*

Ἡ Παλατινὴ Ἀνθολογία περιλαμβάνει 3.700 ἐπιγράμματα, 17 αἰώνων (ἀπὸ τὸν 7ο αἰ. π.χ. ἕως τὸν 9ο αἰ. μ.χ). Τὸ ἔργο χρωστᾶμε στὸν πρωθιερέα τοῦ Παλατίου στὴν Κωνσταντινούπολη, Κωνσταντίνο Κεφαλᾶ. Ὁ ἀνθολόγος βασίστηκε στὶς ἀρχαῖες συλλογὲς τοῦ Μελεάγρου, Φιλίππου καὶ Ἀγαθία, ἀλλὰ καὶ σὲ ἄλλες νεότερες, καθὼς εἶχε στὴ διάθεσή του τὶς πλούσιες βιβλιοθῆκες τῆς Πόλης. Στὸ κλίμα διαφωτισμοῦ ποὺ ἐπικράτησε μὲ τὸν Φώτιο (Βυζαντινὴ Ἀναγέννηση, τὸν 9ο αἰ.), ὁ Κεφαλᾶς ἀνθολόγησε μὲ κριτήριο τὴν αἰσθητικὴ ἀξία τῶν ἐπιγραμμάτων ἤ τὶς πολύτιμες ἀναφορές τους. Τὸ χειρόγραφο βρέθηκε τὸ 1606, σὲ βιβλιοθήκη τῆς Χαϊλδεβέργης, πρωτεύουσας του Παλατινάτου, Γερμανικοῦ Πριγκιπάτου (ἐξ οὗ Παλατίνη ἤ Παλατινή, γνωστὴ ὡς Ἑλληνικὴ Ἀνθολογία).

Ἡ Παλατινὴ Ἀνθολογία, ποὺ ἀποτελεῖται ἀπὸ δεκαπέντε βιβλία, περιέχει ποιήματα ἐρωτικά, ἐπιτύμβια, ἀναθηματικά, συμποτικά, σκωπτικά, παίγνια κ.λ.π. Προσφιλὲς ἀνάγνωσμα τοῦ Καβάφη, τοῦ ἔδωσε ἐρεθίσματα γιὰ τὴ δική του ποίηση, καὶ δικαίως θεωρεῖται μακρινὴ διδάσκαλός του. Παρακάτω δίνουμε τὸν δικό μας ἐλάχιστο Στέφανο, βασισμένον στὸ ἔργο τοῦ ἀείμνηστου Ἀνδρέα Λεντάκη, μὲ τὸν τίτλο 500 ποιήματα ἀπὸ τὴν Παλατινὴ Ἀνθολογία, Δωρικός, 1988 (β’ έκδοση).

Στὴ μετάφραση φροντίσαμε νὰ μὴν ἀπομακρυνθοῦμε ἀπὸ τὸ πρωτότυπο, καὶ νὰ κρατήσουμε, κατὰ τὸ δυνατὸν, κάτι ἀπὸ τὸν ρυθμό.

ΜΑΡΙΑ ΜΑΡΚΑΝΤΩΝΑΤΟΥ

~.~

V 83. ΑΓΝΩΣΤΟΥ

Εἴθ’ ἄνεμος γενόμην , σὺ δ’ ἐπιστείχουσα παρ’ ἀγὰς
στήθεα γυμνώσαις, καὶ με πνέοντα λάβοις.

Ἄνεμος νὰ γινόμουν ἄχ, κι’ ἐσὺ σ’ ἀκροθαλάσσι περπατώντας
τὸ στῆθος νὰ γυμνώσεις, καὶ πνέοντα νὰ μὲ πάρεις.

~.~

V 97. ΡΟΥΦΙΝΟΣ

Εἰ μὲν ἐπ’ ἀμφοτέροισιν, ἔρως, ἴσα τόξα τιταίνεις
εἶ θεός· εἰ δὲ ρέπεις πρὸς μέρος, οὐ θεὸς εἶ.

