Ήταν τέσσερις μέρες που η καρδιά του άρχισε να φθίνει, να παίρνει δρόμο διαφορετικό. Έπεφτε αυτές τις μέρες σε λήθαργο βαθύ και καταλάβαινε πως αυτός ο ακανόνιστος και πιο γρήγορος ρυθμός της προμήνυε κακό.
Μέσα σ’ αυτές τις λίγες μέρες πρόλαβε και ειδοποίησε τα παιδιά του, που κατοικούσαν διάσπαρτα σε διάφορα σημεία της χώρας. Τότε, μόλις τα είδε σηκώθηκε από το κρεβάτι ευθύς λες και ήταν νέος και πάλι, με μια ζωντάνια ακατανόητη για τους άλλους· κάθισε στο τραπέζι της κουζίνας με βοήθεια και άρχισε να κουβεντιάζει μαζί τους, τώρα που τα είχε όλα τους εδώ.
Ήταν υπέροχη μέρα, ρωτώντας για τα νέα τους τους καθησύχασε για την υγεία του και στο τέλος σώπασε. Έβλεπες το βλέμμα του να τα κοιτά, ή μάλλον να κοιτά πίσω από αυτά. Θυμόταν όταν ήταν όλα τους μικρά και δίχως σκοτούρες, όταν οι σκοτούρες ήταν μοναχά δικές του για να τις κουβαλήσει. Εκείνα μιλούσαν δυνατά και κάποιες φορές ο τόνος της φωνής ανέβαινε επικίνδυνα. Τότε κατάλαβε για ποιο λόγο τα παιδιά του διάλεξαν να ζήσουν μακριά και από κείνον και από τον τόπο τους· όλους μαζί ο κόσμος δεν θα τους χωρούσε.
Ήταν καλός πατέρας θα έλεγε, μάλλον συνηθισμένος που το μόνο που τον ένοιαζε ήταν να είναι το τραπέζι τους γεμάτο· ενώ έβλεπε όσο περνούσαν τα χρόνια τα παιδιά του ν’ απομακρύνονται το ένα από το άλλο, εκείνος φρόντιζε πάντοτε το τραπέζι να ήτανε γεμάτο. Δεν έφταιγε αυτός, κι αυτόν έτσι τον είχαν μεγαλώσει οι δικοί του και έμαθε ότι το να κρύβεις τα συναισθήματά σου είναι πάντοτε καλό, τίποτα δεν βγήκε καθώς ξύνεις την επιφάνεια των πραγμάτων. Αυτό λοιπόν δίδαξε και τα παιδιά του.
Πόσο θα ήθελε να ήταν αλλιώς τα πράγματα, να συνέβαινε κάτι και να τα έφτιαχνε όλα απ’ την αρχή. Να μάθαινε κι εκείνος αλλιώτικα, για να μάθει και τα παιδιά του έτσι. Θυμήθηκε την μάνα του που έλεγε μια παροιμία συνεχώς όταν δεν της βγαίναν τα κουκιά, όταν δεν μπορούσε ή δεν προλάβαινε να τα κάνει όλα όπως ήθελε: «Μην κλαίς πάνω από χυμένο γάλα» και ξαφνικά κοίταξε τα παιδιά του και άρχισε να κλαίει· ένα μικρό δάκρυ στην αρχή ν’ ανοίξει ο κρουνός κι έπειτα όλα κατέβαιναν ασταμάτητα.
Ζήτησε με ανάσα βαριά και μπερδεμένη να ξαπλώσει και ήταν η πρώτη φορά μετά από πολλές μέρες που δεν έβγαλε ούτε ένα από αυτά τα βογγητά πόνου που έκαναν το σπίτι να κουνιέται. Την επόμενη μέρα δεν ξανασηκώθηκε, τον βρήκαν να κοιμάται με τα μάτια ανοιχτά.
«Δεν άντεξε η καρδιά του» είπε ο γιατρός που φώναξαν εκείνο το πρωί για να κάνει την γνωμάτευση του θανάτου. Και τα παιδιά του παραξενεύτηκαν αληθινά που είχε ο πατέρας τους καρδιά, τόσα χρόνια ποτέ δεν την είχαν ακούσει να χτυπάει!
