*

της ΛΙΛΑΣ ΤΡΟΥΛΙΝΟΥ

Ο Σταύρος Ψυλλάκης με τα ντοκυμαντέρ του σμιλεύει πορτρέτα ανθρώπων που αφηγούνται ιστορίες θάρρους, γενναιότητας, αυτογνωσίας. Με κύριο χαρακτηριστικό τους την σπαραχτική και φεγγοβόλα σωματικότητά τους, συνθέτουν μια συνταρακτική γλυπτοθήκη – 2000, “Ο άνθρωπος που ενόχλησε το σύμπαν” με το οδυνηρό παραλήρημα της τρέλας, 2009, “Άλλος δρόμος δεν υπήρχε” πέρα από εκείνον της αξιοπρέπειας που ακολούθησαν επικηρυγμένοι αντάρτες στα Χανιά με το τέλος του Εμφυλίου, 2014, “Μικρές ιστορίες Ρομά” ταπεινές ζωές και πολύχρωμα όνειρα, 2015, η “Ολυμπία” με την εγκυμοσύνη της να συμβαδίζει και να αντιπαλεύει με τον καρκίνο της, 2019, “Για χωρίς λόγους – συναντήσεις με τον Γιώργο Μανιάτη” τον εμπρηστικό του λόγο και τον εκκεντρικό του βίο, 2021, “Οφειλή”, απόδοση τιμής στη φιλία και στον Αλέκο Ζούκα, ξεφαντώματα στην Πυρσόγιαννη και εκμυστηρεύσεις του ρεπόρτερ για την εμπειρία του με τον καρκίνο, 2022, “Αποχαιρετισμός – Η Μνήμη του Τόπου”, ταξίδι μνήμης του πρώην αντάρτη του Δημοκρατικού Στρατού Γιάννη Λιονάκη στα θαλάσσια απόκρημνα σπήλαια του Αποκόρωνα όπου έζησε κρυμμένος επί 14 χρόνια με άλλους συντρόφους μετά το τέλος του Εμφυλίου, –για να αναφερθώ στις ταινίες του που είδα και μου έκαναν ισχυρή εντύπωση.

Διατρέχοντας το νήμα της συνολικής παραγωγής του μέχρι σήμερα, μπορούμε να ισχυριστούμε με βεβαιότητα πως η κινηματογραφική του γραφή είναι προσανατολισμένη στην αποτύπωση της πνευματικότητας του ανθρώπου, στην ανάδειξη της βαθύτερης ουσίας του που είναι η ευγένεια και η ανθρωπιά. Και νομίζω πως αυτό το πετυχαίνει περισσότερο στην τελευταία ταινία του “Σμιλεμένες ψυχές” (2025) που διαγωνίστηκε και κέρδισε πολύ σημαντικές διακρίσεις στο 27ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.

Το έργο εστιάζεται στην προσωπικότητα του φιλέλληνα οδοντιάτρου Ζυλιέν Γκριβέλ, που, ορμώμενος από την Ελβετία, με δική του απόφαση γίνεται για πολλά χρόνια (1972-1998) ο οδοντίατρος των λεπρών στο νοσοκομείο λοιμωδών νόσων Αγία Βαρβάρα, στο Αιγάλεω, όπου είχαν μεταφερθεί οι χανσενικοί από την Σπιναλόγκα και άλλα μέρη, μετά το 1957. Το θέμα της ταινίας δεν είναι η λέπρα καθεαυτή, αλλά η καταβύθιση του ανθρωπιστή γιατρού στα έγκατα της ζωής μέσα από την πυκνή και άφοβη συναναστροφή του με την λέπρα, στη μεθόριο εκείνη όπου η τρομερή ασθένεια της ζωής συνορεύει με τον θάνατο. (περισσότερα…)

*

της ΛΙΛΑΣ ΤΡΟΥΛΙΝΟΥ

Γιάννης Στ. Γαβαλάς,
Τώρα είναι μετά,
Το Ροδακιό, 2023

Τώρα είναι μετά είναι ο τίτλος του τελευταίου βιβλίου του Ελευσίνιου πεζογράφου και ποιητή Γιάννη Στ. Γαβαλά. Το μυθιστόρημα ξεκινάει από το τέλος. Ο κεντρικός ήρωας, ενδοδιηγητικός αφηγητής της ιστορίας, είναι ένας επίδοξος συγγραφέας διαρκώς σε κρίση, που, κατηγορούμενος για έγκλημα, αποφυλακίζεται ύστερα από εννέα χρόνια εγκλεισμού. Έξω τον περιμένει μια ζωή που έχει χάσει προ πολλού κάθε πρόσημο πραγματικότητας. «Ό,τι από καιρό έγινε λάθος έδειχνε σωστό και το σωστό λάθος. Το ψέμα αλήθεια και η αλήθεια ψέμα». Άλλωστε αυτό ήταν και το όραμά του ανέκαθεν: η αναβολή της πραγματικής ζωής για το μέλλον.

