*

ΙΓ΄
Περὶ τοῦ ἐπικήρου τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως

Ὁ ἕνας τὸν ἄλλο ἐγὼ κι ὁ χρόνος σὰν πουλιὰ
ἢ καράβια στὸ πέλαγος προσπερνοῦμε
χωρὶς νά ᾽χομε καμιὰ σταθερότητα· ἡ ἁμαρτία μου, δὲ θὰ περάσει,
ἀλλὰ μένει· αὐτὸ εἶναι τῆς ζωῆς τὸ πιὸ βαρὺ
καὶ δὲν ἔχω ὅ,τι εὔχομαι, νὰ ζήσω ἀκόμα ἢ νὰ πεθάνω.
Φοβοῦμαι καὶ γιὰ τὰ δύο. Σκέψου μαζί μου ἔτσι:
Γεμάτη μόχθους ἡ ζωή μου ἀπὸ τὶς ἁμαρτίες. Ἐνῶ ἂν πεθάνω
ἀλίμονο, δὲν βρίσκουν γιατρειὰ τὰ προηγούμενα ἁμαρτήματά μου.
Ἂν ἡ ζωὴ σοῦ δίνει τέτοιες ἀποδείξεις, ποὺ εἶναι τόσο τὸ βάρος της,
οὔτε κι ὁ θάνατος δίνει τέλος στὰ βάσανα.
Κρημνὸς κι ἀπὸ τὴ μία κι ἀπὸ τὴν ἄλλη. Τί νὰ κάνομε; Τοῦτο
εἶναι τὸ ἄριστο· σ᾽ ἐσένα μόνο ν᾽ ἀποβλέπομε καὶ τὴν εὐσπλαχνία σου.

~•~

ΙΕ΄
Ἡ μηδαμινότητα τοῦ ἀνθρώπου

Ποιὸς ἤμουνα καὶ ποιὸς εἶμαι; Καὶ τί σὲ λίγο θὰ εἶμαι;
Καὶ ποῦ τὸ μέγα, Ἀθάνατε, πλάσμα θὰ σταματήσεις;
Μέγα σὲ τί; ποὺ τίποτε δὲν εἴμαστε λογιάζω
καὶ μόνο μάταια οἱ ἐφήμεροι ψηλώνουμε τὸ φρύδι.
Ἂν εἴμαστε ὅ,τι βλέπομε μόνο στοὺς ἄλλους γύρω
κι ἂν φύγει ἡ ζωή μας, ἄλλο πιὰ τίποτα δὲ μᾶς μένει.
Δαμάλι, ἀπὸ τῆς μάννας του πρόβαλε τὴν κρυψώνα.
σκιρτᾶ καὶ παίζει, σπρώχνοντας τὰ ὁλόγλυκα μαστάρια,
τρίχρονο μπαίνει στὸ ζυγὸ βαρὺ νὰ σύρει ἁμάξι
καὶ τὸ λαιμὸ τὸ δυνατὸ στὴ λαιμαριὰ τὸν κλείνει.
Μόλις γλιστρήσει ἀπ᾽ τὴν κοιλιὰ τὸ παρδαλὸ ἐλαφάκι,
πατάει τὸ πόδι του κοντὰ στὸ πόδι τῆς μητέρας·
τ᾽ ἄγρια σκυλιὰ καὶ τ᾽ ἄλογο τὸ ἀνάλαφρο νικώντας
κρύβεται μέσα στὰ πυκνὰ φυλλώματα τοῦ δάσους.
Οἱ ἀρκοῦδες, τ᾽ ἀγριογούρουνα τὰ φοβερά, κι οἱ λιόντες
κι ἡ τίγρη σίφουνας ποὺ ὁρμᾶ κι ὁ πάνθηρας λυσσάρης,
μὲ μιὰ τὸ σίδερο ὅταν δοῦν ἀνατριχιοῦν καὶ τρέμουν,
ἀνατριχιοῦν καὶ στοὺς γεροὺς τοὺς κυνηγοὺς ὁρμᾶνε.

Ἄφτερο ἀκόμα τὸ πουλὶ καὶ φτερωτὸ σὲ λίγο
στὸν ἀέρα πῶς φτεροκοπᾶ ἐπάνω ἀπ᾽ τὴ φωλιά του.
Κι ἡ ξανθὴ μέλισσα ἄφησε τὸ σπήλαιο, φτιάχνει σπίτι
ἰσόμετρο καὶ μὲ γλυκὸ τὸ πλημμυρίζει μέλι·
κι εἶναι μιᾶς ἄνοιξης αὐτὸς κόπος, τροφὴ στοὺς πάντες
ἀκόπιαστη• καὶ πρόθυμα τροφὲς ἡ γῆ τοὺς δίνει.
Δὲ σκίζουν πέλαγα πικρὰ μήτε καὶ γῆς όργώνουν
ἄγνωστοι οἱ φροντιστὲς σ᾽ αὐτὰ κι οἱ κεραστῆδες τὸ ἴδιο.
Θρέφουν τὸ γρήγορο πουλὶ οἱ φτεροῦγες κι οἱ κοιλάδες
τ᾽ ἀγρίμια• ὁ κόπος τους μικρὸς κι ἡ ἀμάχη τους μιᾶς μέρας
Τὸ ἀγρίμι σὰν τὸ σπάραξεν ὁ λιόντας ἔχω ἀκούσει
πίνει καὶ πιὰ σιχαίνεται τὰ ἴδια του ἀποφάγια.
Ἄλλοτε σ᾽ ἄλλη μέρα τρώει καὶ σ᾽ ἄλλη μέρα πάλι
πίνει νερό, μέτρο αὐστηρὸ βάζοντας στὴν κοιλιά του.
Μὲ τόσον ἡ ζωὴ γι᾽ αὐτὰ εἶναι πιὸ λίγο ἀγώνα·
κλαδιὰ καὶ πέτρες, ἕτοιμο πάντα τὸ σπιτικό τους·
ἀκμαῖα, γερά, πανόμορφα κι ἂν τὰ δαμάσει ἀρρώστια,
ἀφήνουν δίχως κλάματα τὴ δυνατὴ πνοή τους.
Μὲ μοιρολόϊ σπαραχτικὸ στέκοντας γύρω τ᾽ ἄλλα
δὲν τὰ θρηνοῦν, οὔτε ἔκοψαν οἱ φίλοι τὰ μαλλιά τους.