Για την οικονομία του χώρου θα παραβλέψουμε όλες τις τυπικές διαδικασίες, που δεν μας αφορούν κιόλας ενώ, στον θάνατο είναι περιττές για μας τους υπολοίπους· και θα βρεθούμε την ημέρα της κηδείας στεκάμενοι στην νεκρώσιμο ακολουθία που θα έχει κάποιο ενδιαφέρον…
Δεν θα πρέπει οι άνθρωποι να πεθαίνουν μέρες καλοκαιρινές ή μέρες που έχουν πάνω τους τον δυνατό τον ήλιο· η αντίθεση των δακρύων με την κάψα του καλοκαιριού και της καλοκαιρίας θολώνει την θλίψη στα μάτια των παρευρισκόμενων τόσο που δεν μπορείς να δεις αν κλαίνε στ’ αληθινά ή αν ο ιδρώτας τους κυλώντας απ’ το μέτωπο καταλήγει στα βλέφαρα κι έπειτα πιο κάτω κι αυτό το λένε κλάμα.
Μέσα στην εκκλησία οι συνεχιζόμενες εκπνοές δηλητηριάζουν τον αέρα. Τα παλιά κεριά που ανάβει κανείς μόλις μπαίνει αντικαθιστώνται αρκετά γρήγορα από νέα κι έτσι, κανένα κερί δεν προλαβαίνει να επιτελέσει τον σκοπό του· να καεί ολόκληρο για την μνήμη αυτού για τον οποίο ανάφτηκε, μόνο κάποιες σταγόνες λιώνουν πάνω του και ύστερα πετιέται. Τρομερή σπατάλη σε κεριά και στους ανθρώπους…
Η νεκρώσιμος ακολουθία δεν θα πρέπει να ακολουθήθηκε κατά γράμμα και να ειπώθηκαν όλα τα λόγια ανάπαυσης που θα πρεπε να ειπωθούν, ένεκα του καύσωνα στον οποίο έγινε αναφορά πιο πάνω, τα παιδιά πάνω από το ανοιχτό φέρετρο περισσότερο κοίταζαν ποιοι ήρθαν να τιμήσουν τον νεκρό παρά τα γαρύφαλλα που στόλιζαν το άσπρο μαξιλάρι και στα πολλά σούσουρα και χαμηλές φωνές που ακούστηκαν μέσα στην εκκλησία κάποιοι απ’ αυτούς που δεν άντεξαν βγήκαν στον περίβολο. Με κλάματα ή και χωρίς. Οι πιο πολύ βγήκανε να πάρουνε αέρα.
Οι κηδείες τελικά, αν το καλοσκεφτεί κανείς, είναι μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για να ειδωθούν οι άνθρωποι· πιο πολύ από τους γάμους, καθώς η λύπη φέρνει πιο κοντά εκείνους που έχουν χρόνια να μιλήσουν μεταξύ τους και τους μαλακώνει τις καρδιές. Εκεί θα δεις να αγκαλιάζονται αυτοί οι οποίοι πριν λίγο καιρό δεν αντάλλασσαν κουβέντα μεταξύ τους· και για να πούμε την αλήθεια ο νεκρός τουλάχιστον θα ήταν ευχαριστημένος που έκανε τέτοιο καλό εν αγνοία του, ίσως θα ’πρεπε να ’χε πεθάνει χρόνια πριν για τους φέρει πιο κοντά αλλά, άντε πες το αυτό στα παιδιά του…
Στην γωνία, ένας νέος άνδρας φτυαρίζει το χώμα που θα δεχτεί το άψυχο σώμα, ανασκαλεύει τη γη, την αφρατεύει με την τσάπα προτού να πιάσει στα χέρια του το φτυάρι και επειδή έχει στείλει πολλούς στον κάτω κόσμο με αυτόν τον τρόπο έχει κάθε δικαίωμα να χωρατεύει για τους πεθαμένους και να πειράζει τις γριές που έρχονται από πάνω του για του πουν πως έκανε καλή δουλειά στο άνοιγμα· μ’ εκείνον να τους απαντά: «Το δικό σου, θειά, θα ’ναι καλύτερο!», κι επειδή όπως είπαμε έστειλε πολλούς στον κάτω κόσμο κανείς δεν θυμώνει μαζί του γι’ αυτά τα λόγια αντιθέτως, οι πιο πολλοί γελούν, ακόμα κι οι γριές…
Οι περισσότεροι από αυτούς που στέκονται από πάνω την ώρα που βάζουνε τον δυστυχή στο χώμα, ακόμα και τα παιδιά του, οι γριές και οι παραβρισκόμενοι είναι πιο πολύ από περιέργεια και ίσως για να σιγουρευτούν πως είναι εκείνος που μπαίνει μέσα και όχι εκείνοι, πως τον ξεγελάσανε και σήμερα, στέκονται από πάνω από την ανοιχτή τρύπα του χώματος που χάσκει σαν στόμα ανοιχτό που του παίρνει την ψυχή το τέλος· κάθονται από πάνω σαν δικαστές και έτοιμοι να δώσουν την ετυμηγορία αυτοί, λες και τους ζητήθηκε, αν ο πεθαμένος τελικά έζησε και πέθανε μια ζωή σωστή κατά τας ρήσεις των ευαγγελίων.
