*

ΠΕΡΑΣΤΙΚΑ & ΠΑΡΑΜΟΝΙΜΑ | 12:27
Καιρικά σχόλια από τον ΚΩΣΤΑ ΚΟΥΤΣΟΥΡΕΛΗ

Χθες ο Παπαδημητρακόπουλος, προχθές ο Γκανάς, παραπροχθές ο Βαλτινός. Για τα ελληνικά γράμματα, ήταν βαριές οι απώλειες της χρονιάς που φεύγει. Και δεν εννοώ τις απώλειες εδώ τις ατομικές. Η ελληνική λογοτεχνία, ως σύνολο πια, ως έκφραση ενός κόσμου διακριτού, χάνει σιγά σιγά τον συνεκτικό της ιστό, τους κρίκους που σχηματίζουν την αλυσίδα της.

Γιατί και οι τρεις αυτοί ήταν τέτοιοι, φυσιογνωμίες που υπερέβαιναν το ατομικό, που εξέφραζαν μια συλλογικότητα. Ήταν στιγμές, όψεις, μαρτυρίες, πείτε το όπως θέλετε, μιας ιδιαιτερότητας, της ιδιοφωνίας ενός τόπου και ενός καιρού. Και με την έννοια αυτή, η σημασία του έργου τους ξεπερνά κατά πολύ το ύψος του ατομικού τους, αναμφισβήτητου, επιτεύγματος.

Στην ιστορία της λογοτεχνίας, ανοίξτε όποιο εγχειρίδιο θέλετε, οι σημαντικότεροι σταθμοί ήταν πάντα τέτοιοι, διττοί. Εκφάνσεις, την ίδια στιγμή, και του προσωπικού ταλέντου και της υπερπροσωπικής παράδοσης, γεννήματα και μιας ατομικότητας ανεπανάληπτης και μιας ευαισθησίας γενικής. Στις μέρες μας αυτό γίνεται όλο και πιο δύσκολο. Γιατί σε καιρούς φυγόκεντρους, το ατομικό χάρισμα δεν φτάνει για να προσδώσει σε κάτι αξία και διάρκεια. Χρειάζεται και οι άλλοι να μπορούν να καθρεφτιστούν και να αναγνωριστούν μέσα του. Είναι τα πρόσωπα των πολλών που δίνουν αξία στο πρόσωπο του ενός.

Νά γιατί οι ατομικιστικές εποχές, η όψιμη Αρχαιότητα φέρ’ ειπείν, ή η τωρινή Ευρώπη, έχουν να παρουσιάσουν στις τέχνες και στα γράμματα μια απειραριθμία ατόμων, αλλά τις καθολικές προσωπικότητες του παρελθόντος μόνο να τις ονειρεύονται μπορούν. Η απλή συμπαρεύρεση των μονάδων, όσο αξιόλογων και είναι, χωρίς άθροισή τους οργανική, δεν δίνει πρόσθετη, ανώτερη τιμή. Ίσα ίσα, απομειώνει και την αξία της ατομικής προσπάθειας.  Όταν η αλυσίδα σπάζει, μένουν σκόρπιοι κρίκοι.

/// (περισσότερα…)

*

ΠΕΡΑΣΤΙΚΑ & ΠΑΡΑΜΟΝΙΜΑ | 10:23
Καιρικά σχόλια από τον ΚΩΣΤΑ ΚΟΥΤΣΟΥΡΕΛΗ

Φαινομενικά παράδοξο. Όσο γερνάει και καταπέφτει η Δύση, τόσο περισσότερο θρασομανούν στο εσωτερικό της ο φανατισμός και οι πούρες ιδεολογίες. Πώς να εξηγηθεί αυτός ο αγέραστος ιεραποστολισμός λ.χ., που ως άλλοι Σταυροφόροι οπτασιάζεται ότι τα οχτώ δέκατα της ανθρωπότητας δεν μπορεί, αργά ή γρήγορα θα πέσουν να τον προσκυνήσουν; Που σε όλα τα ζητήματα, από το σεξ ώς την οικονομία, κουνάει διαρκώς το δάχτυλό του στον πλανήτη, ωσάν να είχε βρει τη μία και μοναδική από αιώνων αλήθεια και τώρα την πρακτορεύει κατ’ αποκλειστικότητα;

Το παράδοξο παύει όμως να είναι τέτοιο, όταν αναλογιστεί κανείς τι είναι η Δύση, τι ήταν εξ υπαρχής: ανηλεής, δογματικός μεσσιανισμός. Η ιδέα της Προόδου δεν είναι λιγότερο ολοκληρωτική από την ιδέα της Σωτηρίας, την οποία διαδέχτηκε.