Κάτι θὰ πῶ πιὸ τολμηρόν· ἄφοβα ἐδῶ πεθαίνουν
καὶ σὰν πεθαίνει, τίποτα τὸ ἀγρίμι δὲ φοβᾶται.
Τὸ δόλιο γένος τῶν θνητῶν κοίτα καὶ τοῦτο πές μας·
ἀλήθεια πιὸ μηδαμινὰ δὲν ἔχει ἀπ᾽ τοὺς ἀνθρώπους.
Μιᾶς ροῆς εἶμαι τὸ γέννημα κι ἡ μάννα μου μὲ πόνους
μὲ γέννησε· μεγάλωσα μ᾽ ἱδρῶτα καὶ μὲ μόχθο.
Στὴν κοιλιὰ μ᾽ εἶχε ἡ μάννα μου, ἀγαπημένο βάρος
ἔπειτα βρέθηκα στὴ γῆ μὲ βάσανα καὶ πόνους.
Πάνω στὸ χῶμα σύρθηκα στὰ τέσσερα κι ὁλόρθος
μ᾽ ἀβέβαιο βῆμα στάθηκα σ᾽ ἄλλων πιασμένος χέρι.
Τότε ἄρχισε νὰ λάμπει ὁ νοῦς στὴν ἄναρθρη φωνή μου
κι ἔχυσα δάκρυα ἀκούγοντας τοὺς λόγους τῶν δασκάλων.
Εἴκοσι χρόνων ἔσφιξα τὰ δόντια καὶ μὲ πλῆθος
χτυπήθηκα κακοτυχιὲς σὰν ἀθλητὴς κανένας.
Ἄλλα προσμένω νὰ μὲ βροῦν· τοῦτα περνοῦνε, κι ἄλλα
μὲ βρίσκουν· μάθε αὐτό, ψυχή, τὴ ζωὴ καθὼς διαβαίνεις,
ἀβέβαιο αὐλάκι, ἄγρια ροὴ καὶ τοῦ πελάγου κύμα,
ποὺ ἀπ᾽ ἄκρη σ᾽ ἄκρη οἱ ἄνεμοι τὸ κάνουν καὶ κοχλάζει.
Πολλὰ δικές μου εἶναι ἀμυαλιὲς ποὺ μὲ χτυποῦν μὰ κι ἄλλα
τὰ φέρνει ὁ δαίμονας, ὁ ἐχθρὸς ὁ μέγας τῆς ζωῆς μας.
Ἂν ἀπ᾽ τὴ μιὰν ὅσα καλὰ κι ὅσα κακὰ ἀπ᾽ τὴν ἄλλη
ἀντιζυγίσεις τῆς ζωῆς, ἴσια τραβώντας ζύγια,
πολὺ βαριὰ ἀπ᾽ τὰ λυπηρὰ ἡ ζυγαριὰ θὰ κλίνει
στὴ γῆ, καὶ πάλι ὅσα καλὰ θὲ νὰ βρεθοῦν τ᾽ ἀψήλου.
Μάχη καὶ πέλαο καὶ στεριά, μόχτος, ληστὲς ποὺ ἁρπάζουν
τὸ εἰσόδημα κι ὁ φορατζής, ὁ εἰσπράχτορας, ὁ κράχτης,
ρήτορες καὶ κατάστιχα, κριτές, κακοὶ κι ἀρχόντοι,
ὅλα τῆς θλιβερῆς ζωῆς καμώματα εἶναι τοῦτα.

Κι ὅσα καλά· καὶ χορτασμός, βάρος, τραγούδι, γέλιο,
μνῆμα γεμάτο πάντοτε νεκροὺς ποὺ ἔχουν σαπίσει.
Προικιὰ καὶ γάμος ποὺ ἂν λυθεῖ, δεύτερος ἀκολουθάει.
Μοιχοί, φονιάδες τῶν μοιχῶν, παιδιὰ ὕποπτα ποὺ βλέπεις,
ἄπιστη ἀγάπη, κι ὀμορφιά, ἡ ντροπὴ ποὺ δὲ δειλιάζει
φροντίδες τῶν καλῶν παιδιῶν, τῆς ἀτεκνίας λύπη·
πλοῦτος καὶ φτώχεια δυὸ κακά, περφάνεια, στενοχώρια
μπάλα ποὺ παλικάρια νιὰ τὴ ρίχνουν τό ᾽να στ᾽ ἄλλο.
Αὐτά, ἡ ψυχή μου σκίζεται σὰν τὰ θωρῶ, πῶς κάποιος
πιστεύει στ᾽ ἄριστο ἂν σ᾽ αὐτὸν ὅ,τι κακὸ περσεύει;
Δὲν κλαῖς ἀκούοντας κι οἱ παλιοὶ πὼς εἶχαν τόσους πόνους;
Τάχα στὸ κλάμα θὰ δοθεῖς, ἢ ἀκούοντας θὰ γελάσεις.
Αὐτὰ ὅλα ἐλάχανε παλιὰ καὶ σὲ σοφοὺς ἀκόμα,
κλῆρος τοῦ ἑνὸς τὰ δάκρυα καὶ τοῦ ἄλλου ἦταν τὰ γέλια·
οἱ Τρῶες καθὼς καὶ οἱ Ἀχαιοί, ὁ ἕνας στὸν ἄλλο ὁρμώντας
ἐτοῦτοι ἐκείνους σκότωναν γιὰ χάρη κάποιας πόρνης.
Μὰ κι οἱ Κουρῆτες μάχονταν κι οἱ Αἰτωλοὶ οἱ ἀντρεῖοι
γύρω ἀπὸ κάπρου κεφαλὴ καὶ τρίχες γουρουνίσιες.
Κι ἡ ἔνδοξη γέννα τοῦ Αἰακοῦ πῆγε· σὰ λυσσασμένος
ὁρμώντας ὁ ἕνας στοὺς ἐχθροὺς κι ἀπὸ λαγνεία ὁ ἄλλος.
Μεγάλη ἡ δόξα τοῦ Ἡρακλῆ, νά ποὺ δαμάστη ὡστόσο
αὐτὸς ὁ παντοδαμαστὴς ἀπὸ φωτιὰ ἕνα ροῦχο.