2010 είναι το παρόν της αφήγησης, εννιά χρόνια πριν τη φυλακή και ο ήρωας παλινδρομεί ανάμεσα στο τώρα των τριάντα οκτώ του χρόνων και στο πριν – της νιότης του, το 1991, όταν αιώνιος φοιτητής της Γεωπονικής ερωτεύεται την μετέπειτα γυναίκα του στους κήπους της Σχολής. Τον συνοδεύει στις εξετάσεις του μαθήματος της Αμπελουργίας, όπου περνάει το μάθημα με ευκολία, λέγοντας απλώς την πασίγνωστη εξίσωση του κλαδέματος, πράγμα που ανασκευάζει στη συνέχεια, τα πράγματα δεν έγιναν έτσι, έγιναν αλλιώς, χτυπάει στο πρόσωπο τον καθηγητή, σχεδόν ανεξήγητα και αποβάλλεται, «οργισμένος λοιπόν αναρχικός» (σελ. 57) ή μήπως όχι, ήδη αρχίζουμε να αμφιβάλλουμε για την εγκυρότητα των αναμνήσεών του και για την καθ’ έξιν, όπως διαφαίνεται στη συνέχεια, σύγχυση ζωής και φαντασίας: ένας φαντασιόπληκτος επομένως που άγεται και φέρεται από τις ονειροπολήσεις του, καθώς σταδιακά περνά από την υλικότητα της γεωργικής χημείας με τις σκόνες, τα νιτρικά και τα νιτρώδη άλατα, στην άυλη επικράτεια της εικόνας και στο περιστασιακό επάγγελμα του εικονολήπτη, και από κει στην άυλη υλικότητα των λέξεων.

Ναι, αυτός ο φυγόπονος παρ’ ολίγον γεωπόνος, ο νωθρός εικονολήπτης που δεν έχει τα κότσια να γίνει σκηνοθέτης γιατί πρέπει να συνδυάσει «με επικίνδυνη τόλμη τη γλυκιά ζωή με το χαμαλίκι» (σελ. 20), ο αποτυχημένος σύζυγος με την μπόλικη ανία, την «πολλή μοναξιά και τα αγέννητα παιδιά» (σελ. 25), θέλει όλα αυτά να τα παρατήσει και να γίνει συγγραφέας.

Ο πρώην μέντοράς του, ο κινηματογραφιστής και θεωρητικός Διονύσης Πράος, κάποτε μαχητικός μονομανής και τώρα γέρο στριμμένος και ξεμωραμένος υποθέτει ότι ο νεαρός προτίθεται να εγκαταλείψει την εικόνα για τις λέξεις γιατί είναι πιο εύκολη η ζωή του συγγραφέα. Ο κινηματογραφιστής χρειάζεται «ιδέες και χρήμα». Ο συγγραφέας τετράδιο, μολύβι, κομπιούτερ (σελ. 79). Η υπεροχή του είναι η αυτάρκεια. Εδώ όμως ο Πράος κάνει λάθος. Και όχι μόνον ο Πράος. Στο καφενείο στο Παγκράτι που θα γίνει αργότερα το συγγραφικό στέκι του ήρωα, τα γκαρσόνια κι οι θαμώνες τον ζηλεύουν. Τι γράφεις; Ιστορίες, τους απαντάει και βλέπει στα μάτια τους αναλαμπές φθόνου. Ίσως επειδή όταν γράφεις έχεις την ικανότητα να απομονώνεσαι, να αγνοείς, ακόμα και να περιφρονείς τους δυνάμει συνομιλητές σου. Ίσως επειδή διαθέτεις το πλεονέκτημα της αυτάρκειας απέναντί τους. «Θα τους παρηγορούσε αν ήξεραν οι καημένοι πόση αναπηρία κρύβεται μέσα στον σκυφτό άνθρωπο με το μολύβι στο χέρι, την ντροπή και την αδιαντροπιά που μάχονται την ίδια στιγμή στο αλλόκοτο μυαλό μου» (σελ. 146), λέει μέσα του και κρυφογελάει με τις αφελείς τους σκέψεις.