Ἄν καὶ τοὺς δυὸ τοξεύεις ἔρωτα ἴσα
εἶσαι θεός· ἄν τοξεύεις μόνο τὸν ἕνα, δὲν εἶσαι θεός.

~.~

XIΙ 177. ΣΤΡΑΤΩΝ

Ἑσπερίην Μοῖρίς με, καθ’ ἥν ὑγιαίνομεν ὥρην,
οὐδ’ οἶδ ’εἴτε σαφῶς, εἴτ’ ὄναρ, ἠσπάσατο.
ἤδη γὰρ τὰ μὲν ἄλλα μάλ’ ἀτρεκέως ἐννόησα,
χ’ ὡκόσα μοι προσέφη, χ’ ὡκόσα ἐπυνθάνετο·
εἰ δὲ με καὶ πεφίληκε τεκμαίρομαι· εἰ γὰρ ἀληθές,
πῶς ἀποθεωθεὶς πλάζομ’ ἐπιχθόνιος;

Tὸ βραδάκι ὁ Μοῖρις, τὴν ὥρα ποὺ χαιρετιόμασταν,
δὲν ξέρω, πραγματικὰ ἢ στόνειρο, μὲ φίλησε;
Ἤδη κατάλαβα πέρα γιὰ πέρα
κι ὅσα μοῦ εἶπε κι ὅσα μὲ ρώτησε·
ἄν μὲ φίλησε προσπαθῶ νὰ καταλάβω,
γιατί, ἄν εἶναι ἀλήθεια, πῶς θεὸς περπατάω στὴ γῆ;

~.~

VII 710. ΗΡΙΝΝΑ

Στῆλαι καὶ Σειρῆνες ἐμαὶ καὶ, πένθιμε κρωσσέ,
ὅστις ἔχεις Ἀΐδα τὰν όλίγαν σποδιάν
τοῖς ἐμὸν ἐρχομένοισιν παρ’ ἠρίον εἴπατε χαίρειν,
αἴτ’ ἀστοὶ τελέθωντ’ αἴτ’ ἑτέρας πόλιος
χὥτι με νύμφαν εὖσαν ἔχει τάφος, εἴπατε καὶ το·
χὥτι πατὴρ μ’ἐκάλει Βαυκίδα, χὥτι γένος
Τηνία ὡς είδῶντι· καὶ ὅττι μοι ἡ συνεταιρὶς
Ἤρινν’ ἐν τύμβῳ γράμμ’ ἐχάραξε τόδε.

Στῆλες καὶ Σειρῆνες μου καὶ πένθιμε κρωσσέ*,
μὲ τὴ λίγη τέφρα μου
χαιρετᾶτε ὅσους περνᾶν ἀπ’τὸ μνῆμα μου,
συντοπίτες καὶ ξένους·
νύφη μὲ κρατάει ὁ τάφος νὰ πεῖτε·
κι ὅτι Βαυκίδα ὁ πατέρας μὲ φώναζε,
κι ἀπ’τὴν Τῆνο ἡ γενιά μου νὰ ξέρουν, κι ἡ φίλη μου
Ἤριννα χάραξε τὸ ἐπίγραμμα τοῦτο στὸν τάφο μου.

*λαγήνι, υδρία

~.~

XVI 237. ΤΥΜΝΗΣ

Τῇδε τὸν ἐκ Μελίτης ἀργὸν κύνα φησὶν ὁ πέτρος
ἴσχειν, Εὐμήλου πιστότατον φύλακα.
Ταῦρον μιν καλέσκον, ὅτ ’ἦν ἐστί νῦν δὲ τὸ κείνου
φθέγμα σιωπηραὶ νυκτὸς ἔχουσιν ὁδοί.