Οἱ Κύροι, οἱ Κροῖσοι τὴν κακὴ μοίρα τους δὲν ξεφύγαν
κι ὅσοι δικοί μας ὣς τὰ χτὲς ἄρχοντες βασιλεύαν.
Καὶ δράκου γέννα, Ἀλέξανδρε, ἀκράτητος κι ἂν ἤσουν
σ᾽ ἔριξε κάτω τὸ κρασὶ τὴ γῆ κι ἂς εἶχες ὅλη.
Τί πιὸ πολὺ ἔχεις στοὺς νεκρούς; σκόνη καὶ κόκκαλα ἴδια·
ὁ Ἀτρείδης ὁ ἥρως καὶ μαζὶ ὁ Ἴρος ὁ ψωμοζήτης.
Ὁ Κωνσταντῖνος, βασιλιάς, κι ἐμένα ὁ ὑπηρέτης
μαζὶ ὁ φτωχὸς κι ὁ πάμπλουτος κέρδος μικρὸ τὸ μνῆμα.
Ἔτσι εἶναι στὴ ζωὴν αὐτή, ποιὸς θὰ μᾶς πεῖ τὴν ἄλλη;
Πόσα θὰ φέρει στοὺς κακοὺς ἡ τελευταία ἡμέρα!
φωτιὰ ποὺ τρώει, τρισκόταδο στοὺς ἀπ᾽ τὸ φῶς ἀλάργα,
καὶ τῆς κακίας παντοτινὴ θύμηση τὸ σκουλήκι·
τοῦ βίου τὴν πύλη πιὸ καλά, κακέ, νὰ μὴν περνοῦσες
κι ὅλος ἀφοῦ τὴν πέρασες καθὼς θηρίο ἐχάθης
ἢ ἀφοῦ ἔχεις τόσα πάθη ἐδῶ θά ᾽χεις πιὸ πίσω κι ἄλλα,
ποινὴ πολὺ χειρότερη ἀπ᾽ ὅσα ἐδῶ ὑποφέρεις.
Ποῦ ἡ δόξα τοῦ πρωτοπλάστου; χάθηκε μὲ τὴ γεύση.
Κι ὁ Σολομώντας ὸ σοφός; δαμάστη ἀπ᾽ τὶς γυναῖκες.
Κι ὁ Ἰούδας ποὺ ἤτανε κι αὐτὸς μέσα στὴ δωδεκάδα,
μὲς στὸ σκοτάδι χάθηκε γιὰ νά ᾽χει κέρδος λίγο.
Παρακαλῶ σε, βασιλιὰ Χριστέ μου, στὰ δεινά του
δῶσε γιατρειὰ στὸ δοῦλο σου ἀπὸ ὅπου ἀνάστησέ τον.
Μόνο ἕνα ἀκλόνητο καλὸ γιὰ τοὺς ἀνθρώπους εἶναι:
οἱ ἐλπίδες γιὰ τὸν οὐρανό, πνοὴ ποὺ δίνουν λίγη.

Σιχαίνομαι τ᾽ ἄλλα ἀγαθὰ πολὺ στὴ γῆς ἐπάνω
ποὺ σέρνονται καὶ στοὺς θνητοὺς πρόθυμα τὰ χαρίζω.
Πατρίδα μὰ καὶ ξενιτειά, θρόνους καὶ θρόνου δόξα
τοὺς κοντινούς, τοὺς μακρινούς, καλούς, κακοὺς ἀντάμα
ἐχθροὺς κρυφοὺς καὶ φανερούς, ὅσους καθάρια βλέπουν
κι ὅσους τοὺς λιώνει μέσα τους καὶ τοὺς σκοτώνει ὸ φθόνος.
Γι᾽ ἄλλους τοῦ βίου μας τὰ τερπνά, πρόθυμα τ᾽ ἀποφεύγω.
Πόσο μακραίνουν τὶς ζωὲς τὰ πάθη, ἀλίμονό μου!
Ὣς πότε θά ᾽μαι στὴν κοπριὰ πεσμένος; γιατὶ κάθε
καλὸ τῆς ζωῆς μας μιὰ διπλὴ χάρη σ᾽ ἐμᾶς δωρίζει
τὸ πῆρες καὶ τὸ πέταξες κι αὐτὸ τὴν πᾶσα μέρα,
γιὰ λίγο τὸ κρατᾶ ὁ λαιμὸς κι ἔπειτα πάει καὶ φεύγει.
Χειμώνας καὶ φθινόπωρο, ἄνοιξη καλοκαίρι
ξανάρχονται, μέρες νυχτιές, τῆς ζωῆς δυὸ φαντασίες.
Γῆ καὶ οὐρανὸς καὶ θάλασσα, πιὸ νέο γιὰ μὲ κανένα
οὔτε ὅσα μένουν σταθερὰ ἢ τὴν τροχιά τους γράφουν.
Τέλος σ᾽ αὐτὰ κι ἄλλη ζωὴ καὶ τάξη ἐμένα δίνε·
γι᾽ αὐτὰ μοχθῶ καὶ πρόθυμα τὰ πάθη μου ὅλα ἀντέχω.
Ἂς πέθαινα, ὅταν πιάστηκα στῆς μάννας μου τὰ σπλάγχνα
εὐθὺς γιὰ μένα ἀπ᾽ τὴν ἀρχὴ σκότος μαζὶ καὶ δάκρυα.
Ποῦ εἶν᾽ ἡ ζωή; Ἀπ᾽ τὸν τάφο ὡς βγῶ σὲ τάφο πάλι ὁδεύω
κι ἀπὸ τὸν τάφο θὰ θαφτῶ στὴν ἄσπλαγχνη τὴ φλόγα.
Κι αὐτὴ ἡ πνοή μου ποταμοῦ ρεῦμα γοργὰ ποὺ τρέχει,
ποὺ πάντα χάνεται μακριὰ κι ἔρχεται πάλι πίσω,
κι οὔτε ἔχει κάτι σταθερό. Σκόνη παντοῦ, στὰ μάτια
ποὺ μὲ χτυπᾶ ἀπὸ τοῦ Θεοῦ μακριὰ τὸ φῶς νὰ πέσω,
σὲ τοίχους ψάχνοντας τυφλὰ κι ἐδῶ κι ἐκεῖ χτυπώντας,
ἀπ᾽ τὴν ἀπέραντη ζωὴ νά ᾽χω μακριὰ τὸ βῆμα.
Λόγο ἂς τολμήσω νὰ σοῦ πῶ ἀληθινό, παιγνίδι
στὰ χέρια τοῦ Θεοῦ ὁ θνητὸς ὅπου στὶς πόλεις παίζουν.
Ἄλλη ὄψη ἐπάνω ἐδούλεψε τὸ χέρι, ποὺ ἂν τὴ βγάλεις
τρομάζω γιατί ξαφνικά, ἀλλιώτικος προβάλλω.