Ξέρει πολύ καλά πως ο συγγραφέας δεν είναι αυτάρκης. Ξεδιάντροπος, ναι. Και κυνικός πολύ. Όσο γι’ αυτόν; Ένας αργόσχολος, ένας κηφήνας που απομυζά ανερυθρίαστα τις οικονομίες της κομμώτριας γυναίκας του και της πεθεράς του για να μην δουλεύει, με τίμημα μια άθλια προσωπική ζωή, ωστόσο πρόθυμος και ράθυμος πλάνης, συλλέκτης εντυπώσεων και συγκινήσεων, περιπλανώμενος στην πόλη και στις γειτονιές προς άγραν ιδεών και φευγαλέων στιγμιότυπων, γιατί, δεν μπορεί, κάποτε η τύχη θα του χαμογελάσει και η πραγματικότητα θα τον γεμίσει με ιδέες, υπέροχες, ολοζώντανες συγγραφικές ιδέες. Κι αυτός δεν θα ’χει παρά να απλώσει το αρπακτικό του χέρι και να τις καρπωθεί. Και νά που το θαύμα συντελείται, έτσι όπως το ονειρευόταν, χωρίς κανέναν κόπο, αναζήτηση ή προετοιμασία. (περισσότερα…)

*

της ΛΙΛΑΣ ΤΡΟΥΛΙΝΟΥ

Γιώργος Συμπάρδης,
Αδέλφια,
Μεταίχμιο, 2018

Στο πέμπτο κατά σειρά μυθιστόρημα του Γιώργου Συμπάρδη, τοποθετημένο στα τέλη της δεκαετίας του 1950 και αρχές του 1960, λαμβάνει χώρα μία αδελφομαχία, με ήρωες τον μικρότερο κατά τρία χρόνια αδελφό και αφηγητή της ιστορίας, και τον μεγαλύτερο, τον απείθαρχο Θανάση. Σε αυτήν εμπλέκονται ο πατέρας-χτίστης του σπιτικού της οικογένειας και η απόμακρη και ονειροπόλα μητέρα. Σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό συμμετέχει και όλος ο περίγυρος των φίλων, των συγγενών, των γνωστών, των κατοίκων της περιοχής της Ελευσίνας –που δεν κατονομάζεται αλλά εικάζεται–, φτωχών εργατών, επιχειρηματιών και εργολάβων, που χτίζουν το μέλλον του τόπου, συμβάλλοντας ο καθένας με τον εσφαλμένο τρόπο του στην σαθρή «ανοικοδόμηση» της μετεμφυλιακής Ελλάδας, που πιστεύει μεν στην πρόοδο αλλά και στο εύκολο χρήμα.

Ο Συμπάρδης χτίζει τις ιστορίες του μέσα από δίπολα, όπως λέει και ο ίδιος, γιατί μέσω της αντίθεσης φωτίζονται καλύτερα τα πρόσωπα. Εδώ έχουμε το δίπολο αδελφός εναντίον αδελφού, αλλά η ιστορία είναι ιδωμένη αποκλειστικά μέσα από τα μάτια του μικρότερου, που παρακολουθεί με άγρυπνο μάτι τον μεγάλο, επικεντρωνόμενος στα κατορθώματά του, τα καπρίτσια του, τις κατακτήσεις του, τις αποτυχίες του, καθιστώντας τον έτσι πρωταγωνιστή του βιβλίου, με τον αναγνώστη να αγωνιά και να εκλιπαρεί για λίγο περισσότερη γνώση και πληροφορία –από αυτή που του επιτρέπει η ανεπαρκής ικανότητα για θέαση του αφηγητή, οφειλόμενη εν μέρει στη στενή οπτική του γωνία– υποχρεώνοντάς τον εντέλει να καταφύγει στη φαντασία του για να απαντήσει στα αναπάντητα, να καλύψει τα κενά και να κατανοήσει τα παράδοξα. (περισσότερα…)

*

της ΛΙΛΑΣ ΤΡΟΥΛΙΝΟΥ

Μαρία Στασινοπούλου
Του καιρού που επιμένει
Κίχλη, 2024

προσλαβόντι καιρούς τοῦ πότε λεκτέον καί έπισχετέον
Πλάτων, Φαĩδρος, 272a

Μετά την πρώτη λογοτεχνική δουλειά της Μαρίας Στασινοπούλου Κυρία, με θυμάστε; (Κίχλη, 2010), μια συλλογή διηγημάτων όπου αποτυπώνει με εξαιρετικά ζωντανό και σπινθηροβόλο τρόπο την εμπειρία της ως φιλολόγου στη Μέση Εκπαίδευση, ακολουθούν τρία βιβλία, μια τριλογία θα έλεγα, με κοινή θεματική τη ζωή και τον θάνατο, με τη μορφή σύντομων πεζών αστραπιαίας δράσης.

