*

τοῦ ΓΙΑΝΝΗ Α. ΤΑΧΟΠΟΥΛΟΥ

Οἱ ἀπαρχὲς τῆς ἐκλογίκευσης τῆς βίας στὸν δυτικὸ κόσμο εἶναι ἕνα ζήτημα ποὺ πάντοτε κέντριζε τὸ ἐνδιαφέρον. Τί εἶναι αὐτὸ ποὺ ὁδήγησε τόσες καὶ τόσες θεωρίες στὴν διακήρυξη τῆς ἐξόντωσης τῶν ἐχθρῶν τους ὡς τρόπο γιὰ τὴν ἐπικράτησή τους; Γράφει συνοψίζοντας σὲ ἕνα σχετικὸ ἄρθρο του ὁ Κώστας Κουτσουρέλης:

«Τὸν 19^ο καὶ τὸν 20^ὸ  αἰῶνα, οἱ ὁμολογίες ποὺ ἀλληλοσφάζονται ὀνομάζουν ἑαυτοὺς πολιτικὲς παρατάξεις: ἐθνικιστὲς καὶ διεθνιστές, κρατιστὲς καὶ ἀναρχικοί, δικτάτορες καὶ δημοκράτες, φιλελεύθεροι, κομμουνιστὲς καὶ φασίστες. Τὸν 21^ο αἰῶνα, οἱ θρησκευτικοὶ πόλεμοι ξαναπαίρνουν τὸ πρέπον τους ὄνομα: τζιχάντ. Τὸ κλασσικό τους πρότυπο ὅμως παραμένει πάντα ἡ Πρώτη Διαθήκη».

Ὡστόσο, δύο πράγματα μᾶς διαφεύγουν ὅταν ἀνάγουμε τὸ πρότυπο τῆς ἱερῆς σφαγῆς στὴν Παλαιά Διαθήκη (Π.Δ.). Πρῶτον, ὅτι κάθε κείμενο μεθερμηνεύεται ἀνάλογα μὲ τὶς ἀνάγκες καὶ συνθῆκες τῆς ἐποχῆς. Αὐτὸ συνεπάγεται ἐδῶ ὅτι προκύπτουν δύο μεγάλες διαφορές.

Ἀφενός, ἡ διαφορὰ μεταξὺ οἰκουμενικῆς καὶ τοπικῆς ἐμβέλειας τῶν ἴδιων πραγμάτων, στὴν κλίμακα καὶ τὴν ἔνταση. Εἶναι ἄλλο πράγμα (ἂν πάρουμε στὴν ὀνομαστικὴ ἀξία τὶς «ἐντολὲς σφαγῆς» τῆς Π.Δ.) ἡ ἀπόπειρα μιᾶς κοσμοεικόνας γιὰ παγκόσμια, πανανθρώπινη ἐπικράτηση διὰ τῶν σφαγῶν, ποὺ ἀφορᾶ «πολιτικὲς παρατάξεις, ἐθνικιστὲς καὶ διεθνιστὲς, κρατιστὲς καὶ ἀναρχικούς, δικτάτορες καὶ δημοκράτες, φιλελεύθερους, κομμουνιστὲς καὶ φασίστες», ἀκόμη καὶ τοὺς Μουσουλμάνους· καὶ ἄλλο πράγμα ἡ προσπάθεια γιὰ ἐπικράτηση μόνο στὴν Χαναὰν / Παλαιστίνη (τοῦ 12^ου π.Χ. ἢ τοῦ 20^οῦ μ.Χ. αἰ.), προσπάθεια ποὺ ἀφορᾶ μόνο τὴ συγκεκριμένη περιοχή. Ὅταν ἐμφανίζεται ἡ οἰκουμενιστικὴ μετεξέλιξη, ποὺ ἀφορᾶ δυνητικὰ ὅλη τὴν ἀνθρωπότητα, ὁ Χριστιανισμός, αὐτὴ καταρχὴν δὲν κάνει λόγο γιὰ σφαγές. Ὑπὸ τὴν ἔννοια αὐτή, τὸ Ἰσλὰμ πάει πιὸ πίσω ἀπὸ τὴν Π.Δ., στὴν ὁποία τὸ ἴδιο τοποθετεῖ τὶς ἀπαρχές του, ἀφοῦ ἀπὸ τὴ μιὰ εἶναι οἰκουμενικὴ θρησκεία ἀλλὰ ἀπὸ τὴν ἄλλη υἱοθετεῖ μεθόδους ἐξάπλωσης εὑρισκόμενους στὴν Π.Δ., ἡ ὁποία ὡστόσο ἐπικεντρώνεται ἀποκλειστικὰ στὴν Χαναάν.