Τέτοια τῶν ἄθλιων ἡ ζωὴ ὅλων ποὺ μᾶς πλανεύει
ἐλπίδα ὁλόϊδια μ᾽ ὄνειρο. Φτάνουν αὐτὰ γιὰ τώρα.
Μὰ ἐγὼ κρατώντας τὸ Χριστό, ποτέ μου δὲ θὰ πάψω
νὰ προσπαθῶ ἀπὸ τὰ δεσμὰ τῆς ζωῆς αὐτῆς νὰ φύγω.
Διπλή μου ἡ φύση, ἡ σάρκα μου ἀπ᾽ τὸ ποὺ ἐπλάστη χῶμα
γι᾽ αὐτὸ καὶ πάντα εἶναι σκυφτὴ στὸ χῶμα τὸ δικό της.
Μὰ εἶν᾽ ἡ ψυχὴ πνοὴ τοῦ Θεοῦ καὶ λαχταρᾶ ὁλοένα
τὸν κλῆρο τὸν εὐγενικὸ ποὺ ξεπερνᾶ τὰ οὐράνια.
Κατηφορίζει τὸ νερὸ ἀπὸ τὴν πηγὴ κι ἡ φλόγα
ἕνα γνωρίζει ἀνάλλαχτο δρόμο, νὰ πάει τ᾽ ἀψήλου.
Ἔτσι μεγάλος κι ὁ θνητὸς κι ἄγγελος, ἂν γλιστρώντας
ἀπ᾽ τὸ πλουμάτο δέρμα του φύγει ἀπὸ δῶ σὰν φίδι.
Ἱερεῖς, χορέψτε, εἶμαι νεκρὸς ἐγώ, καὶ σεῖς, κακοῦργοι
γειτόνοι, τώρα πιὰ ὅπως πρὶν δὲ θὰ μὲ φοβηθεῖτε.
Γιὰ σᾶς τοῦ αἰώνιου βασιλιᾶ τοῦ ζωντανοῦ τὸ σπίτι
τὸ μέγα νὰ φυλάξετε μὰ ἐγὼ τὰ πάντα ἀφήνω
κι ἔχω στὴ ζωή μου τὸ σταυρὸ στύλο λαμπρό, κι ἂν φύγω
ἀπὸ δῶ τέλος, τ᾽ οὐρανοῦ γιὰ νά ᾽βρω τὶς θυσίες,
ἐκεῖ ποὺ φθόνος δὲ χωράει, κακὸ φτιαχτὸ τὸ λέω,
τότε γιὰ ὅσους φθονοῦν εὐχὲς θὰ κάνω δίχως φθόνο.