Τὸ γρήγορο Μαλτέζικο σκυλὶ ἡ πέτρα λέει
πὼς κρατεῖ , τὸν πιστότατο φύλακα τοῦ Εὔμηλου.
Ταῦρο τὸν φώναζαν, ὅταν ζοῦσε· τώρα τὴ φωνή του
κρατοῦν τῆς νύχτας οἱ σιωπηλὲς ὁδοί.

~.~

ΧΙ 8. ΑΓΝΩΣΤΟΥ

Μὴ μύρα, μὴ στεφάνους λιθίναις στήλαισιν χαρίζου,
μηδὲ τὸ πῦρ φλέξῃς· ἐς κενὸν ἡ δαπάνη.
Ζῶντί μοι εἴ τι θέλεις, χάρισαι· τέφρην δὲ μεθύσκων
πηλὸν ποιήσεις, κοὐχ’ ὁ θανὼν πίεται.

Μύρα καὶ στεφάνια σὲ λίθινες στῆλες μὴ φέρνεις,
λιβάνια μὴ καῖς· στὸ κενὸ ἡ δαπάνη.
Ὅσο εἶμαι ζωντανὸς χάριζέ μου ὅ,τι θές· μὲ τέφρα ὑγρὴ
πηλὸ θὰ κάμεις, κι ὁ νεκρὸς δὲν τὸν πίνει.

~.~

V 43. ΡΟΥΦΙΝΟΣ

Ἐκβάλλει γυμνὴ τις, ἐπὴν εὕρῃ ποτὲ μοιχὸν,
ὡς μὴ μοιχεύσας, ὡς ἀπὸ Πυθαγόρου;
Εἶτα, τέκνον, κλαίουσα κατατρίψεις τὸ πρόσωπον
καὶ παραριγώσεις μαινομένου προθύροις·
ἔκμαξαι, μὴ κλαῖε ,τέκνον, χ’ εὑρήσομεν ἄλλον,
τὸν μὴ καὶ τὸ βλέπειν εἰδότα καὶ τὸ δέρειν.

Πετᾶ κανεὶς ἔξω γυμνὴ, ἐπειδὴ τὴ βρῆκε μοιχό;
Σὰν νὰ μὴ μοίχευσε κι αὐτὸς ὡς Πυθαγόρειος τάχα.
Κορίτσι μου, μὲ τὸ κλάμα θὰ χαλάσεις τὸ πρόσωπο
καὶ θὰ κρυώσεις ἔξω ἀπὸ τὴν πόρτα τοῦ μανιακοῦ·
σκούπισε, κούκλα μου, τὰ μάτια σου, μὴ κλαῖς, κι ἄλλον
θὰ βροῦμε, ποὺ δὲ θὰ ξέρει οὔτε νὰ βλέπει οὔτε νὰ δέρνει.

~.~

VII 349. ΑΓΝΩΣΤΟΥ

Βαιὰ φαγὼν καὶ βαιὰ πιὼν καὶ πολλὰ νοσήσας,
ὀψὲ μὲν, ἀλλ’ ἕθανον. ἔρρετε πάντες ὁμοῦ.

Λίγο ἔφαγα λίγο ἤπια, πολλὲς ἀρρώστιες πέρασα·
ἄργησα μὰ ἐπιτέλους πέθανα. Ἄ νὰ χαθεῖτε ὅλοι.

~.~

VII 349. ΜΥΡΙΝΟΣ

Θύρσις ὁ κωμήτης, ὁ τά νυμφικὰ μῆλα νομεύων
Θύρσις ὁ συρίζων Πανός ἴσον δόνακι,
ἔνδιος οἰνοπότης σκιερὰν ὑπὸ τὰν πίττυν εὕδει·
φρουρεῖ δ’αὐτὸς ἑλὼν ποίμνια βάκτρον Ἔρως.
Ἄ ,Νύμφαι, Νύμφαι, διεγείρατε τὸν λυκοθαρσῆ
βοσκόν, μὴ θηρῶν κύρμα γένηται,Ἔρως.

