«σκορδαλιάν χωρίς σκόροδον…» Μια επιστολή του Ροΐδη προς τον Βαλαωρίτη περί μεταφράσεως

Φίλτατε ποιητά

Γνωρίζων ότι είσθε πολυάσχολος και δεν έχετε την πολυτέλειαν της σπατάλης χρόνου, επιτρέψατέ μοι εντούτοις, καταχρώμενος την υπομονήν σας, να ζητήσω την πολύτιμον συμβουλήν σας επί ενός ζητήματος το οποίον εσχάτως με κρατά ξάγρυπνον. Προ ολίγων μηνών ο Κος Παναγιώτης Βεργωτής, από το Αργοστόλιον, μου εζήτησε δι’ επιστολής την άδειαν να «σιάξει» εις την δημώδην τον «Πέτρον Β’ της Βρασιλίας», πάρεργον εμόν, δημοσιευθέν εις την «Εστίαν» το παρελθόν έτος και αποσταλέν εις υμάς ως αυτοτελές φυλλάδιον. Παρά τας επιφυλάξεις μου και διά λόγους φιλοφρονήσεως συγκατετέθην εις το εγχείρημα αρχικώς, φρονών ότι τοιουτοτρόπως υπηρετώ και την υπόθεσιν της γλώσσης. Αλλοίμονον, πρέπει να ομολογήσω ότι ηπατήθην σφόδρα. Η απόδοσις του Βεργωτή, η οποία μου παρεδόθη προ ολίγων ημερών, είναι επιεικώς απαράδεκτος. Ουδεμίαν σχέσιν έχει το άνευρον της εκφράσεως και το χάος της γλώσσης με την ιδικήν μου επιδίωξιν του style […].

Γνωρίζετε καλώς ότι, μολονότι γράφων εις την λεγομένην καθαρεύουσαν, είμαι θερμός υποστηρικτής της δημώδους, εντούτοις έχω πλέον καταλήξη εις το συμπέρασμα ότι η μετάφρασις κειμένων εντός της ιδίας γλώσσης κρύπτει πολλούς κινδύνους, ων, έως εσχάτως, δεν είχον συλλάβει το μέγεθος. Το εξάμβλωμα του Βεργωτή προσφέρει εις το κοινόν σκορδαλιάν χωρίς σκόροδον […].

Κατόπιν τούτου τολμώ να εκφράσω θερμήν παράκλησιν όπως μεσολαβήσετε διά να πεισθή ούτος όπως μη προχωρήση εις την δημοσίευσιν της δημώδους εκδοχής του «Δον Πέτρου». Ενθυμούμαι ότι εις παλαιοτέραν συνομιλίαν μνημονεύσατε την μετ’ αυτού φιλικήν υμών σχέσιν, γεγονός το οποίον παρέχει την ελπίδα ότι είναι ακόμη καιρός δια να αποφύγωμεν τα χειρότερα […]

Με πληροφορούν οι κοινοί μας φίλοι εκ Παρισίων ότι το ενδιαφέρον δια μίαν εκ νέου μετάφρασιν της «Παπίσσης» είναι τρόπον τινά ψηλαφητόν. Μάλιστα ανεφέρθη εμπιστευτικώς το όνομα του Émile Legrand ως επιθυμούντος να αναλάβη το σισύφειον έργον. Ομολογουμένως με αφήκεν έκπληκτον η συνεχιζομένη απήχησις του νεανικού μου πονήματος, εκτός ελληνικής επικρατείας, επί τόσα έτη. Εντούτοις, η τύχη της ατυχούς Ιωάννας δεν εμπνέει πάντοτε ευδοκίμως. Εσχάτως επληροφορήθην ότι επροτάθη εις τον Μιχαλόπουλον να την εκδώση μεταγλωττισμένην εις την κοινήν γλώσσαν, οπότε επείσθην ότι, εάν συναινέσω εις τοιούτον συρμόν ή μάλλον διασυρμόν, δεν θα είμαι ικανός να αναγνωρίσω τον εαυτόν μου εις την νέαν γραφήν. Εγώ, ως απλούς διαφροντιστής κειμένων, τι άλλο ημπορώ να είπω. Προτιμώ να επιστρέψω, ως ο μονόχνωτος Κιγκινάτος, εις την καλλιέργειαν των φιλολογικών αγρών μου […].

Υμέτερος

Μανώλης Ροΐδης