~•~

ΙΣΤ΄
Οἱ δρόμοι τῆς ζωῆς

Ποιὸς κι ἀπὸ ποῦ ἦρθα στὴ ζωή; Κι ἡ γῆ σὰν μὲ σκεπάσει
κι ἀναστηθῶ, ποιὸς θὲ νὰ βγῶ ἀπὸ τὴ σκόνη πάλι;
Ποῦ θὰ μὲ πάει ὁ μέγας Θεός; Θὰ μὲ γλιτώσει τάχα,
ἀφοῦ μ᾽ ἀνάστησε ἀπὸ δῶ, σὲ γαληνὸ λιμάνι;
Πολλὲς οἱ στράτες τῆς ζωῆς οἱ πολυπαθιασμένες
καὶ κάθε μιὰ φορτώνεται μὲ τὰ δικά της πάθη.
Καλὸ δὲν ἔχει ὁ ἄνθρωπος κακὸ ποὺ νὰ μὴν κρύβει
καὶ μόνο ἂς ἦταν τὰ πικρὰ νὰ μὴ νικοῦνε τόσο.
Ὁ πλοῦτος φίλος ἄπιστος, κι ὁ θρόνος μάταιη δόξα
βάρος τὸ νὰ σὲ κυβερνοῦν κι εἶναι πεδούκλι ἡ φτώχεια.
Ἡ ὀμορφιὰ μιὰν ἀστραπὴ μὲ λίγη χάρη, ἡ νιότη
τοῦ χρόνου κόχλασμα, πικρὸ τέλος τοῦ βίου τὰ γέρα.
Εἶναι τὰ λόγια φτερωτὰ κι ἡ δόξα ἀέρας, αἷμα
ποὺ πάλιωσ᾽ οἱ εὐγενεῖς, ἡ ὁρμή, καὶ τ᾽ ἄγριου κάπρου.
Τὰ πλούτη προσβολὴ γεννοῦν, δεσμὸς ὁ γάμος κι εἶναι
σκληρὴ φροντίδα τὰ παιδιὰ κι ἡ ἀτεκνία ἀρρώστια.
Διδασκαλεῖα οἱ ἀγορὲς κακίας· ἡ ἠρεμία
εἶν᾽ ἀπραξία· τῶν ταπεινῶν εἶναι καὶ κάθε τέχνη.
Πικρὸ τὸ ξένο τὸ ψωμί. Μόχθος τὴ γῆ νὰ ὀργώνεις.
Κι οἱ πιὸ πολλοὶ θαλασσινοὶ στὸν ἅδη ταξιδεύουν.
Γκρεμὸς γιὰ σὲ ἡ πατρίδα σου κι ἡ ξενιτιὰ ντροπή σου.
Ὅλα τὰ ἐδῶ γιὰ τοὺς θνητούς, κόπος· κι ὅλα γιὰ γέλια,
ἄχνη, ἴσκιος, φαντασία, δροσιά, πνοή, φτερὸ κι ὁμίχλη,
ὄνειρο, κύματα, ροή, στὸ πέλαο αὐλάκι, σκόνη.
Κύκλος ποὺ ἀδιάκοπα γυρνᾶ, κυλώντας ὅμοια πάντα·
μιὰ στέκεται, μιὰ προχωρεῖ, σπάζει καὶ πάλι σμίγει
ὧρες καὶ μέρες καὶ νυχτιές, θάνατοι, πόνοι, λύπες
μ᾽ ἀρρώστιες ἀλλὰ καὶ χαρές, κακοτυχιὲς καὶ τύχες.
Κι αὐτὸ ἡ σοφία σου τ᾽ ὅρισε, Πατέρα Λόγε, νά ᾽ναι
ὅλα ἄστατα γιὰ νά ᾽χομε τοῦ ἀκίνητου τὸν πόθο.
Πόσα μὲ τὰ φτερὰ τοῦ νοῦ μὲ κύκλωσαν παλιὰ ὅσα
κι ὅσα καινούργια· ἀπ᾽ τοὺς θνητοὺς πιὸ ἀδύναμο δὲν ἔχει.

Ἕνα μόνο οἱ ἄνθρωποι καλὸ καὶ σταθερὸ ἔχουν μόνο
νὰ ξεκινοῦν πάντ᾽ ἀπ᾽ αὐτὸ σέρνοντας τὸ σταυρό τους.
Τὰ δάκρυα κι οἱ στεναγμοί, νοῦς ποὺ τὰ θεῖα τὸν νοιάζουν,
ἡ ἐλπίδα, τῆς οὐρανικῆς ἡ φωταυγὴ Τριάδας
ποὺ κατοικεῖ στοὺς καθαρούς, ἀπὸ τὸ ἀνόητο χῶμα
ἡ ἀπαλλαγή, κι ἡ φύλαξη ἁγνῆς τῆς θείας εἰκόνας.
Ἡ ζωή μας νά ᾽ναι ἀλλιώτικη κι αὐτὸν τὸν κόσμο μ᾽ ἄλλον
κόσμο νὰ τὸν ἀλλάζομε σὲ μιὰ ζωὴ ὅλο πόνο.

~•~

Κ´
Πόθος

Μαράζι ὁ πόθος. Κι ἂν γι᾽ ἀγαπητό σου
διπλὸ μαράζι. Κι ἂν γιὰ νέα κοπέλλα
τριπλό κεντρί. Κι ἂν πόθος εἶναι ὡραίου,
πιότερο τὸ κακό. Μὰ ὁ πόθος γάμου,
φωτιὰ ποὺ τὴν καρδιὰ καίει τῆς καρδιᾶς σου.

~•~

ΚΑ΄
Θάνατος ἀγαπητῶν

Ὁ θάνατος πικρός· μὰ τοῦ παιδιοῦ σου
διπλὸ κακό. Παιδιοῦ στα πρῶτα πρώτου,
ἡ συμφορὰ φωτιά. Νιόγαμπρου ἂν τύχει,
καρδιὰ κομμάτια γίνε τῶν γονιῶν του.