Ἀφετέρου, ἡ διαφορὰ μεταξὺ ἐκκοσμικευμένης ἰδεολογίας καὶ τοῦ μεταφυσικοῦ ὑποτιθέμενου προτύπου της. Ἂν οἱ ἄθρησκοι μιμητὲς τοῦ χριστιανικοῦ παραδείσου ἢ τῆς παλαιοδιαθηκικῆς κατάληψης τῆς Χαναὰν κάνουν κάτι ποὺ δὲν συνάδει μὲ τὸ πνεῦμα τοῦ προτύπου τους (οὔτε καὶ τὸ γράμμα, ὅπως φαίνεται παραπάνω μὲ τὴ διαφορὰ κλίμακας κι ἔντασης), ὑπεύθυνο δὲν εἶναι τὸ ὑποτιθέμενο πρότυπό τους ἀλλὰ οἱ ἴδιοι. Μπορεῖ, γιὰ παράδειγμα, φιλελεύθερα καὶ κομμουνιστικὰ ὁράματα γιὰ μιὰ ἰδανικὴ ἐγκόσμια κοινωνία νὰ μοιάζουν μὲ τὸ χριστιανικὰ καὶ παλαιοδιαθηκικὰ (π.χ. Ἠσαΐας) ὁράματα γιὰ μιὰ ἰδανικὴ κατάσταση, ὡστόσο τὰ ἰουδαιο-χριστιανικά ὁράματα δὲν κάνουν λόγο γιὰ τὴν ἐδῶ καὶ τώρα, ἐγκόσμια ἐπικράτηση τοῦ ἰδανικοῦ, παντοῦ, ὅπως τὰ φιλελεύθερα, κομμουνιστικὰ κ.λπ. ὁράματα. Καὶ εἶναι ἀκριβῶς αὐτὴ ἡ διαφορὰ μεταξὺ ἰουδαιοχριστιανικοῦ, ἀπὸ τὴ μία, καί, ἀπὸ τὴν ἄλλη, ἰσλαμικοῦ καὶ κοσμικιστικοῦ μεσσιανισμοῦ, ποὺ δίνει τὸ δικαίωμα στοὺς ἐκπροσώπους τοῦ δεύτερου νὰ δικαιολογήσουν τὶς σφαγές γιατὶ τὸ ἰδανικὸ πρέπει νὰ πραγματωθεῖ τώρα, παντοῦ· οἱ πρῶτοι μόνο ἐὰν ἀγνοήσουν τὴν μεταϊστορικὴ φύση τῆς πραγμάτωσης τοῦ ἰδανικοῦ τους, δηλαδὴ ἂν γίνουν ἐκκοσμικευμένη κοσμοεικόνα ποὺ πρέπει νὰ ἐπικρατήσει ἐδῶ καὶ τώρα, μποροῦν νὰ αὐτοδικαιολογηθοῦν. (περισσότερα…)