Ας σταθούμε πιο πίσω από τούτη την δυσάρεστη στιγμή, δυσάρεστη ασφαλώς για τον νεκρό… Και ας σύρουμε το βλέμμα μας στο πέρας της τελετής και αφού πέσουνε τα καθιερωμένα λουλούδια πριν ο νεκρός σκεπαστεί για πάντα, που τι να τα κάνει, δηλαδή λες και θα του χρησιμέψουν πουθενά εκεί που πάει, όταν αφήνουν τον νεαρό άνδρα μέσα στο λιοπύρι να κάνει την δουλειά του· την έχει κάνει τόσες πολλές φορές που ξέρει ακριβώς τον χρόνο και το εκατοστό του χώματος που θα του χρειαστεί.
Και φεύγουν. Κατεβαίνουν εκεί που θα σερβιριστεί ο καφές και θα συλλυπηθούν την οικογένεια. Όλοι θα συζητήσουν αν βρέθηκε η γυναίκα του, που ’χε πεθάνει πριν δεκαπέντε χρόνια. Οι μισοί θα ορκιστούν πως αποκλείεται να έχει βρεθεί και πως θα τον θάψουν από πάνω και οι άλλοι μισοί θα γελάσουνε με την καρδιά τους από τις ιστορίες που θ’ αναφερθούν για χάρη του νεκρού, σίγουρα θα υπάρξουν και οι συνήθεις ιστορίες περί ψυχών που πάνε και αν πάνε, διότι είθισται στις κηδείες να αναζητούν το μεγάλο αίνιγμα της ζωής και του θανάτου αφού είναι ο μόνος χρόνος που τους επιτρέπεται να τον σκεφτούν δίχως οι σκέψεις τους να λοξοδρομήσουν, αφού τον έχουν εδώ, τώρα, αύριο θα είναι άλλη μέρα…
Κι αφού πιουν τον καφέ, κι αφού γελάσουν –γιατί κηδεία σωστή δίχως γέλιο τελικά δεν γίνεται όπως ξορκίζεις το κακό, ή τουλάχιστον έτσι λένε– θα δουν να κατεβαίνει τον δρόμο ο άνδρας που επιτέλεσε το έργο. Έχει το ένα του χέρι στο τιμόνι από το μηχανάκι και με το άλλο κρατά το φτυάρι περασμένο χαλαρά στην πλάτη του ενώ έχει πλατύ χαμόγελο ενόσω κατεβαίνει, τόσο πλατύ που θαρρεί κανείς πως έφερε εις πέρας κάτι πολύ σημαντικό, κάτι που κανένας άλλος εκτός από αυτόν δεν θα μπορούσε να το κάνει…
Σταματά το μηχανάκι του στην είσοδο κι αφήνοντας το φτυάρι με την ανάποδη έξω από την πόρτα του καφενείου παραγγέλνει κρασί και τινάζει τα ρούχα του και τα παπούτσια που είναι γεμάτα χώμα· κι αρχίζει να σφυρίζει έναν σκοπό πίνοντας το κρασί του, έναν σκοπό σε όλους τους λίγο πολύ γνωστό. Εκείνη την στιγμή κάθε γριά θα σταυροκοπηθεί.
ΕΛΕΝΗ ΧΑΪΜΑΝΗ
ΝΕΟ ΠΛΑΝΟΔΙΟΝ 