Στην Χαμηλή βλάστηση (Κίχλη, 2018), η συγγραφέας αποτίει φόρο τιμής στην ταπεινή καθημερινότητα, έχοντας ως επίκεντρο τον θάνατο, την φθορά, την τρέλα, που όμως αντιμετωπίζονται με στοχαστική διάθεση και ηρεμία, με μία σειρά μικροδιηγημάτων, χωρισμένων σε «θάμνους», «πόες» και «μπονσάι», που ακολουθούν επομένως μια κατιούσα κλίμακα έκτασης και αντιστρόφως ανάλογης συμπύκνωσης.

Με τις Ασκήσεις αντοχής στον χρόνο (Κίχλη, 2021), η Στασινοπούλου μας εμπλέκει σε ένα παιχνίδι αντίστασης στον χρόνο, ευφυούς διαφυγής από αυτό που βιώνεται ως μοίρα και αναπόφευκτο, –τα γηρατειά, τον θάνατο–, χαρίζοντας στη μνήμη και τη λογοτεχνική μετουσίωσή της τον ρόλο που τους προσιδιάζουν, που είναι να επαναφέρουν όλα όσα έχουμε λησμονήσει στη ζωή, όσα έχουμε απωθήσει ή αγαπήσει, όλα όσα αποτελούν τον ανθρώπινο πυρήνα της ύπαρξής μας, και να τα προβάλουν στην οθόνη της λευκής σελίδας, αποτυπώνοντας λεπταίσθητα στιγμιότυπα, χαρούμενες φέτες ζωής ή θλιμμένες σαν χλωμές πολαρόιντ. (περισσότερα…)

Έργο της Παγώνας Ξενάκη (λεπτομέρεια)

*

τoυ ΝΙΚΟΥ ΞΕΝΙΟΥ

Λίλα Τρουλινού, Μύρων η Αράχνη –
Μεταμορφώσεις ΙΙ, Περισπωμένη 2024

Ο έρωτας ανυφαντής με πανουργιά εγίνη
αράχνη έστησε ψηλά και πιάστηκα σ’ εκείνη

Στη νέα νουβέλα της Λίλας Τρουλινού Μύρων η Αράχνη ένας έφηβος μεγαλώνει σε μια οικογένεια της κρητικής επαρχίας καταπιεσμένος από τον αυταρχισμό του πατέρα του και την παθητική στάση της μητέρας του. Στις σκληρές αυτές συνθήκες έρχεται να προστεθεί η απώλεια της αδερφής του, για την οποία αισθάνεται υπεύθυνος. Έτσι ο Μύρωνας, φέροντας το περίβλημα της σκοτωμένης/θυσιασμένης του αδελφής και αποτελώντας αδιαχώριστο δίδυμο μαζί της, μεταπηδά από την παλιά του, συντεθλιμμένη ταυτότητα, σε μια προοπτική ελευθερίας και μεταπλάθεται σε ζωντανό σύμβολο της απανταχού πάσχουσας, απανταχού αποτροπαϊκής για τις μάζες, απανταχού περιθωριοποιημένης και ιδιάζουσας, απανταχού ασυμβίβαστης και, κυρίως, απανταχού πρωτεϊκής καλλιτεχνικής συνείδησης, διατηρώντας ρευστή ταυτότητα φύλου.

Το φάσμα του φύλου και της σεξουαλικότητας είναι τόσο διευρυμένο που η λογοτεχνία δεν μπορεί παρά να εξεικονίσει τις νέες ταυτότητες, δεν μπορεί παρά να παραγάγει πρωτόγνωρες εικόνες, πολιτιστικά πολυσήμαντες. Κάποιες απ’ αυτές έχουν υπερβατικό έρεισμα και κάποιες έχουν ψυχαναλυτικές προεκτάσεις, υπάρχουν όμως και αποκαλυπτικής φύσεως μεταμορφώσεις, όπως αυτές που συμβαίνουν στη νουβέλα Μύρων η Αράχνη: αυτές –τις τελευταίες– η λογοτεχνία τις παρακολουθεί ανά τους αιώνες, ξεκινώντας από αφηγήματα της αρχαιότητας (Οβίδιος, Ευριπίδης) για να φτάσει έως τον όψιμο Μεσαίωνα (Δάντης) και την Αναγέννηση (Σαίξπηρ) και έως τη νουβέλα της κεντρικής Ευρώπης (Κάφκα). (περισσότερα…)

Σχέδιο της Παγώνας Ξενάκη (λεπτομέρεια).