*

τοῦ ΓΙΑΝΝΗ Α. ΤΑΧΟΠΟΥΛΟΥ

«Μὴν λὲς στοὺς ἄλλους νὰ ἀλλάξουν, ἄλλαξε τὸν ἑαυτό σου!» εἶναι τὸ ἕνα βασικὸ παράγγελμα τοῦ σύγχρονου σαβουὰρ βίβρ. Βασίζεται στὴν ὑπερδισχιλιετὴ κούραση μὲ τὸ κήρυγμα καὶ τὸ διδακτισμό. Ὅσο κι ἂν εἶναι ἐπικοινωνιακὰ ὀρθό, πρακτικὰ εἶναι ἀνακριβές: Οἱ ἄνθρωποι ἐπηρεάζονται ἀπὸ τοὺς ἄλλους, μὲ τὸ παράδειγμα καὶ ἄλλες οὐδέτερες, ἔμμεσες προσεγγίσεις. Τὰ λόγια, οἱ φιλικὲς συμβουλές, οἱ διαταγὲς ἢ ἀντιθέτως οἱ πιὸ χαλαρὲς καὶ «ἀντιεξουσιαστικὲς» ἀνέμελες δεοντολογικὲς νύξεις, ὅλα εἶναι μόνο ἕνα κομμάτι τοῦ εὔρους τῶν δυνατῶν τρόπων ἐπηρεασμοῦ. Ἀλλὰ ἀπὸ ποῦ κι ὣς ποῦ τὸ νὰ ἀλλάξεις τὸν ἑαυτό σου εἶναι εὐκολότερο (ἂν θεωρηθεῖ ἠθικότερο) ἀπὸ τὸ νὰ ἀλλάξεις τοὺς ἄλλους; Συχνά, ὅλα αὐτὰ τὰ «δὲ θὰ μοῦ πεῖς ἐσὺ τί θὰ κάνω» δὲν σχετίζονται τόσο μὲ τὴν δῆθεν ἀπαίτηση γιὰ μὴ παρέμβαση, ἀλλὰ λ.χ. στὸν Α μπορεῖ ἡ ἀντίδραση νὰ εἶναι «πεῖτε μας πῶς θὰ ἐφαρμόσουμε ὅσα μᾶς εἴπατε» ἐνῶ στὸν Β «ὁ πνευματικός μου καθοδηγητὴς εἶσαι νὰ μοῦ πεῖς τί θὰ κάνω;»: Δηλαδή, ἡ πραγματικότητα ἀποδεικνύει ὠς ψέμα τὴν ἀρχὴ «μὴ μοῦ λὲς τί νὰ κάνω» καὶ τὴν ἀρχή «μὴν λὲς στοὺς ἄλλους τί νὰ κάνουν», ἀφοῦ ὅλα ἐξαρτῶνται ἀπὸ τὸ ποιὸς παρεμβαίνει, πόσο τὸν συμπαθοῦμε, τὸν ἀγαποῦμε κ.λπ. Κανεὶς δὲν θέλει νὰ ἀλλάξει, ὅλοι ἐκθειάζουν τὴν ἀλλαγή.

«Φεῦγε (μὲ διάφορους βαθμοὺς φυγῆς καὶ ἀπόστασης) καὶ σώζου», εἶναι τὸ ἄλλο μεγάλο ψυχολογικὸ παράγγελμα τῆς ἐποχῆς γιὰ τὶς ἀνθρώπινες σχέσεις ἐκεῖνες οἱ ὁποῖες εἶναι ἀνυπόφορες στὸ ἕνα ἀπὸ τὰ δύο πρόσωπα τῆς σχέσης. Ἔτσι, ἂν στὸ ζεῦγος ΑΒ ὁ Α φύγει γιατὶ δὲν ἀντέχει τὸν Β (ποὺ μπορεῖ νὰ εἶναι λ.χ. ὁ γονιός), καὶ στὸ ζεῦγος ΑΓ ὁ Γ φύγει γιατὶ δὲν ἀντέχει τὸν Α —ἀφοῦ ὁ τοξικὸς καὶ νάρκισσος τῆς μίας σχέσης εἶναι σὲ μιὰ ἄλλη σχέση τὸ θύμα ἑνὸς ἄλλου τοξικοῦ καὶ νάρκισσου—, τότε ἔχουμε τοὺς Α, Β, Γ, σὲ ὅσο τὸ δυνατὸν μεγαλύτερη ἀπόσταση μεταξύ τους. Αὐτὸ ἀποκαλεῖται «κοινωνία» ἀλλὰ μόνο μὲ βάση ἕνα μοντέλο κοινωνίας, τὸ ἀτομικιστικὸ ἢ δυτικό. Εἶναι προφανὲς ὅτι κάθε κοινωνία εἶναι λειτουργική (ἁπλῶς ἐπειδὴ ὑφίσταται ἀκόμη), εἴτε ἡ κινέζικη καὶ ἰσλαμικὴ κολλεκτιβιστική, εἴτε ἡ (βορειο)δυτική, εἴτε ἡ ἐνδιάμεση π.χ. σλαβικὴ κι ἑλληνική/μεσογειακή, κι ὅτι δὲν ἔχει νόημα νὰ ψάξεις γιὰ ἕνα κριτήριο ὀρθότητας, γιατὶ καθένα μοντέλο ἔχει τὰ δικά του κριτήρια. Ἀλλὰ τὸ ἐρώτημα εἶναι ἐὰν ὅσοι ψυχολόγοι κ.λπ. συνιστοῦν τὸ «φύγε» ἔχουν ἐπίγνωση τῆς ἐπίδρασης τῆς συμβουλῆς τους στὸν περαιτέρω μετασχηματισμὸ τῆς κοινωνίας. Τὸ ἐρώτημα, φυσικά, δὲν ἔχει ἠθικὴ χροιά, π.χ. ὅτι λειτουργικότερο καὶ ἠθικότερο ἢ πιὸ ἀνθρώπινο εἶναι τὸ «μεῖνε». Ὡστόσο ὅλα τὰ σχήματα καὶ μοντέλα, ὄπως οἱ λέξεις δὲν ἐπαρκοῦν κάποιες φορές, χρειάζονται τόσες διευκρινήσεις ποὺ αἰσθάνεται κάποιος ὅτι περιττεύουν. (περισσότερα…)

