*

του ΚΕVΙΝ DΟLΑΝ

Καλούμαστε να λύσουμε ένα πρόβλημα που θα καθορίσει τον επόμενο αιώνα. Κατά τη διάρκεια της ζωής μας, κατά τη διάρκεια της ζωής των παιδιών μας, κάθε κυβέρνηση, κάθε πολιτισμός, κάθε σύστημα πεποιθήσεων και κάθε οικογένεια στη πλανήτη Γη θα περάσει από ένα στενό σημείο συμφόρησης πιο στενό και από τον Μαύρο Θάνατο, συνοψιζόμενο σε ένα ερώτημα. Θα κάνουν τα παιδιά σας δικά τους παιδιά;

Δεν έχει σημασία αν έχετε ήδη παιδιά, αν δεν έχετε παιδιά ή αν μισείτε τα παιδιά· αν έχετε ένα δάνειο ή κοινωνική ασφάλιση ή έναν τραπεζικό λογαριασμό, αυτό το ερώτημα θα επηρεάσει τη ζωή σας με πολύ άμεσο τρόπο. Ολόκληρο το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα, η αξία των χρημάτων σας και σχεδόν κάθε περιουσιακό στοιχείο που μπορεί να αγοράσετε με χρήματα, ορίζεται από τη μόχλευση, πράγμα που σημαίνει ότι η αξία του εξαρτάται από την ανάπτυξη.

Κάθε χώρα του ανεπτυγμένου κόσμου και οι περισσότερες χώρες του αναπτυσσόμενου αντιμετωπίζουν μακροχρόνια μείωση του πληθυσμού σε κλίμακα που καθιστά αδύνατη τη διατήρηση αυτής της ανάπτυξης. Πράγμα που σημαίνει ότι καθόμαστε πάνω στη μέγιστη φούσκα όλων των εποχών. Δεν έχουμε απλώς να κάνουμε με μια πρόσκαιρη υπερθέρμανση της κτηματαγοράς, αλλά με μια μόνιμη υπερπροσφορά, του είδους που συναντάμε σήμερα σε πόλεις όπως το Ντητρόιτ. Το ζήτημα δεν αφορά μόνο τις μετοχές τεχνολογίας, αλλά ολόκληρο το χρηματιστήριο. Όχι μια χούφτα πόλεις που έχασαν τη φοροδοτική τους βάση και χρεοκόπησαν, αλλά χιλιάδες από αυτές. Έχουμε να κάνουμε με την επικείμενη χρεοκοπία ολόκληρων κρατών. Έχουμε να κάνουμε με τη φούσκα των πάντων.

Ακόμη κι έτσι, μπορείτε να πείτε ότι είναι μια φούσκα. Αν σκάσει, ας είναι. Μια διόρθωση και προχωράμε παρακάτω. Όμως εδώ δεν πρόκειται για μια απλή διόρθωση, έχουμε να κάνουμε με συνολική κατάρρευση. Ήδη ο μειούμενος αριθμός των εργαζομένων που στηρίζουν έναν αυξανόμενο αριθμό των ηλικιωμένων επιταχύνει τις οικονομικές πιέσεις που δυσχεραίνουν τη δημιουργία οικογενειών. Αυτό το πρόβλημα δεν θα αυτοδιορθωθεί, τουλάχιστον στη διάρκεια της δικής σας ζωής. Χειροτερεύει και θα χειροτερεύει.

Πώς μοιάζει, λοιπόν, αυτό το μέλλον; Κοινωνίες όπως η Ιαπωνία ή η Νότια Κορέα ίσως μας δείχνουν το καλύτερο δυνατό σενάριο — τι θα συνέβαινε αν ο αέρας έβγαινε από το μπαλόνι σιγά σιγά. Εκεί, βλέπουμε νέους ανθρώπους αλυσοδεμένους στα γραφεία τους, να εργάζονται ολοένα και περισσότερες ώρες για ολοένα και χαμηλότερους μισθούς. Όχι μόνο δυσκολεύονται να φτιάξουν οικογένεια, αλλά σταδιακά αυτό γίνεται σχεδόν αδύνατο. Η ύπαιθρος και οι μικρότερες πόλεις εγκαταλείπονται, καθώς η φορολογική βάση καταρρέει. Πρόκειται ουσιαστικά για μια συντεταγμένη αποχώρηση από τη ζωή — όπου στην καλύτερη περίπτωση ένας ρομποτικός νοσηλευτής θα σβήσει στο τέλος τα φώτα. (περισσότερα…)