της ΣΙΤΣΑΣ ΚΟΤΣΙΦΑΚΗ

Λίλα Τρουλινού,
Μύρων η αράχνη, Μεταμορφώσεις ΙΙ,
Περισπωμένη, 2024

Η φωνή ενός παντογνώστη αφηγητή αναλαμβάνει να μας μυήσει στον θαυμαστό κόσμο των ηρώων μιας ιστορίας που ο κύριος κορμός της διαδραματίζεται από το 2016 περίπου μέχρι τις Αλκυονίδες μέρες του Φεβρουαρίου του 2020, όταν ο Μύρων είναι 15 χρόνων και γίνεται κοντά 19, ενώ την ίδια στιγμή με ανάδρομες αφηγήσεις ενημερωνόμαστε για τη ζωή του από τα πρώτα του χρόνια. Ένα εξαιρετικό σχήμα κύκλου στην αφήγηση προδιαθέτει τον αναγνώστη για μια ιστορία που διαρκώς θα επαναλαμβάνεται, μια ιστορία χωρίς τέλος αφού η έννοια της μεταμόρφωσης περιλαμβάνει κάθε αλλαγή, μέχρι την έσχατη που είναι ο θάνατος. Η μεταμόρφωση καταργεί την ιστορικότητα του ανθρώπινου σώματος και τα όρια που αυτή επιβάλλει, καθώς ο άνθρωπος ενδύεται ένα άλλο σώμα μπαίνοντας σε μιαν άλλη ιστορικότητα ή αποκτά την αιωνιότητα του πλάσματος στο οποίο μεταμορφώθηκε. Ο Μύρων οδυνηρά θα μεταμορφωθεί στο πλάσμα των πόθων και των λογισμών του, στην υφάντρα Αράχνη, για να βρει επιτέλους τον αληθινό εαυτό του, αυτόν που ο περίγυρος του αρνήθηκε, τον απαξίωσε, τον ταπείνωσε με περισσή σκληρότητα και ανελεήμονα στάση. (περισσότερα…)

*

της ΛΙΛΑΣ ΤΡΟΥΛΙΝΟΥ

Διώνη Δημητριάδου,
Θηρίο ή Θεός,
ΑΩ, 2023

Το νέο πεζογράφημα της Διώνης Δημητριάδου είναι μια στοχαστική, φιλοσοφική νουβέλα που συνδυάζει αφηγηματικές σελίδες με   δοκιμιακά σχεδιάσματα και μας θέτει αντιμέτωπους με θεμελιώδη ερωτήματα του ανθρώπινου βίου.

Τα αφηγηματικά μέρη, τριτοπρόσωπα (με δύο πλατωνικής έμπνευσης διαλογικά κεφάλαια) ή πρωτοπρόσωπα, εν είδει ημερολογιακών καταγραφών, θωρακίζονται με έντεχνα δοκίμια, αποτυπώνοντας την πνευματική περιπέτεια ενός καλλιεργημένου ανθρώπου, του Ευγένιου, ο οποίος σε ώριμη πλέον ηλικία, έχει αποσυρθεί από τα εγκόσμια και διάγει μοναχικό βίο, προσηλωμένος στην ανεύρεση της αλήθειας. Πάει καιρός που έχει αφήσει πίσω του τη δράση –συμμετοχή στα κοινά, συντροφικότητα /πολιτικοί αγώνες, ερωτική ζωή, φιλικές συναναστροφές και διασκεδάσεις–  σημαδεμένος από μια διπλή απώλεια, την ήττα της αριστεράς, σε συλλογικό επίπεδο, και τον θάνατο της αγαπημένης γυναίκας, σε προσωπικό επίπεδο).

Τώρα έχει βυθιστεί σε ένα «εσωτερικό ταξίδι αυτογνωσίας», επιτρέποντας να βγει στην επιφάνεια «ο προσωπικός του “λύκος”, θεός και δαίμονας μαζί» (σελ. 8). Θεός γιατί τον οδηγεί σε μια εξυψωμένη ζωή, όπου αναζητάει το νόημα της ύπαρξης στις ύψιστες αξίες, προπαντός στην ομορφιά. Δαίμονας/θηρίο γιατί τον οδηγεί σε μια άγρια μοναχικότητα, που μοιάζει με αυτή του ζώου, σε μία απόσυρση, σε μία αδράνεια, αργή και βασανιστική, στο έρεβος της μη-ζωής, του ενστίκτου, που δεν είναι άλλο από το ένστικτο του θανάτου. Έτσι είναι καταδικασμένος να ζει ο Ευγένιος, και ο κάθε ευγενής, πνευματικός άνθρωπος.