*

του ΓΙΑΝΝΗ Α. ΤΑΧΟΠΟΥΛΟΥ

Κάπου ὁ Στῆβεν Ράνσιμαν γράφει ὅτι εἶναι παράδοξο τὸ γεγονὸς ὅτι στὸ Βυζάντιο εἶχαν ἀναγέννηση ἐνῶ το κράτος κατέρεε. Ὁ Τόινμπι ἀργότερα ἔδωσε τὴν ἑρμηνεία ὅτι αὐτὸ ἀποδεικνύει πὼς τὸ βυζαντινὸ κράτος ἦταν βραχνὰς γιὰ τοὺς Ἕλληνες: Μόνο ὅσο «ἀπελευθερώνονταν ἀπὸ τὸ Βυζάντιο», ἀναπτύσσονταν λογοτεχνικὰ καὶ καλλιτεχνικά. Πέρα ἀπὸ τὸ γεγονὸς ὅτι ἡ χρήση τοῦ ὅρου Ἀναγέννηση ἢ τοῦ ὅρου Οὐμανισμὸς εἶναι παρακινδυνευμένη γιὰ τὸ Βυζάντιο (παντοῦ ἀνακαλύπτουν —φιλοβυζαντινοὶ Ἕλληνες καὶ ξένοι βυζαντινολόγοι— Ἀναγεννήσεις καὶ Οὐμανισμούς, μὴν τυχὸν ξαναχαρακτηρίσουν σκοταδιστικὸ οἱ αἰώνιοι γιββωνιστὲς τὸ Βυζάντιο), οἱ ἀντιλήψεις τῶν δύο Ἄγγλων προϋποθέτουν ὅτι ἡ λογοτεχνία καὶ τὰ γράμματα εἶναι τὸ ὕψιστο κριτήριο γιὰ τὴν πολιτισμικὴ ἀκμὴ ἢ παρακμὴ μιᾶς κοινωνίας. Κι ὁ Κοραῆς ἀπέδιδε στὴν ἔλλειψη ἐπαρκοῦς παιδείας τὴν ὀθωμανικὴ προέλαση: Λὲς καὶ οἱ Ὀθωμανοὶ τοῦ 14^ου καὶ 15^ου αἰ. ἦταν μορφωμένοι.

Μπορεί κανεὶς νὰ κάνει μιὰ ἀναδρομὴ στὴν ἑνετοκρατούμενη Κρήτη: Τὰ περισσότερα καὶ πιὸ σπουδαῖα ἔργα της γράφτηκαν ἀφότου ἔπαυσαν, μετὰ τὴν Ἅλωση, οἱ ἐπαναστάσεις τῶν Κρητικῶν κατὰ τῶν Βενετῶν. Ἐνδεικτικά: Ἐρωτόκριτος (17ος αἰ.), Θυσία τοῦ Ἀβραάμ (17ος αἰ.), Ἐρωφίλη (1595). Τὸ ἴδιο καὶ ἀλλοῦ.

Ἡ ἀποδοχὴ τῆς δουλείας, ἡ παραίτηση, τὸ νὰ «καταλάβεις» ὅτι εἶναι μάταιο νὰ θὲς πολιτικὴ ἐλευθερία, καὶ νὰ ἀποσυρθεῖς στὸν κόσμο τῆς φαντασίας, εἶχε ἀποτέλεσμα τὴν ἐντονότερη ἐνασχόληση τῶν Κρητικῶν μὲ τὶς τέχνες καὶ τὰ γράμματα, ἀφοῦ δὲν ἀπέμενε τίποτε ἄλλο πιά -σὲ ἀντίθεση μὲ τὴ Δύση ὅπου ἡ ἐνασχόληση αὐτὴ ἐντάθηκε μὲ τὴν οἰκονομικὴ ἀνάπτυξη καὶ τὴν ἐνδυνάμωση τοῦ (ἐθνικοῦ) νεοτερικοῦ κράτους. Ἡ ἀνατρεπτικότητα τῶν ἀντισυμβατικῶν Γάλλων συγγραφέων καὶ καλλιτεχνῶν τοῦ 19^ου αἰ. δὲν ροκάνιζε τὸ ἐθνικὸ μεγαλεῖο τῆς Γαλλίας, τὸν «ἐθνικισμό» της, ἀκόμη κι ἂν αὐτοὶ ποθοῦσαν αὐτὸ ἀκριβῶς, ἀντιθέτως τῆς προσέδιδε παγκοσμίως ἀκόμη μεγαλύτερη αἴγλη, ἀντιεξουσιαστική, αὐτὴ τὴ φορά, ἐπαναστατικὴ κ.λπ. Ἐνῶ στὴν Ἑλλάδα, συνέβη τὸ ἀντίθετο — ὅπως στὰ περισσότερα μικρὰ κράτη μὲ διανοούμενους ποὺ «πνίγονται». (περισσότερα…)