~•~

ΚΣΤ΄
Σὲ δύστροπο εὐγενή

Κάποιος, ἐξώλης καὶ προώλης, μ᾽ ἀπὸ καλὴ γενιὰ σὲ κάποιον
ποὺ ἡ ρίζα του δὲν ἦταν ἀπὸ εὐγενεῖς, ἀπὸ ἐξαίρετους ὅμως,
πρόβαλε τοὺς προγόνους του. Γέλασε αὐτὸς πολὺ ἤρεμα
κι εἶπε ἕνα λόγο ἀξιομνημόνευτο: «Ἡ γενιά μου
ναί, εἶναι ντροπὴ γιὰ μένα, σὺ ὅμως εἶσαι ντροπὴ τῆς γενιᾶς σου».
Φύλαγέ το τοῦτο, γιὰ νὰ μὴ βάλεις τίποτα μπροστὰ ἀπὸ τὴν ἀρετή.
Ἂν κορόϊδευε τὴν ἀσχήμια σου ἢ τα χνῶτα σου κάποιος,
θὰ τοῦ ἔλεγες «ὁ πάτερας μου ἦταν ὡραῖος ἢ εὐωδιαστός»;
Κι ἂν σὲ κορόϊδευαν σὰν δειλὸ καὶ ἄνανδρο
θὰ ἔλεγες «οἱ πρόγονοί μου κέρδισαν πολλὰ ὀλυμπιακὰ βραβεῖα»;
Ἔτσι κι ἂν σὲ ἀποδεικνύει κάποιος κακὸ κι ἀνόητο,
μὴ μοῦ ἀναφέρεις τὸν πατέρα σου οὔτε τοὺς πεθαμένους.
Εἶχε κάποιος μιὰ κιθάρα χρυσοκάρφωτη καὶ τὴν ἔπαιζε φριχτὰ
κι ἕνας ἄλλος ἀπὸ μιὰ τυχαία ἔβγαζε μελωδία εὐγενική.
Ἀπ᾽ αὐτούς, χρυσέ μου, ποιὸς ἦταν καλύτερος κιθαριστής;
Ἀσφαλῶς ὅποιος μὲ τεχνικὰ καθαρίσματα ἀποδίδει τὴν ἁρμονία.
Σύ, ὅμως, γεννήθηκες ἀπὸ χρυσοῦς πατέρες, ὅπως λένε,
ὁ ἴδιος ὅμως δὲν εἶσαι καλός· κι ἔρχεσαι τώρα καὶ μεγαλοπιάνεσαι.
Αὐτὴ εἶναι ἡ λαμπρὴ γενιά σου, παμπάλαιοι
νεκροί, φαντασίες παραμυθιῶν καὶ γραΐδια;
Ἀστειεύεσαι. Ἐγὼ μόνο ἐσένα βλέπω, ἂν εἶσαι δίκαιος
ἢ κακός. Ἡ ἀρχὴ γιὰ ὅλους μας εἶναι ὁ ἴδιος πηλός.
Ὅλοι ἔχομε τὸ ἴδιο πετσί, μετεωριζόμαστε φουσκωμένοι
ἀπὸ τὰ πλούτη καὶ τὴ δόξα καὶ τὴ μεγάλη πατρίδα μας.
Τί τὰ θέλω αὐτὰ τὰ περιττά, πατέρα καὶ γενιά; Οὔτε οἱ μύθοι
μ᾽ εὐχαριστοῦν οὔτε οἱ τάφοι. Ἐσένα μόνο βλέπω, ὦ ἀγαθέ.
Τὸ ἴδιο χῶμα ὅλοι, ἑνὸς πλάστη πλάσματα. Κι εἶναι ὁ τύραννος
ποὺ χώρισε στὰ δυὸ τοὺς θνητούς, ὄχι ἡ φύση.
Γιὰ μένα κάθε κακὸς εἶναι δοῦλος, ἐλεύθερος ὁ πιὸ καλός.
Ἂν ἐσὺ ἔχεις ἔπαρση, τί σχέση ἔχει ἡ γενιά σου.
Γιὰ τοὺς ἠμίονους τί ντροπὴ εἶναι ποὺ πατέρα ἔχουν τὸ γάϊδαρο;
Τίποτα. Καὶ τί δόξα κερδίζουν τὰ γαϊδούρια ἀπὸ τοὺς ἠμίονους;
Γεννοῦν οἱ ἀετοὶ καὶ τ᾽ ἀετόπουλα ποὺ διώχνουν.
Ὥστε τί μοῦ λὲς γιὰ τοὺς πατέρες κι ἀφήνεις τὸν ἑαυτό σου;
Καλύτερα νά ᾽σαι ἄριστος μὲ κακὴ γενιά, παρὰ κάκιστος
καὶ νά ᾽σαι εὐγενής. Τὸ ρόδο ἀπὸ τραχὺ
βλάστησε θάμνο, μὰ εἶναι ρόδο. Μ᾽ ἂν ἀπὸ γῆ
ἁπαλὴ βγῆκες ἀγκάθι, ἀξίζεις γιὰ τὴ φωτιά.
Πῶς ἐνῶ εἶσαι τρίσκακος, καμαρώνεις τόσο γιὰ προγόνους,
ὦ γιά τὸ μύλο γάϊδαρε ποὺ ἔχεις περηφάνεια ἀλόγου;

~•~~•~~•~

ΙΒ΄. Περὶ τοῦ ἐπικήρου τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως.

Ἀλλήλους μὲν ἐγώ τε καὶ ὁ χρόνος, ὡς πετεηνὰ
Ἢ νέες ἐν πελάγει ἀντιπαρερχόμεθα,
Ἑσταὸς οὐδὲν ἔχοντες· ὃ δ’ ἤμπλακον, οὐ παραθρέξει,
Ἀλλὰ μένει· ζωῆς τοῦτο μογηρότατον.
Οὐδ’ ὅ τι εὔξομ’ ἔχω, ζῆσαι πλέον, ἠὲ λυθῆναι·
Τάρβος ἐπ’ ἀμφοτέροις· ὧδε δὲ φράζεό μοι.
Ζωή μοι πολύμοχθος ἁμαρτάσιν. Εἰ δὲ θάνοιμι,
Αἲ αἲ, τῶν προτέρων οὐδὲν ἄκος παθέων.
Εἰ ζωὴ τόδε σοι τεκμαίρεται, ἧς τόσον ἄχθος,
Οὐδὲ τὸ λυθῆναι λῦσιν ἔχει καμάτων,
Κρημνὸς δ’ ἀμφοτέρωθε. Τί ῥέξομεν; ἦ τόδ’ ἄριστον,
Λεύσσειν πρὸς σὲ μόνον, σήν τ’ ἀγανοφροσύνην.

~•~

ΙΕ΄. Περὶ τῆς τοῦ ἐκτὸς ἀνθρώπου εὐτελείας.