Για τον συνειδητό αρνητή της δεύτερης έχασκε αναπόφευκτη πάντα η Κόλαση. Μέση λύση δεν υπήρχε. Για τον αρνητή της πρώτης, για όποιον τολμάει καν να αναρωτηθεί δημοσίως γι’ αυτή την αυθαίρετη, όλως διόλου παλαβή εξίσωση ότι τεχνολογία + δικαιώματα = ευδαιμονία, καραδοκεί η κατακεραυνωτική μομφή ότι είναι οπαδός της βαρβαρότητας… Λες και υπήρξαν ποτέ καιροί βαρβαρότεροι, αιματηρότεροι, βαναυσότεροι από αυτούς που διαδέχθηκαν τον οδοντοφόρο, κορυθαίολο Διαφωτισμό…

Όπως στους κακογερασμένους ο φυσικός μαρασμός του σώματος φέρνει πολλές φορές στην επιφάνεια γυμνές και αμετρίαστες πλέον τις βαθύτερες έξεις του χαρακτήρα, έτσι κι εδώ η πολιτική και κοινωνική παρακμή της Δύσης πάει χέρι χέρι με την έκρηξη του μεσσιανικού φανατισμού, με το ξεγύμνωμα του αρχικού ψυχικού πυρήνα της. Ο κλασσικός ουμανισμός, η σωκρατική αμφιβολία και η στωική εποχή, η χριστιανική καρτερία, η κληρονομημένη σοφία των τοπικών παραδόσεων, η γαλήνη του στοχασμού και η ομορφιά των τεχνών, όλα όσα κρατούσαν το χαλινάρι στο ατίθασο άλογο, όλα πια τώρα έχουν ξοδευτεί. Κι έχει απομείνει ο έσω δαίμων, το ανεκρίζωτο χούι να οδηγεί το άρμα κατά κρημνών. (περισσότερα…)

*

ΠΕΡΑΣΤΙΚΑ & ΠΑΡΑΜΟΝΙΜΑ | 11:22
Καιρικά σχόλια από τον ΚΩΣΤΑ ΚΟΥΤΣΟΥΡΕΛΗ

«Η πολυτέλεια είναι ηθικά απεχθής», αποφάνθηκε κάποτε ο Κρίστοφερ Λας. Ο Λας μιλάει για την πολυτέλεια που εξασφαλίζει ο οικονομικός πλούτος. Τι γίνεται όμως με τις άλλες πολυτέλειες της ζωής μας; Η αισθητική πολυτέλεια λ.χ. είναι ηθικά απεχθής; Και δεν χρειάζεται να πάει κανείς ώς τους πομπώδεις Τάφους των Μεδίκων στη Φλωρεντία για να το αναρωτηθεί. Η υπερεπίδειξη που βλέπουμε στον όψιμο Τζόυς, ως εκφραστική πολυτέλεια τώρα πια, είναι ηθικά απεχθής αν συγκριθεί λόγου χάρη με την ισορροπία της κλασσικότροπης πρόζας ενός Ντίκενς ή ενός Τολστόι; Οι κραυγαλέες υπερβολές των σουρρεαλιστών ή του νταντά; Η υπερκλέπτυνση της γαστρονομίας και των εδεσμάτων της, τα λεπτεπίλεπτα μυστικά του καλλωπισμού ή της σωματοδομικής που μετατρέπουν την όψη και τους μυώνες σε θέαμα επιδεικτικό είναι τέτοιες, ηθικά απεχθείς πολυτέλειες;

~ . ~

Ο Κώστας Καραμανλής το 2004 πήρε 3.360.000 ψήφους. Ανδρέας Παπανδρέου, Κώστας Σημίτης, Γιώργος Παπανδρέου όλοι ξεπέρασαν τα 3.000.000 ψήφους, κάποτε και ως αρχηγοί του δεύτερου κόμματος. Ο Τσίπρας στις δεύτερες εκλογές του 2015 δεν συγκέντρωσε ούτε 2.000.000, και ο νυν πρωθυπουργός το 2019 πήρε 2.250.000 ψήφους. Οι αριθμοί δεν απατούν, μέσα σε μια τετραετία είδαμε τις λαϊκές μειοψηφίες να μασκαρεύονται σε θεσμοπρεπείς πλειοψηφίες και 1.500.000 εκατομμύριο Έλληνες να παίρνουν διαζύγιο από τις κάλπες.

~ . ~ (περισσότερα…)