Πηγή εικόνας (λεπτομέρεια): Ευφροσύνη Δοξιάδη, Τα πορτραίτα του Φαγιούμ, Αθήνα 1996.

*

του ΓΙΑΝΝΗ Α. ΤΑΧΟΠΟΥΛΟΥ

Σε ένα πάπυρο του 3^ου αι. διαβάζουμε:

[Δίνεται αμοιβή αν κάποιος βρει;], ένα Αιγύπτιο από το νομό της Άθριβης, που δεν γνωρίζει ελληνικά, είναι ψηλός, λεπτός, φαλακρός, με ένα σημάδι από τραύμα στο αριστερό μέρος της κεφαλής του, στο δέρμα μελιχρός, είναι χλωμός, σπανός, δεν έχει τρίχες στο μάγουλο, έχει απαλό δέρμα, μικρό πηγούνι, μακριά μύτη, είναι υφαντής στο επάγγελμα, περπατά σα να είναι κάποιος σπουδαίος, έχει οξεία φωνή. Είναι 32 ετών και φορά χιτώνες με λαμπερά χρώματα.

Το αρχαίο κείμενο έχει ως εξής[1]:

̣ ̣ ̣ ̣ρος Αἰγύπτιος ἀπ̣[ὸ  -ca.?- ]
Χ̣ενρῆς τ̣ο̣ῦ̣ Ἀ̣θρειβίτου νομοῦ τ ̣[ -ca.?- ]
Ἑλληνιστὶ μὴ εἰδώς, μακρός, λεπτ̣[ -ca.?- ]
ψειλόκουρος, ἐπὶ τοῦ ἀριστεροῦ [μέ-]
ρους τῆς κεφαλῆς ἔχων τραῦ[μα  -ca.?- ]
ρον, μελίχρους, ὑπόχλωρος, σπ[ανοπώ-]
γων τὸ καθʼ ὅλον τρίχας μὴ ἔχ[ων] (περισσότερα…)

*

του ΓΙΑΝΝΗ Α. ΤΑΧΟΠΟΥΛΟΥ

Λίγα χρόνια πριν, προκλήθηκε διαμάχη σχετικά με το αν οι ανά τον κόσμο Έλληνες πολίτες που μένουν εδώ και πολύ καιρό μόνιμα στο εξωτερικό θα πρέπει να διευκολύνονται να ψηφίζουν γιατί η προσέλευση των ψηφοφόρων σε πρεσβείες και προξενεία της Ελλάδας κατά τις εκλογές δεν επαρκεί. Τα επιχειρήματα ήταν του τύπου ότι κάποιοι από αυτούς θα δεθούν με τον Ελληνισμό, είτε επιστρέψουν (π.χ. οι μετανάστες της δεκαετίας του 2010) στην Ελλάδα είτε όχι. Αλλά και επιχειρήματα νομιμότητας.

Δεν είναι κατανοητό ωστόσο για ποιο λόγο όσοι επέλεξαν συνειδητά να ζήσουν και να πεθάνουν αλλού (είτε κατανοούν είτε όχι ότι αυτό επέλεξαν) πρέπει ή θέλουν να ασχοληθούν με τη μοίρα ενός τόπου τον οποίο εγκατέλειψαν για πάντα. Ούτε, αντίστροφα, είναι τόσο κατανοητό το δικαίωμα των νυν νομιμοποιημένων αλλά άλλοτε παράνομων μεταναστών να καθορίζουν με την ψήφο τους τη πορεία του κράτους που το ελληνικό έθνος δημιούργησε για να απαλλαγεί από την ισλαμική-οθωμανική τυραννία – την οποία πολλοί από τους μετανάστες δεν αντιλαμβάνονται διόλου ως τυραννία, ιστορικά, αφού είναι μουσουλμάνοι.