Ὁ χωρικὸς Θύρσις ποὺ βόσκει τὰ πρόβατα τῶν νυμφῶν
ὁ Θύρσις ἰσάξιος τοῦ Πᾶνα στὴ φλογέρα
μεσημέρι κοιμᾶται σὲ πεύκου σκιά μεθυσμένος·
τὴ μαγκούρα του πῆρε καὶ φυλᾶ τὰ κοπάδια ὁ Ἔρως.
Ἄ νύμφες ,νύμφες, ξυπνῆστε τὸν παλληκαρὰ βοσκό
μὴ καὶ γίνει ὁ Ἔρως λεία τῶν θηρίων.

~.~

ΧΙ 340. ΠΑΛΛΑΔΑΣ

Ὤμοσα μυριάκις ἐπιγράμματα μηκέτι ποιεῖν·
πολλῶν γὰρ μωρῶν ἔχθραν ἀπεσπασάμην,
ἀλλ’ὁπόταν κατίδω τοῦ Παφλαγόνα τὸ πρόσωπον
Πανταγάθου, στέξαι τὴν νόσον οὐ δύναμαι.

Ὁρκίστηκα μύριες φορὲς νὰ μὴ ξαναγράψω ἐπιγράμματα,
γιατὶ πολλῶν μωρῶν ἀπέσπασα τὴν ἔχθρα.
Μὰ ὅταν βλέπω τὴ φάτσα τοῦ Παντάγαθου
τοῦ Παφλαγόνα, τὴ νόσο νὰ ἐλέγξω ἀδυνατῶ.

~.~

X 14. ΑΓΑΘΙΑΣ Ο ΣΧΟΛΑΣΤΙΚΟΣ

Εὔδια μὲν πόντος πορφύρεται· οὐ γὰρ ἀήτης
κύματα λευκαίνει φρικὶ χαρασσόμενα·
οὐκέτι δὲ σπιλάδεσσι περικλασθεῖσα θάλασσα
ἔμπαλιν ἀντωπὸς πρὸς βάθος εἰσάγεται.
Οἱ ζέφυροι πνείουσιν, ἐπιτρύζει δὲ χελιδὼν
κάρφεσι κολλητὸν πηξαμένη θάλαμον.
Θάρσει ναυτιλίης ἐμπείραμε, κἄν παρὰ Σύρτιν,
κἄν παρὰ Σικελικὴν ποντοπορῇς κροκάλην·
μοῦνον ἐνορμίταο παρὰ βωμοῖσιν Πριήπου
ἤ σκάρον ἤ βῶκας φλέξον ἐρυθομένου.

Πορφυρὸς γαληνεύει ὁ πόντος· δυνατὸς ἀέρας
δὲ λευκαὶνει τὰ κύματα μὲ ἀφρούς·
οὔτε ἠ θάλασσα σπώντας στὰ βράχια
ξανάρχεται νὰ χωθεῖ στὸ βυθό της.
Ζέφυροι πνέουν, κι ἡ χελιδόνα γουργουρίζει
τώρα πούφτιαξε μὲ ξυλαράκια τὴ φωλιά της.
Θάρρος, ἔμπειρε ναυτικέ, ὅπου κι ἄν ταξιδεύεις,
στὴ Σύρτη, ἤ σὲ Σικελικὴ ἀκτή·
μόνο στοὺς βωμοὺς τοῦ Πριάπου, στὸν ὅρμο,
σκάρο ἤ γόπες ψῆσε, ὣς νὰ ροδοκοκκινίσουν.

~.~

VI 228. ΑΔΔΑΙΟΣ

Αὔλακι καὶ γήρᾳ τετρυμένον ἐργατίνην βοῦν
Ἄλκων οὐ φονίην ἤγαγε πρὸς κοπίδα,
αἰδεσθεὶς ἔργων· ὁ δὲ που βαθέῃ ἐν ποίῃ
μυκηθμοῖς ἀρότρου τέρπετ’ ἐλευθερίη.