Και εδώ η φύση του ανώτερου, ευγενούς ανθρώπου, έρχεται να αναμετρηθεί με την αριστοτελική διατύπωση, ότι ο άνθρωπος είναι “φύσει πολιτικό ζώον”. Τότε ποια είναι η φύση του εκτός κοινωνίας ανθρώπου, του ακοινώνητου συνειδητά ανθρώπου; “Ο άπολις δια φύσιν”, μας λέει ο Αριστοτέλης, (γιατί υπάρχει και “ο άπολις δια τύχην”, που θα μπορούσε να είναι ο εξόριστος, ο φυγάς, ο πρόσφυγας) είναι είτε ένας ανεπαρκής (“φαύλος”), όντας ανίκανος να ενταχθεί στην κοινωνία, καθώς νοιάζεται μόνο για το ίδιον όφελος. Είτε ένας ανώτερος από άνθρωπος (“κρείττων ή άνθρωπος”, Πολιτικά, 1253α1-4). Αυτή ακριβώς είναι η περίπτωση του μοναχικού πνευματικού ανθρώπου, που έχοντας εκούσια απομακρυνθεί από την κοινωνία, στοχάζεται πάνω στο καλό, το δίκαιο και το αγαθό. Η μοίρα του είναι μία διαρκής ταλάντωση ανάμεσα στην ερημιά του μοναχικού “θηρίου” και στην ανύψωση σε μια τολμηρότερη πνευματικότητα που προσεγγίζει την ανεξαρτησία και τη μεγαλοσύνη του “Θεού”. (περισσότερα…)

*

της ΛΙΛΑΣ ΤΡΟΥΛΙΝΟΥ

Ο κορυφαίος δημιουργός κινουμένων σχεδίων Χαγιάο Μιγιαζάκι στην τελευταία του, έντονα αυτοβιογραφική, ταινία Το αγόρι και ο ερωδιός ακροβατεί στη λεπτή γραμμή που οριοθετεί τη ζωή με τον θάνατο, το όνειρο με τον εφιάλτη. Ταινία σπάνιας ομορφιάς, κινείται στην ίδια γραμμή της ιαπωνικής σιντοϊστικής παράδοσης με το αριστουργηματικό Ταξίδι στη χώρα των θαυμάτων (2001). Ογδονταπεντάχρονος πλέον ο θρυλικός μαιτρ της χειροποίητης τέχνης του animation, έχει κάθε λόγο να ζωγραφίσει και να ζωντανέψει καρέ προς καρέ αυτόν τον μυστηριώδη «άλλο κόσμο», τον τόσο ιδιαίτερο των isekai anime, όπου ο ήρωας μεταφέρεται σε μια άλλη πραγματικότητα, φανταστική ή εικονική, ή σε μια άλλη διάσταση, ή ακόμα παγιδεύεται μέσα σε ένα περιπετειώδες παιχνίδι ρόλων. Όμως, ο «άλλος κόσμος» του Μιγιαζάκι δεν είναι ένας εξωπραγματικός κόσμος, ούτε βέβαια ο ρεαλιστικός. Είναι κάτι πολύ περισσότερο από τα δύο. Είναι, θα λέγαμε, το ψυχικό αποτύπωμα του πραγματικού κόσμου, ο φλεγόμενος πυρήνας του.

Καθόλου παράξενο που το έργο ξεκινάει με μια πύρινη λαίλαπα, που ο τετράχρονος τότε Χαγιάο Μιγιαζάκι δεν μπόρεσε να σβήσει από τη μνήμη του, είναι το Τόκυο, η μεγαλύτερη πόλη της Ιαπωνίας, που βομβαρδίζεται το 1945, όχι μόνο για συμβολικούς λόγους αλλά και για στρατιωτικούς, καθώς εκεί συγκεντρώνονταν πολλά εργοστάσια παραγωγής στρατιωτικού υλικού και οχημάτων. Η πόλη, με τα πολλά ξύλινα κτήρια και τους φτιαγμένους από χαρτί και ξύλο εσωτερικούς τοίχους, γίνεται παρανάλωμα του πυρός, με θύματα περισσότερα από το Ναγκασάκι και την Χιροσίμα.