Προφανώς, εδώ δεν γίνεται λόγος για νόμους, ούτε βρισκόμαστε στο επίπεδο των δικαιωμάτων, των κανονιστικών διατάξεων κ.λπ. Οι υπέρμαχοι του να ψηφίζουν οι μεν και οι δε έχουν σαφέστατα την πολιτική δύναμη. Γιατί να μην νομοθετήσουν να ψηφίζουν στο μέλλον και τα τρισέγγονα όσων χάθηκαν εδώ και δεκαετίες μέσα στην αμερικανική χοάνη όπως τόσοι άλλοι Ευρωπαίοι, έχοντας π.χ. έναν έλληνα προπαππού; Ή πάλι, γιατί όχι στο μέλλον να μην ψηφίζει και ο τώρα γνωστός στις ελληνικές αρχές ως Αμπντούλ αλλά ορθότερα ως Γιουσούφ ο οποίος μπορεί να γεννήθηκε στη Συρία αλλά μπορεί και στο Αφγανιστάν το 2005 αλλά ίσως και το 2000; Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι αλληκατηγορούνται αναμεταξύ τους οι υποστηρικτές των δυο αντιλήψεων (να πολιτογραφηθούν / ψηφίζουν οι αλλοδαποί της Ελλάδας, και να διευκολυνθούν να ψηφίζουν οι μόνιμα και επί δεκαετίες διαμένοντες στο εξωτερικό έλληνες πολίτες του εξωτερικού), χωρίς να βλέπουν ότι και των δυο οι απόψεις έχουν αιτιολογία μόνο πολιτική. Είναι τόσο αξιοπερίεργο το γεγονός ότι στα ευρωψηφοδέλτια του κυβερνώντος κόμματος βρίσκονται Έλληνες ανά τον κόσμο, τη Ν. Υόρκη, το Λονδίνο κ.α. αλλά κανένας Κύπριος που μένει μόνιμα στην Κύπρο, έναν ανέκαθεν, αλλά τώρα τουρκοκρατούμενο, ελληνικό τόπο (και τέτοιος δεν είναι καμμία ελληνική παροικία στη Δύση), όσο αξιοπερίεργο είναι το γεγονός ότι σε άλλες εκλογές στα ψηφοδέλτια πολλών αριστερών κομμάτων βρίσκονται πολλοί αλλοδαποί υποψήφιοι σε μια επίδειξη διεθνισμού. (περισσότερα…)

*

του ΓΙΑΝΝΗ Α. ΤΑΧΟΠΟΥΛΟΥ

Ἡ ἑλληνικὴ Ἀρχαιότητα, ὡς μιὰ ἀνεξάντλητη δεξαμενὴ ἀπὸ τόσο διαφορετικὲς ἀπόψεις, ἰδέες καὶ τρόπους ζωῆς, ἐπανέρχεται περιοδικὰ στὴ ζωὴ κάθε τόσο ποὺ κάποιος τὴν ἐπικαλεῖται γιὰ νὰ ἀποδείξει ὅτι δὲν ἐμφανίστηκε ἡ δική του κοσμοεικόνα καὶ τρόπος ζωῆς σήμερα ἀπὸ τὸ πουθενά,  ἀλλὰ ὑπάρχει ἐδῶ καὶ χιλιετίες ἀκριβῶς μὲ τὸν τρόπο ποὺ ὑπάρχει σήμερα. Ἕνας ἰδιότυπος σεβασμὸς στὴν παλαιότητα καὶ τὴν παράδοση κάνει τοὺς ἀνθρώπους νὰ ἀνεχτοῦν κάποιο τρόπο ζωῆς, ἂν αὐτὸς ἀποδειχτεῖ πανάρχαιος. Ἔτσι, κι ἡ Ἀρχαιότητα χρησιμοποιεῖται στὸ λόγο ὅλων μὲ τὸ ἕνα τους μάτι στραμμένο στὸ τί λέει ὁ τωρινὸς ἀντίπαλος, κοινωνικός, οἰκονομικός, θρησκευτικός, κρατικός, κ.ο.κ. Μποροῦμε νὰ τὸ συνοψίσουμε στὴν ἔκφραση «ἡ Πολιτικὴ κατὰ τῆς Ἱστορίας / ἱστορικῆς γνώσης».