Τίς γενόμην; τίς δ’ εἰμί; τί δ’ ἔσσομαι οὐ μετὰ δηρόν;
Πῆ δὲ φέρων στήσεις πλάσμα μέγ’, Ἀθάνατε,
Εἴ τι μέγ’, ὡς μὲν ἔγω γε ὀΐομαι, οὐδὲν ἐόντες,
Ὀφρὺν μαψιδίως τείνομεν ἡμέριοι.
Εἰ τόδε μοῦνον ἔοιμεν, ὅσον πλεόνεσσι πέφανται,
Ζωῆς δ’ ὀλλυμένης, μηδὲν ἔχοιμι πλέον.
Πόρτις μὲν διάλυξεν ἑὸν κευθμῶνα τεκούσης,
Καὶ σκαίρει, γλυκερόν τ’ οὖθαρ ἀνακραδάει.
Καὶ τριετὴς ζυγὸν ἦρε, καὶ εἴρυσεν ἄχθος ἀπήνης,
Αὐχένα δ’ αὐχενίῳ κάρτεϊ μίξε μέγαν.
Νεβρὸς δ’ αἰολόδερμος, ἐπὴν διὰ γαστρὸς ὀλισθῇ,
Αὐτίκα μητρὸς ἑῆς πὰρ ποδὶ θῆκε πόδα,
Φεύγει δ’ ὠμοβόρους τε κύνας, καὶ ἵππον ἐλαφρὸν,
Καὶ λόχμης πυκινῆς κεύθεται ἐν λαγόσιν.
Ἄρκτοι δ’, οὐλομένων τε συῶν γένος, ἠδὲ λέοντες,
Τίγρις τ’ ἠνεμόεις, παρδαλίων τε μένος,
Αὐτίκα φρίξεν ἔθειραν ἐπήν κε σίδηρον ἴδηται,
Φρίξεν, καὶ κρατεροὺς ἆλτ’ ἐπὶ θηρολέτας.
Ἄρτι δέ τ’ ἄπτερος ὄρνις, ἐΰπτερος οὐ μετὰ δηρὸν,
Ἠέρα δινεύει πολλὸν ὕπερθε δόμου.
Ξουθὴ δ’ αὖτε μέλισσα λίπε σπέος, οἶκον ἔτευξεν
Ἀντίθετον, γλυκεροῦ πλῆσε γόνοιο δόμον.
Πάντα δέ τ’ εἴαρός ἐστιν ἑνὸς πόνος, αὐτομάτη δὲ
Πᾶσι τροφὴ, γαίης δαῖτα χαριζομένης.
Οὐ πόντον τέμνουσιν ἀπηνέα, οὐκ ἀρόουσιν,
Οὐ ταμίαι κείνοις, οὐδὲ κυπελλοφόροι.
Καὶ πτερὸν ὄρνιν ἔθρεψε ταχὺν, καὶ ἄγκεα θῆρα,
Βαιὰ πονησαμένους, φροντὶς ἐπηματίη.
Λὶς δὲ μέγας καὶ θῆρα τὸν ἔκτανεν, ὥσπερ ἄκουσα,
Λάψας, δαιτὸς ἑῆς λείψαν’ ἀποστυγέει.
Ἄλλοτε μὲν δαίσαθ’ ἑτερήμερος, ἄλλοτε δ’ αὖτε
Λάψε ποτὸν, βριαρῶς γαστέρι μέτρα φέρων.
Τοσσάτιον κείνοισιν ἀμοχθότερος βίος ἐστί·
Πέτρη καὶ κλαδεὼν, οἶκος ἀεὶ σχέδιος
Ἀρτεμέες, κρατεροὶ, περικαλλέες· ἢν δὲ δαμάσσῃ
Νοῦσος, ἀπενθεῖς ἄλκιμον ἆσθμα λίπον.
Οὐ γοεροῖς μελέεσσι περισταδὸν, ἄλλοθεν ἄλλος,
Μύροντ’, οὐδὲ φίλοι κέρσαν ἄπο πλοκάμους.
Εἴπω μείζονα μῦθον· ἀταρβέες ἐνθάδ’ ὄλοντο,
Οὐδὲν ὑποτρομέει θὴρ κακὸν, εὖτε θάνῃ.
Ἄθρει καὶ μερόπων δειλὸν γένος, ὥς κε τόδ’ εἴπῃς,
Ἦ ῥ’ ἐτεὸν μερόπων οὐδὲν ἀκιδνότερον.
Ῥοιῆς μὲν γόνος εἰμὶ, μόγῳ δέ με γείνατο μήτηρ.
Ἐθρέφθην πολλοῖς καὶ στυγεροῖς καμάτοις.
Ἀγκὰς ἔχεν μήτηρ με, γλυκὺν πόνον· αὐτὰρ ἔπειτα
Γαῖαν ἐπεξεόμην, ἄλγεσι τειρόμενος.
Ἔνθεν ἔβην τετράκωλος ἐπ’ οὔδεος. Ἔνθεν ἀέρθην
Ἴθμασιν ἐν τρομεροῖς, κλεπτόμενος παλάμαις.
Ἔνθεν νοῦν ὑπέλαμπον ἀναυδέος ἴχνεσι φωνῆς.
Ἔνθεν δ’ αὖ μύθων δάκρυσ’ ὑφ’ ἡγεμόσιν.
Εἰκοσέτης συνάγειρα μένος, καὶ πήμασι πολλοῖς
Πρόσθεν ὑπηντίασα, ὥς τις ἀεθλοφόρος.
Ἄλλα μὲν ἔστιν ἐμοί γε· τὰ δ’ ᾤχετο, τοῖς δὲ μογήσεις,
Εὖ τόδ’, ἐμὴ ψυχὴ, ἴσθι, περῶσα βίον,
Ὁλκὸν ἀπιστότατον, ῥόον ἄγριον, οἶδμα θαλάσσης,
Τῇ καὶ τῇ πυκινοῖς πνεύμασι βρασσόμενον.
Πολλὰ μὲν ἀφραδίῃσι τινάσσομαι· ἄλλα δὲ δαίμων
