*

ΠΕΡΑΣΤΙΚΑ & ΠΑΡΑΜΟΝΙΜΑ | 08:25
Καιρικά σχόλια από τον ΚΩΣΤΑ ΚΟΥΤΣΟΥΡΕΛΗ

Διαβάζω πάντα με ενδιαφέρον για όλες αυτές τις λίστες που στήνονται εδώ και έξω: Τα 100 καλύτερα βιβλία του 21^ου αιώνα, Τα 10 καλύτερα μυθιστορήματα της εποχής μας, Οι 20 κορυφαίοι συγγραφείς μετά το 1970, κλπ., κλπ… Και στις άλλες τέχνες, τις έχουσες μακρά παράδοση τουλάχιστον, τα ίδια.

Χρήσιμα είναι κάποτε όλα αυτά, ως δηλώσεις κριτικής προτίμησης. Σε ότι αφορά όμως την αντοχή της αξιολόγησης, ο κόπος είναι μάταιος. Κανόνες, έργα από τα λογιζόμενα «κλασσικά», ο καιρός μας δεν μπορεί να δώσει. Όχι επειδή δεν υπάρχουν κείμενα με αρετές συγκρίσιμες με εκείνες των κλασσικών του παρελθόντος – το ταλέντο ποτέ δεν στερεύει, αν δεν πάψει η καλλιέργειά του. Αλλά επειδή δεν υπάρχει η «περιρρέουσα ατμοσφαίρα», για να θυμηθώ τον Ροΐδη, που καταξιώνει και υψώνει τους «κλασσικούς». Ο παράγων χρόνος, προπάντων.

«Κλασσικό» είναι πάντα το έργο αναφοράς, που μας ελκύει ή μας απωθεί, αδιάφορο, αλλά πάντως είναι αδύνατο να αγνοήσουμε. Και που ως εκ της παρουσίας του απασχολεί διαρκώς όχι απλώς μια δράκα ή μια αγέλη afficionados, αλλά την ευρεία συλλογικότητα. Πού γίνεται επίκεντρο διαχρονικών συζητήσεων και παθών, σημείο προσανατολισμού, και θεμέλιο των κοσμοεικόνων μας.

Αυτού του είδους την καθοδηγητική, οιονεί θρησκευτική σημασία του έργου τέχνης, ο τωρινός ηδονικός ατομοκεντρισμός την έχει εξατμίσει. Τα έργα δεν είναι προορισμοί στους οποίους οι γενεές επανερχόνται διά βίου. Είναι πρόσκαιρες και ευκαιριακές στάσεις για την τάδε ή τη δείνα ομάδα, που δεν δεσμεύουν κανέναν άλλο πλην εκείνης και, το κυριότερο, δεν δημιουργούν συνήθως γραμμές κατιόντων, μαθητών ή επιγόνων.

Ποιος μαθητεύει εξάλλου σήμερα; Για το αυτοπραγματούμενο άτομο, και η ίδια η έννοια της διδαχής είναι προσβολή, πατρωνάρισμα ανεπιθύμητο της αυτογενούς του και ανυπέρθετης ανεξαρτησίας.

Και ακόμη, για ποια πάθη μιλάμε; Οι αγάπες μας ξεθυμαίνουν το ίδιο εύκολα με τα μίση μας. Έτσι μας θέλει ο εσωτερικευμένος καταναλωτισμός μας, να κορδωνόμαστε για τους πέντε-δέκα «κλασσικούς» τελευταίας εσοδείας που έχουμε στοιβάξει στο κομοδίνο μας, αλλά ανίκανους να δοθούμε, να αφοσιωθούμε σε κανέναν. Πώς να αντλήσουμε το μέγιστο από έναν συγγραφέα λοιπόν, ποιο βιβλίο έχει την ευκαιρία να μετρήσει πράγματι, όχι στην ατομική (σ’ αυτήν κι ένα φυλλάδιο διαφημιστικό μπορεί να φέρει τα πάνω-κάτω), αλλά στη συλλογική μας βιοπορία;

Όμως, όπως προείπα, το λάθος εδώ δεν είναι –δεν είναι αποκλειστικά, τουλάχιστον– των συγγραφέων. Κανείς συγγραφέας, όσο σημαντικός και αν είναι, δεν αντέχει την συνέκθεση με τους χιλιάδες άλλους κατώτερους που συνωστίζονται πλάι του. Στείλε τον Όμηρο ή τον Σαίξπηρ σε μια Διεθνή Έκθεση Βιβλίου και θα πάρεις έναν ακόμη γραφιά που ιδρώνει για να αποσπάσει λίγη προσοχή από τους παρατρεχάμενους. Για την Παλατινή Ανθολογία έχουν να πουν ότι μέσα της «αλληλοσυντρίβονται αριστουργήματα». (περισσότερα…)

*

τοῦ ΚΩΣΤΑ ΚΟΥΤΣΟΥΡΕΛΗ

«Ἀπορρίπτουμε τὴν ἰδέα τῶν φυσικῶν χαρισμάτων καὶ ταλέντων. Ἀπορρίπτουμε τὴ λατρεία τῆς ἰδιοφυΐας». Αὐτὰ μεταξὺ ἄλλων περιέχει ἡ νέα ἐγκύκλιος γιὰ τὴ διδασκαλία τῶν μαθηματικῶν τοῦ Ὑπουργείου Παιδείας τῆς Καλιφόρνιας. Καὶ ἡ Πολιτεία καλεῖται νὰ πράξει ἀναλόγως: ἡ πρότυπη καὶ ἐνισχυμένη διδασκαλία γιὰ τοὺς προχωρημένους μαθητὲς τῶν (δημοσίων, ἐννοεῖται…) σχολεῖων προβλέπεται νὰ καταργηθεῖ ἐντελῶς. Τὸ νέο δόγμα:

«Ὅλοι οἱ μαθητὲς εἶναι ἐξίσου ἱκανοὶ νὰ ἀποκτήσουν ὑψηλοῦ ἐπιπέδου μαθηματικὲς γνώσεις καὶ νὰ τὶς ἐφαρμόσουν ἐξίσου ἐπιτυχῶς»!