Παρόμοια και ο εντεκάχρονος Μαχίτο, ο ήρωας της anime ιστορίας, χάνει τη μητέρα του σε πυρκαγιά στο νοσοκομείο όπου δούλευε, στον ανελέητο βομβαρδισμό του Τόκυο, και ακολουθεί τον βιομήχανο πατέρα του, κατασκευαστή μαχητικών αεροσκαφών, όπως ήταν και ο πατέρας του  Μιγιαζάκι, στην έπαυλή του στην εξοχή, με την άρρωστη Ματσούκο, την έγκυο νέα του γυναίκα, μικρότερη αδελφή της μητέρας του. Τον περιβάλλουν με αγάπη γηραιές υπηρέτριες, χωρικές κοντόχοντρες με φουσκωτά μάγουλα, κιμονό και ξύλινα πέδιλα γκέτα, ανάμεσά τους η στοργική Κιρίκο, ενώ ένας μαγεμένος γκρίζος ερωδιός με μια φρικτή οδοντοστοιχία από τεράστια δόντια, τον περιτριγυρίζει και τον προκαλεί με τις αλλόκοτες πτήσεις του και τις απρόβλεπτες επιθέσεις του. (περισσότερα…)

*

της ΛΙΛΑΣ ΤΡΟΥΛΙΝΟΥ

Νίκος Ξένιος, Αλλοτεκοίτη:
Εκεί που χάθηκε η βλάστηση,
Κριτική, 2023

Διαβάζοντας τον τίτλο του νέου μυθιστορήματος του Νίκου Ξένιου Αλλοτεκοίτη, αισθάνεσαι αμέσως ένα είδος παραξενέματος, που επιτείνεται από την αίσθηση του δυσοίωνου που προκαλεί ο υπότιτλος Εκεί που χάθηκε η βλάστηση. Με μια πρώτη ματιά πρόκειται για μια δυστοπική ιστορία που αφορά το μέλλον και μας δείχνει την δυσάρεστη τροπή που θα πάρει μια ήδη υπάρχουσα ανυπόφορη κατάσταση, όμως καθώς το παρόν της αφήγησης τοποθετείται στο πολύ κοντινό 2050, με δύο αναδρομές στο παρελθόν, στο 2011 αλλά και στον 19^ο αιώνα, παρόν και μέλλον αναμειγνύονται και η διαφορά τους σχεδόν καταργείται. Ιδιαίτερη σημασία έχει και το πού, ο τόπος, εκεί όπου έχει χαθεί η βλάστηση, που εύκολα μπορούμε να τον ταυτίσουμε με τον Θεσσαλικό Κάμπο, μία άλλοτε-κοίτη, που πριν ένα χρόνο με τις πλημμύρες ξανάγινε θάλασσα, κοίτη ποταμού ή λιμνοθάλασσας, όπως ήταν στα αρχαία χρόνια, με τα επιβλητικά Μετέωρα να ορθώνονται μέσα στην αχλύ της περήφανης μοναξιάς τους.

Στην ιστορία μας, στη θέση ενός ξεραμένου ποταμού χτίζεται μια πόλη, η Αλλοτεκοίτη, ενώ η κάποτε εύφορη, καλλιεργήσιμη κοιλάδα έχει καταντήσει άνυδρη έρημος, τα χωριά έχουν συρρικνωθεί και όσοι νοσταλγούν το πράσινο καταδιώκονται, και έχουν αποσυρθεί σε οικισμούς στα κορφοβούνια της Μάβρης, που δεν υπολείπονται σε αγριότητα από τα γνωστά μας Μετέωρα, ακολουθώντας, θα λέγαμε, την παράδοση των ανταρτών, που καταφεύγουν στις απάτητες βουνοκορφές, προσπαθώντας να σπείρουν τον σπόρο της εξέγερσης και στους υπόλοιπους. Στην εξουσία βρίσκεται το κόμμα «Νέοι Δρόμοι για τον Λαό», που επιβάλλει ένα απολυταρχικό καθεστώς που διαχειρίζεται με άθλιο τρόπο το περιβάλλον, καταστρέφοντας τη γη βιολογικά, χημικά και μορφολογικά, ένα αυταρχικό καθεστώς, όπου όλοι είναι υποταγμένοι στις τεχνοκρατικές και γραφειοκρατικές δομές του, με αποτέλεσμα τη στέρηση των πολιτικών ελευθεριών και αβάστακτες συνθήκες διαβίωσης. (περισσότερα…)