Ζωῆς ἡμετέρης ἤγαγεν ἀντίπαλος.
Εἰ γάρ κεν ὅσα τερπνὰ καὶ ὁππόσα λυγρὰ βίοιο
Ἀντιταλαντεύοις, μέσσα τάλαντ’ ἐρύων,
Πολλόν κεν βρίθουσα κακῶν ἐπὶ γαῖαν ἴκοιτο
Πλάστιγξ, ἡ δ’ ἀγαθῶν, ἔμπαλιν ὕψι θέοι.
Δῆρις, πόντος, ἄρουρα, μόγος, ληΐστορες ἄνδρες,
Κτῆσις, δασμογράφοι, πράκτορες, εὐρυβόαι,
Ῥητῆρες, βίβλοι τε, δικασπόλοι, ἀρχὸς ἀλιτρὸς,
Πάντα τάδ’ ἐστὶ βίου παίγνια λευγαλέου.
Δέρκεο καὶ ὅσα τερπνά· κόρος, βάρος, ᾆσμα, γέλωτες,
Τύμβος ἀεὶ πλήρης μυδαλέων νεκύων,
Ἕδνα, γάμος, γάμος ἄλλος, ἐπὴν ὁ πρόσθεν ὄληται,
Μοιχοὶ, μοιχολέται, παῖδες ὕποπτον ἄχος,
Κάλλος φίλτρον ἄπιστον, ἀτάρβητον κακὸν αἶσχος,
Φροντίδες εὐτεκνίης, ἄλγεα δυστεκνίης,
Πλοῦτος καὶ πενίη δισσὸν κακὸν, ὕβρις, ἀνίη,
Σφαῖρα νέων παλάμαις ἀνταποπεμπομένη.
Ταῦτ’ οὖν εἰσορόων, φρένα δάπτομαι, εἴ τις ἄριστον
Οἴεται, ᾧ τὸ κακὸν πλεῖον ἀρειοτέρου.
Οὐ δακρύεις ἀΐων ὁπόσ’ ἄλγεα καὶ προτέροισιν;
Οὐκ οἶδ’ εἰ δακρύσεις, ἢ γελάσεις ἀΐων.
Ἄμφω καὶ πινυτοῖσιν ἐφήρμοσε ταῦτα πάροιθεν
Τῷ μὲν κλαυθμὸς ἔην κἀνθάδε, τῷ δὲ γέλως,
Ὡς Τρῶες καὶ Ἀχαιοὶ ἐπ’ ἀλλήλοισι θορόντες,
Δῄουν ἀλλήλους εἵνεκα πορνιδίου.
Κουρῆτές τ’ ἐμάχοντο καὶ Αἰτωλοὶ μενεχάρμαι,
Ἀμφὶ συὸς κεφαλῇ, θριξί τε χοιριδίαις.
Αἰακίδαι μέγ’ ἄεισμα, θάνον γε μὲν, ὃς μὲν ἐπ’ ἐχθροῖς
Μαινομένῃ παλάμῃ, αὐτὰρ ὁ μαχλοσύνῃ.
Ἀμφιτρυωνιάδαο μέγα κλέος· ἀλλὰ δαμάσθη
Εἵματι σαρκοφάγῳ κεῖνος ὁ παντολέτης.
Κῦροί τε Κροῖσοί τε κακὸν μόρον οὐχ ὑπάλυξαν,
Οὐδὲ μὲν ἡμέτεροι χθιζὸν ἄνακτες ὅσοι.
Καί σε, δρακοντιάδη, μένος ἄσχετε, ὤλεσεν οἶνος,
Ἡνίκ’, Ἀλέξανδρε, γαῖαν ἐπῆλθες ὅλην.
Τί πλέον ἐν φθιμένοισιν; ἴη κόνις, ὀστέα μοῦνα,
Ἥρως Ἀτρείδης, Ἴρος ἀλητοβόρος.
Κωνσταντῖνος ἄναξ, θεράπων ἐμός· ὅστις ἄνολβος,
Ὅστις ἐρικτήμων· ἓν πλέον ἐστὶ τάφος.
Καὶ τὰ μὲν ἐνθάδε, τοῖα· τὰ δ’ ἄλλοθι, τίς κεν ἐνίσποι·
Ὁππόσα τοῖς ἀδίκοις ὕστατον ἦμαρ ἄγει,
Πῦρ βρομέον, σκότος αἰνὸν, ἀπόπροθι φωτὸς ἐοῦσι
Σκώληξ, ἡμετέρης μνῆσις ἀεὶ κακίης.
Λώϊον, εἰ βιότοιο πύλας, κακὲ, μὴ σὺ πέρησας,
Εἰ δ’ ἐπέρησας, ὅλος, θήρεσιν ἶσα, λύθης,
Ἢ ὅτε κἀνθάδ’ ἔχεις τόσσ’ ἄλγεα, καὶ μετόπισθεν
Ποινὴ χειροτέρη τῶν ὅσα ἐνθάδ’ ἔχεις.
Ποῦ μοι πρωτογόνοιο μέγα κλέος; ὤλετ’ ἐδωδῇ.
Ποῦ Σολομὼν πινυτός; ἀλλὰ γυναιξὶ δάμη.
Ποῦ δὲ δυωδεκάδος συναρίθμιος ἦν, ὅτ’ Ἰούδας,
Κέρδεος ἀντ’ ὀλίγου ἀμφεχύθη σκοτίην.
Χριστὲ ἄναξ, λίτομαί σε, κακῶν ἄκος αὐτίκ’ ὀπάζοις,
Ἔνθεν ἀναστήσας σῷ θεράποντι, μάκαρ.
Ἓν μόνον ἀνθρώποισι καλὸν καὶ ἔμπεδόν ἐστιν,
Ἐλπίδες οὐράνιαι, ταῖς ὀλίγον τι πνέω.
Τῶν δ’ ἄλλων ἀγαθῶν πουλὺς κόρος. Ὅσσ’ ἐπὶ γαίης
Σύρετ’, ἐφημερίοις πάντα λιπεῖν ποθέω·
Πάτρην, ἀλλοδαπήν τε, θρόνους, καὶ ