους ιθύνοντές μας από την γλωσσική και ορολογική κληρονομιά του παρελθόντος αλλά και την αποξένωσή τους από το κοινό γλωσσικό αίσθημα. Χωρίς να εξωραΐζω το παρελθόν, το γενικό επίπεδο της νομικής και διοικητικής μας γλώσσας είναι σήμερα πολύ χαμηλό. Τα σχετικά κείμενα υστερούν και στην πυκνότητα της εκφοράς (όπου υπερείχε η καθαρεύουσα) και στη σαφήνεια του νοήματος (όπου μπορεί να συντελέσει η δημοτική). Η πολυνομία και η νομοπαρασκευαστική προχειρότητα, η άνιση μεταγλώττιση της πλημμυρίδας των ενωσιακών κανονισμών και οδηγιών επιδεινώνουν την κατάσταση.

Για να μη μιλήσω για τη γλώσσα των πολιτικών. Όποιος έχει διαβάσει πρακτικά της Βουλής από άλλες εποχές και τα συγκρίνει με τους τωρινούς κοινοβουλευτικούς μας ρήτορες, καταλαβαίνει.