Ποιό ἐξαρθρωμένο ἐλατήριο μᾶς πετάει κατάμουτρα αὐτὲς τὶς ἀνοησίες; Μὰ ἡ χρόνια ὑστέρηση κάποιων μειονοτήτων στὸ μάθημα τῶν μαθηματικῶν. Καὶ ἐπειδὴ ἡ ἄλλη ὁδὸς εἶναι ζόρικη (πῶς ἐξασφαλίζεις στοιχειωδῶς ἴσες εὐκαιρίες σὲ μιὰ χώρα ὅπου ἡ εἰσοδηματικὴ ψαλίδα εἶναι τόσο διεστραμμένα καταδικαστικὴ γιὰ τοὺς ἀπὸ κάτω;), ἐπιστρατεύεται ἡ ἰδεολογία γιὰ νὰ καλλωπιστεῖ ἡ ἀσχήμια: δηλαδὴ ὁ φαρισαϊσμός.

Πονάει κεφάλι λοιπόν, κόβει κεφάλι… Ἐννοεῖται ὅτι τὴ λυπητερὴ δὲν θὰ τὴν πληρώσουν οἱ ἔχοντες καὶ κατέχοντες. Ἐκεῖνοι θὰ ἐξακολουθήσουν νὰ πηγαίνουν, καταπὼς ἀνέκαθεν, σὲ χλιδάτα ἰδιωτικὰ σχολεῖα. Οἱ δύσμοιροι μαθητὲς τῆς δημόσιας ἐκπαίδευσης θὰ πληρώσουν τα σπασμένα, ποὺ εἶχαν τὴν ἀτυχία νὰ διαθέτουν –θοῦ φυλακήν!– ταλέντο ἱκανὸ νὰ τοὺς βοηθήσει νὰ ξεπεράσουν τὰ κοινωνικὰ ἐμπόδια. Τώρα θὰ πρέπει νὰ τιμωρηθοῦν κι ἀπὸ πάνω γιὰ τὰ δῶρα τῆς φύσης. (περισσότερα…)

*

ΠΕΡΑΣΤΙΚΑ & ΠΑΡΑΜΟΝΙΜΑ | 11:22
Καιρικά σχόλια από τον ΚΩΣΤΑ ΚΟΥΤΣΟΥΡΕΛΗ

«Η πολυτέλεια είναι ηθικά απεχθής», αποφάνθηκε κάποτε ο Κρίστοφερ Λας. Ο Λας μιλάει για την πολυτέλεια που εξασφαλίζει ο οικονομικός πλούτος. Τι γίνεται όμως με τις άλλες πολυτέλειες της ζωής μας; Η αισθητική πολυτέλεια λ.χ. είναι ηθικά απεχθής; Και δεν χρειάζεται να πάει κανείς ώς τους πομπώδεις Τάφους των Μεδίκων στη Φλωρεντία για να το αναρωτηθεί. Η υπερεπίδειξη που βλέπουμε στον όψιμο Τζόυς, ως εκφραστική πολυτέλεια τώρα πια, είναι ηθικά απεχθής αν συγκριθεί λόγου χάρη με την ισορροπία της κλασσικότροπης πρόζας ενός Ντίκενς ή ενός Τολστόι; Οι κραυγαλέες υπερβολές των σουρρεαλιστών ή του νταντά; Η υπερκλέπτυνση της γαστρονομίας και των εδεσμάτων της, τα λεπτεπίλεπτα μυστικά του καλλωπισμού ή της σωματοδομικής που μετατρέπουν την όψη και τους μυώνες σε θέαμα επιδεικτικό είναι τέτοιες, ηθικά απεχθείς πολυτέλειες;

~ . ~

Ο Κώστας Καραμανλής το 2004 πήρε 3.360.000 ψήφους. Ανδρέας Παπανδρέου, Κώστας Σημίτης, Γιώργος Παπανδρέου όλοι ξεπέρασαν τα 3.000.000 ψήφους, κάποτε και ως αρχηγοί του δεύτερου κόμματος. Ο Τσίπρας στις δεύτερες εκλογές του 2015 δεν συγκέντρωσε ούτε 2.000.000, και ο νυν πρωθυπουργός το 2019 πήρε 2.250.000 ψήφους. Οι αριθμοί δεν απατούν, μέσα σε μια τετραετία είδαμε τις λαϊκές μειοψηφίες να μασκαρεύονται σε θεσμοπρεπείς πλειοψηφίες και 1.500.000 εκατομμύριο Έλληνες να παίρνουν διαζύγιο από τις κάλπες.

~ . ~ (περισσότερα…)