*

Αναδρομές : Μια στήλη του ΝΠ αφιερωμένη σε αξιομνημόνευτες στιγμές της ελληνικής και ξένης λογοτεχνίας και σκέψης.

~ . ~

ΜΟΛΟΝΟΤΙ ΘΕΜΕΛΙΩΜΕΝΗ σ’ έναν Κορνάρο και σ’ έναν Χορτάτση, στα αριστουργήματα ενός Ερωτόκριτου και μιας Ερωφίλης δηλαδή, ερωτικά ποιήματα εκτενή συνθετικά, η νεώτερη ελληνική λογοτεχνία έχει λίγα μεγάλης αξίας.

Αφήνω απ’ έξω τον «Στερνό λόγο – Σε μια γυναίκα» του Παλαμά, τον δέκατο τρίτο λόγο δηλαδή του Δωδεκάλογου, που είναι ποίημα συνθετικό από μόνος του αλλά και απόσπασμα άλλης, εκτενέστερης σύνθεσης, και ως τέτοιο όχι αποκλειστικά ερωτικό.

Αφήνω απ’ έξω και τον «Ύμνο δοξαστικό για τις γυναίκες που αγαπούμε» του Εγγονόπουλου που είναι μεν ποίημα εκτενές, ουχί δε και συνθετικό.

Στη λίστα μου απομένουν τρία. Ο «Ερωτικός λόγος» του Σεφέρη, απ’ τη «Στροφή» του 1931. Το Μονόγραμμα του Ελύτη, γραμμένο σαράντα χρόνια αργότερα, το 1971. Και τα «Παραμιλητά του Τιθωνού» του Δ. Π. Παπαδίτσα, ένα αληθινό κομψοτέχνημα, δημοσιευμένο το 1986 στη συλλογή του ποιητή Το Προεόρτιον.

Και τα τρία, και αυτό είναι το κοινό τους στοιχείο, ακροβατούν στο μεταίχμιο παράδοσης και νεωτερικότητας. Ο «Ερωτικός λόγος» του Σεφέρη είναι πλάι στη «Φοινικιά» και τη Μητέρα Θεού ό,τι πλησιέστερο έχουμε στην καθαρή ποίηση στην Ελλάδα.

Το Μονόγραμμα είναι ένα ποίημα εκπληκτικής αρχιτεκτονικής, ένα tour de force ιλιγγιώδους δεξιοτεχνίας, όπου κάθε ρίμα, κάθε στροφή, κάθε στίχος υπακούει σ’ ένα μαθηματικό πλάνο ασύλληπτης αυστηρότητας.

Τα «Παραμιλητά του Τιθωνού» πάλι πατούν κι αυτά με τη σειρά τους τεχνοτροπικά στον Παλαμά και τον Σικελιανό, φέρνουν όμως στα γράμματά μας ένα θέμα ζόρικο και δύσκολο να το πιάσει κανείς ακόμη και σήμερα, τον ερωτισμό της τρίτης ηλικίας.

Ο Τιθωνός είναι ο μυθικός σύντροφος της Ηούς, της Αυγής δηλαδή, που οι θεοί του χάρισαν την αθανασία, όχι όμως και την αιώνια νεότητα, και καταδικάστηκε ες αεί να ζαρώνει σαν το τζιτζίκι πλάι στην αγέραστη ερωμένη του, να δύει ατελεύτητα πλάι στην ανέσπερη Ανατολή:

Αιώνιος μισοαθάνατος όσο γερνάω συ μένεις
κορίτσι δεκαοχτάχρονο που μ’ έχεις στην κοιλιά
ούτε είμαι γιος σου ούτ’ έχεις πια το χέρι αγαπημένης
για τ’ όλο ζάρες σώμα μου και τ’ άσπρα μου μαλλιά.

Ένα υπέροχο ποίημα που δεν είναι όσο του πρέπει γνωστό:

Καμπύλο είναι το βλέμμα μου τ’ άστρο με τ’ άστρο ως δένει
και τ’ όνειρό μου μαγνητίζει φωτεινές τροχιές
είναι η φωνή μου με το ηλιόκαμα ζευγαρωμένη
κι ό,τι μου δίνει η κάψα μού το παίρνουν οι βροχές.

Ξέρεις ετοιμοθάνατο ον; το μυστικό είναι πως
ό,τι πεθαίνει μέσα μας έξω μας είναι φως.

ΚΩΣΤΑΣ ΚΟΥΤΣΟΥΡΕΛΗΣ

~ . ~

ΤΑ ΠΑΡΑΜΙΛΗΤΑ ΤΟΥ ΤΙΘΩΝΟΥ

με κάτι μέσα μου ένας τζίτζικας με δένει
Δ.Π.Π. (1941)

1.

Το μάτι αυτό το αράγιστο το διπλό μάτι
ό,τι κοιτάξει μες στο φως το πυρπολεί
δες με, της λέω, αν είσ’ εσύ το χέρι του υπνοβάτη
κι εγώ η ματιά που σε ονειροπολεί

τα σκόρπια μες στη μνήμη οστά σου συναρθρώνει
και ξαναπιάνομαι κρυφό βαθιά σου φως
κι είσαι το δέντρο που ψηλά ή στη γη φυτρώνει
κι εγώ το αρχαίο τζιτζίκι ο Τιθωνός.

Αιώνιος μισοαθάνατος όσο γερνάω συ μένεις
κορίτσι δεκαοχτάχρονο που μ’ έχεις στην κοιλιά
ούτε είμαι γιος σου ούτ’ έχεις πια το χέρι αγαπημένης
για τ’ όλο ζάρες σώμα μου και τ’ άσπρα μου μαλλιά. (περισσότερα…)