*

Τα δεδομένα της λεγόμενης κρίσης υπογεννητικότητας είναι πολύ γνωστά: οι γεννήσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες παρουσιάζουν πτωτική τάση εδώ και δύο δεκαετίες και όλες σχεδόν οι άλλες εύπορες χώρες βιώνουν το ίδιο. Μεταξύ των προτάσεων για την αντιστροφή της τάσης, η συμβατική σοφία λέει ότι αν το κράτος προσέφερε περισσότερη οικονομική στήριξη στους γονείς, τα ποσοστά γεννήσεων θα άρχιζαν να αυξάνονται και πάλι.

Τι γίνεται όμως αν αυτή η σοφία σφάλλει; Το 1960, οι Αμερικανίδες έκαναν κατά μέσο όρο 3,6 παιδιά. Το 2023, ο συνολικός δείκτης γονιμότητας (ο μέσος αριθμός παιδιών που μια γυναίκα αναμένει να αποκτήσει στη διάρκεια της ζωής της) ήταν 1,62, ο χαμηλότερος που έχει καταγραφεί ποτέ και πολύ κάτω από το ποσοστό αντικατάστασης 2,1. Εν τω μεταξύ τα ποσοστά ατεκνίας αυξάνονται: το 2018, περισσότερες από μία στις επτά γυναίκες ηλικίας 40 έως 44 ετών δεν είχαν βιολογικά παιδιά, σε σύγκριση με μόλις μία στις 10 το 1976. Και σύμφωνα με νέα έκθεση του Pew Research Center, το ποσοστό των Αμερικανών ενηλίκων ηλικίας κάτω των 50 ετών που δηλώνουν ότι είναι απίθανο να αποκτήσουν ποτέ παιδιά αυξήθηκε κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες μεταξύ 2018 και 2023, στο 47%. Στον κυρίαρχο αμερικανικό λόγο, οι εξηγήσεις για αυτές τις τάσεις τείνουν να επικεντρώνονται στους οικονομικούς περιορισμούς: οι άνθρωποι αποφασίζουν να μην κάνουν παιδιά λόγω του υψηλού κόστους της παιδικής φροντίδας, λόγω των περιορισμών στις γονικές άδειες και λόγω του μισθολογικού μειονεκτήματος που αντιμετωπίζουν οι μητέρες. Ορισμένοι υπεύθυνοι (και κάποιοι ανήσυχοι πολίτες) υποστηρίζουν ότι με δαπανηρές κρατικές παρεμβάσεις αυτή η στάση των ανθρώπων είναι δυνατόν να αλλάξει.

Όμως τα δεδομένα από άλλα μέρη του κόσμου, συμπεριλαμβανομένων των χωρών με γενναιόδωρη οικογενειακή πολιτική, δείχνουν το αντίθετο. Σήμερα όλες οι χώρες του ΟΟΣΑ, εκτός από το Ισραήλ, έχουν ποσοστό γονιμότητας κάτω από την αναπλήρωση, και η ταχύτητα της μείωσης κατά την τελευταία δεκαετία έχει ξεπεράσει τις προβολές των δημογράφων. Το 2022, ο μέσος δείκτης γονιμότητας των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης ήταν 1,46. Το 2023, ο δείκτης της Νότιας Κορέας ήταν 0,72, ο χαμηλότερος στον κόσμο.

Η Νότιος Κορέα έχει δαπανήσει περισσότερα από 200 δισεκατομμύρια δολάρια τα τελευταία 16 χρόνια σε μέτρα για την ενίσχυση της γονιμότητας, όπως σε επιδόματα τέκνων, διευρυμένες γονικές άδειες και προγεννητική φροντίδα, ωστόσο ο δείκτης γονιμότητας της χώρας μειώθηκε κατά 25% σε αυτό το διάστημα. Η Γαλλία δαπανά υψηλότερο ποσοστό του ΑΕΠ της για την οικογένεια από οποιαδήποτε άλλη χώρα-μέλος του ΟΟΣΑ, αλλά πέρυσι σημείωσε τον χαμηλότερο αριθμό γεννήσεων από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ακόμη και οι σκανδιναβικές χώρες, με το εδραιωμένο από καιρό προνοιακό κράτος τους, τις εγγυήσεις για τη φροντίδα των παιδιών και τις παρατεταμένες γονικές άδειες, βιώνουν απότομη μείωση της γονιμότητας. (περισσότερα…)