*

της ΣΙΤΣΑΣ ΚΟΤΣΙΦΑΚΗ

Λίλα Τρουλινού,
Χρυσοβαλάντη και Ονούφρης – Μεταμορφώσεις,
Περισπωμένη, 2023

Στη νουβέλα της Λίλας Τρουλινού, Χρυσοβαλάντη και Ονούφρης – Μεταμορφώσεις, ένας ετεροδιηγητικός αφηγητής, μια φωνή που τα γνωρίζει όλα και τα «βλέπει» όλα μας συστήνει την Σμαραγδή και την Ιωάννα, δύο εκπαιδευτικούς και φιλενάδες που σήμερα, στα 2020, στο παρόν της ιστορίας δηλαδή, μοιράζονται, στον κήπο του σπιτιού της πρώτης, για πέμπτη συνεχόμενη χρονιά, στις πέντε του Ιούνη, τα εικοστά τρίτα γενέθλια ενός προσώπου πολυαγαπημένου. Τις δύο ηρωίδες τις έδεσαν τα γεγονότα που έζησαν το 2014 στο Επαγγελματικό Λύκειου Βρυσσών Αποκορώνου, νεοδιόριστες καθηγήτριες, η Σμαραγδή αισθητικός και η Ιωάννα φιλόλογος. Και ενώ θα περίμενε κανείς ότι ο ονειρικός κόσμος των προϊόντων ομορφιάς που μεταμορφώνουν τις γυναίκες ταιριάζει τέλεια με έναν ρευστό και ρομαντικό χαρακτήρα, η Σμαραγδή είναι γήινη, ρεαλίστρια, με βασικό της χαρακτηριστικό έναν γνήσιο ανθρωπισμό που την κάνει να αποδέχεται το διαφορετικό, χωρίς απαραίτητα να μπορεί να το εξηγήσει. Και από την άλλη, η σύνθετη προσωπικότητα της Ιωάννας, αναρωτιέται για όλους και όλα, δεν επιτρέπει στον εαυτό της βεβαιότητες, έτοιμη να αναμετρηθεί με τα κοινώς αποδεκτά, με τα μη και τα πρέπει της κλειστής κοινωνίας, την ίδια στιγμή που κυνηγά τους προσωπικούς της δαίμονες, «φιλοπερίεργη και συλλέκτρια εμπειριών».

Η καθημερινότητά τους ευλογημένη από την πάλλουσα, αστραφτερή, ονειρική ζωή ενός επαρχιακού σχολείου, και μάλιστα ενός επαγγελματικού λυκείου που οι περισσότεροι ταυτίζουμε με την παραβατικότητα, την αγριότητα, την εφηβική βία. Με περισσή μαεστρία η συγγραφέας κατορθώνει να κάνει τους αναγνώστες της συμμέτοχους στην αληθινή χαρά της ζωής, τη ζωηράδα, αυτό το αυθόρμητο χαμόγελο που σχηματίζουμε όταν περιβαλλόμαστε από νέους ανθρώπους που δείχνουν έτοιμοι να βγουν νικητές από την αναμέτρησή τους με τον καθώς πρέπει κόσμο μας, να μεταμορφωθούν στους αληθινούς τους εαυτούς. Σ’ αυτό το περιβάλλον που αν είχε μουσική υπόκρουση θα ήταν μόνο η αληθινή ροκ μουσική, αυτή που αφυπνίζει και μεταμορφώνει τους ανθρώπους, είτε αυτή λέγεται Ενάτη συμφωνία, Ωδή στη χαρά, Ηρωική, Ποιμενική, Πέμπτη, Έβδομη… φοιτούν τα ημι-πανομοιότυπα δίδυμα διαφορετικού φύλου η Χρυσοβαλάντη και ο αδελφός της ο Ονούφρης.

Μοιάζουν σαν δύο σταγόνες νερού και όλα δείχνουν ότι βρίσκονται στο στόχαστρο μιας κοινωνίας που σπεύδει να καταργήσει το διαφορετικό, το σπάνιο, το ανοίκειο· του δίνει πολύ γρήγορα αρνητικά επίθετα, το φορτώνει με ενοχές και το ονομάζει αμαρτία. Τα δεκαεπτάχρονα παιδιά έχουν τα ίδια πυρόξανθα μαλλιά, κυματιστές φαβορίτες, λευκή επιδερμίδα, αραιό καστανό υπογένειο, λίγο πιο έντονο στον Ονούφρη, φορούν παρόμοια ρούχα. Αλλάζει το βλέμμα τους, του κοριτσιού έχει σπιρτάδα, είναι επιθετικό, ζητά να αναμετρηθεί· του αγοριού τα μάτια είναι πιο ανοιχτά στο χρώμα, πιο νωθρά, πιο βαριεστημένα. Οι δυο τους είναι σαν ένα παιδί, το ένα μπαίνει μέσα στο άλλο, τα σώματα ενώνονται, τα φύλα είναι αδιαχώριστα. Το κορίτσι ηγείται, είναι δυναμικό και θορυβώδες, προκλητικό και αυθάδικο, το αγόρι πιο ήρεμο, συγκρατημένο, ευγενικό ακολουθεί την αδελφή του. (περισσότερα…)