Ἔτσι συμβαίνει καὶ μὲ τὴν περίφημη ὁμοφυλοφιλία τῶν Ἀρχαίων. Τὸ ἀνομολόγητο πρόβλημα, στὴν σκέψη τῶν ἀντιπάλων πάνω στὸ ζήτημα αὐτό, δὲν εἶναι ἂν ἡ σημερινὴ ὁμοφυλοφιλία ταιριάζει ἢ ὄχι μὲ τὴν σεξουαλικότητα λ.χ. τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου, ἀλλὰ ἂν μπορεῖ ἡ Ἀρχαιότητα νὰ γίνει λάβαρο καὶ μπαϊράκι τῆς δικῆς τους πολιτικῆς κ.ἄ. ἀτζέντας. Ἡ Ἀρχαιότητα ἀπὸ μόνη της εἶναι ἕνας πραγματικὰ ἀχταρμὰς ἀπὸ ἀλληλοσυγκρουόμενες ἀπόψεις –κι αὐτὸ εἶναι ὁ πλοῦτος της, ποὺ μᾶς κερδίζει καὶ θὰ μᾶς κερδίζει–. Ἡ πολεμική της χρήση εἶναι βέβαια ἀναμενόμενη (καὶ δὲν εἶναι σκοπὸς τοῦ ἄρθρου αὐτοῦ νὰ φαντασιώνεται ὅτι προσφέρει τρόπους ἀποφυγῆς τῆς χρήσης αὐτῆς), ἀλλὰ εἶναι καὶ ἐπιστημονικὰ ἐσφαλμένη ἀφοῦ ἀποσιωπᾶ τὶς ἄλλες μισὲς τοτινὲς ἀντιλήψεις.

Ἡ γνωστότερη πολεμική, σὲ βαθμὸ μισαλλοδοξίας, ἑνοποίηση ἢ τσουβάλιασμα τῆς Ἀρχαιότητας ἔγινε ἀπὸ τοὺς Νέους Χρόνους στὴν προσπάθειά τους νὰ τὴν ἀντιπαραθέσουν ὡς περιεκτικὴ ἰδεολογία καὶ κοσμοεικόνα στὸ μεσαιωνικὸ Χριστιανισμό. Ἀλλὰ ὅσο οἱ (ἢ κάποιοι) ἀρχαῖοι Ἕλληνες φιλόσοφοι ἦταν «πρὸ Χριστοῦ Χριστιανοί», ἄλλο τόσο ὁ Ἀλέξανδρος (καὶ οἱ Ἀρχαῖοι) ἦταν «ὁμοφυλόφιλος» ἢ «ἀμφιφυλόφιλος». Στὴν «μία καὶ μοναδικὴ Ἀρχαιότητα» ὡστόσο, χωρᾶνε τόσο ὁ Θέογνις τὸν 6^ο αἰ. π.Χ. ποὺ λέει ὅτι, τί πιὸ ὡραῖο ἀπὸ τὸ νὰ ἐπιστρέφεις ἀπὸ τὴ δουλειὰ καὶ νὰ ξαπλώνεις τὸ ἀπόγευμα μὲ ἕνα ὡραῖο ἀγόρι ἢ ὅτι ἡ γυναίκα εἶναι συναισθηματικὰ καὶ ὄχι μόνον μιὰ ἐγγενῶς προδότρα ποὺ ἐρωτεύεται ὅποιον ἀντικρίσει μπροστά της ἐνῶ τὸ ἀγόρι σοῦ μένει πιστό, καθὼς καὶ ὁ Στράτωνας τὸν 2^ο μ.Χ. αἰ., ποὺ βρίσκεται σὲ βασανιστικὸ δίλημμα ποιὰ εἶναι τὰ πιὸ λαχταριστὰ ἀγόρια, τὰ δωδεκάχρονα ἢ τὰ δεκαεξάχρονα· ὅσο καὶ ἄνθρωποι τόσο ἀνόμοιοι μεταξύ τους ὅπως ὁ Διογένης Κυνικὸς ποὺ ἀποστρεφόταν τὴν θηλυπρέπεια τῶν ἀνδρῶν ὡς ἐνάντια στὴ φύση, ποὺ τοὺς ἔφτιαξε ἄνδρες ἐνῶ αὐτοὶ θέλουν νὰ γίνονται γυναῖκες, καὶ ὁ Πλάτωνας ποὺ νομοθετοῦσε κατὰ τῶν ὁμοερωτικῶν σχέσεων, ἢ ὁ ἀντιχριστιανὸς Πορφύριος τὸν 3^ο μ.Χ. αἰ., ποὺ θεωροῦσε ὅτι ἡ συνουσία μεταξὺ ἀνδρῶν μολύνει γιατὶ εἶναι παρὰ φύσιν. (περισσότερα…)