Ἀπ’ ὄργωμα καὶ γηρατειὰ βασανισμένο βόδι-δουλευτὴ
δὲν πῆγε ὁ Ἄλκων γιὰ σφαγή, σεβάστηκε
τοὺς κόπους του· κι αὐτὸ κάπου σὲ πλούσια πρασινάδα
μὲ μηκυθμοὺς, λευτερωμένο ἀπὸ τ’ ἀλέτρι, χαίρεται.

~.~

VI 191.ΚΟΡΝΗΛΙΟΣ ΛΟΓΓΟΣ

Ἐκ πενίης, ὡς οἶσθ’ ἀκραιφνέος ἀλλὰ δικαίης,
Κύπρις,ταῦτα δέχευ δῶρα Λεωνίδεω·
πορφυρίην ταύτην ἐπιφυλλίδα, τὴν θ’ ἁλίπαστον
δρύπεπα, καὶ ψαιστῶν, τὴν νομίμην θυσίην,
σπονδὴν θ’ ἥν ἀσάλευτον ἀφύλισα, καὶ τὰ μελιχρὰ
σῦκα, σὺ δ’ ὡς νούσου, ρύεο καὶ πενίης·
καὶ τότε βουθυτέοντά μ’ ἐσόψεαι. ἀλλὰ σύ, δαῖμον,
σπεύδοις ἀντιλαβεῖν τὴν ἀπ’ ἐμεῦ χάριτα.

Ἀπὸ καθαρὴ φτώχεια, ὅπως ξέρεις, μὰ ἔντιμη
δέξου, Ἀφροδίτη, τὰ δῶρα αὐτὰ τοῦ Λεωνίδα·
τὰ κατακόκκινα τοῦ τρύγου ἀπομεινάρια,
ἐλιὲς θροῦμπες,τὴν καθιερωμένη προσφορὰ
κρίθινων σκευασμάτων καὶ σπονδὴ μὲ σταθερὴ
τὴν κούπα ὥς τὸν πάτο, μὰ καὶ μελένια σύκα·
σύ, ὅπως ἀπὸ τὴ νόσο, σῶσε με κι ἀπὸ τὴ φτώχεια·
βόδια τότε, νὰ δεῖς, θὰ θυσιάζω. Θεά μου,
σπεῦσε νὰ λάβεις κι ἀπὸ μὲ τὴ χάρη.

~.~

VII 80. ΚΑΛΛΙΜΑΧΟΣ

Εἶπέ τις, Ἡράκλειτε, τεὸν μόρον, ἐς δὲ με δάκρυ
ἤγαγεν, ἐμνήσθην δ’ ὁσάκις ἀμφότεροι
ἥλιον ἐν λέσχῃ κατεδύσαμεν· ἀλλὰ μὲν που,
ξεῖν’ Ἁλικαρνασσῷ, τετράπαλαι σποδιή.
Αἱ δὲ τεαὶ ζώουσιν «ἀηδόνες», ᾖσιν ὁ πάντων
ἁρπακτὴς Ἅϊδης οὐκ ἐπὶ χεῖρα βαλεῖ.

Μοῦ ’πε κάποιος, Ἡράκλειτε, πὼς πέθανες, κι ἔκλαψα.
Θυμήθηκα πόσες φορὲς οἱ δυὸ μας
ἀναγκάσαμε τὸν ἥλιο νὰ δύσει συζητώντας.
Φίλε ἀπὸ τὴν Ἁλικαρνασσὸ, χρόνια τώρα θά ’σαι σποδός.
Οἱ «ἀηδόνες» σου ὅμως ζοῦν. Σ’ αὐτὲς ὁ πάντων
ἁρπακτὴς Ἅδης δὲ θὰ βάλει χέρι.

~.~

*