*

του ΓΙΑΝΝΗ Α. ΤΑΧΟΠΟΥΛΟΥ

Ἡ ἐναντίωση στὸν Λάνθιμο ὡς ἕναν ἀκόμη woke διανοούμενο θὰ εἶχε χειροπιαστὸ ἀποτέλεσμα σὲ μιὰ κοινωνία ποὺ κάνει, ἂς ποῦμε, 2,2 παιδιὰ ἀνὰ ζευγάρι (καὶ παντρεύονται ὅλοι) καὶ ἀπειλεῖται ὄντως ἡ πραγματικότητά της ἀπὸ τὴν χ, ψ, ζ ἀποδόμηση. Τὸ μόνο ποὺ ἀπειλεῖται ἐδῶ εἶναι ἡ εἰκόνα ποὺ ἔχει γιὰ τὸν ἑαυτό της ἡ κοινωνία, ποὺ εἶναι δανεισμένη ἀπὸ τὰ ἀναγνωστικὰ τῆς Α΄ δημοτικοῦ μεταξὺ 1950-1980. Κατὰ τὰ ἄλλα, ἡ ἀντιλανθιμικὴ πλειονότητα ζῆ μιὰ (ὄντως ἀρκετὰ) λιγότερο ἀκραία ἐκδοχὴ τῶν ταινιῶν τοῦ Λάνθιμου κ.ἄ. woke κατασκευασμάτων, μὲ ἕνα ἢ κανένα παιδί (δείκτη γονιμότητας 1,38), παντρειὰ στὰ τριανταφεύγα ἢ ποτέ, καὶ τὸ 30-40% τῶν γάμων νὰ καταλήγουν σὲ διαζύγιο. Δὲν ἐννοεῖται φυσικὰ ἐδῶ ὅτι μερικοὶ «δὲν δικαιοῦνται διὰ νὰ ὁμιλοῦν» ὅσο καὶ ὅπως θέλουν· κάτι τέτοιο θὰ ἦταν περισσότερο ἀπὸ γελοῖο. Ἐννοεῖται ὅμως ὅτι σὲ ἕναν τρόπο ζωῆς μπορεῖ νὰ ἀντιπαρατεθεῖ ἀποτελεσματικὰ μόνο κάποιος ἀντίθετος τρόπος ζωῆς καὶ ὄχι μιὰ ἀντίθετη ἐπιχειρηματολογία, κι ὅτι τελικὰ πάει χαμένη ἡ ἀντεπιχειρηματολογία.

Ἔχουμε μιὰ διαμάχη μεταξὺ ἀνθρώπων ποὺ βιώνουν λίγο-πολὺ μὲ τὸν ἴδιο (κάποιοι) ἐλευθεριακὸ ἢ (ἄλλοι) ἀνέμελο κι ἁπλῶς μὴ συντηρητικὸ τρόπο τὴν σεξουαλικότητα καὶ τὴν προσωπική τους ζωή, καὶ ἁπλὰ μαλώνουν γιὰ τὸ πόσο ἀκραῖα πρέπει νὰ βιώνεται αὐτὴ ἡ «ἐλεύθερη ζωὴ» ἢ πόσο σωστό, γενναῖο καὶ σπουδαῖο εἶναι νὰ κατεδαφίζεις παλιὰ σύμβολα.

Σύμβολα ποὺ εἶναι, αὐτὰ καθεαυτά, κενὰ περιεχομένου ὅταν δὲν βιώνονται ἀλλὰ μόνο γίνονται ἀντικείμενο ὑπεράσπισης, καὶ ποὺ καταντοῦν λάβαρα ἐκπληρώνοντας μόνο μιὰ παράπλευρη λειτουργία κάθε συμβόλου (ἡ ὁποία τελικὰ τὸ ἀποδομεῖ, ὅταν καθίσταται ἡ βασικὴ λειτουργία του): Τὴν κομματικότητα καὶ τὸ ποιὸς κυριαρχεῖ ὡς ἔσχατος ἑρμηνευτής τους. Εἶναι σὰ νὰ πιστεύει κάποιος στὰ μάγια καὶ ὁ γείτονάς του νὰ μὴν τὰ πιστεύει, ὡστόσο κατὰ τὰ ἄλλα νὰ ζοῦν ἀμφότεροι μέσα στὴν ἴδια κιμαδομηχανή, καὶ γι’ αὐτὸ θὰ πρέπει νὰ ἀσπάζεται κάτι ἰδιαίτερο καθένας, ὥστε νὰ νοιώθει ξεχωριστός ἀπὸ τὸν πλησίον. (περισσότερα…)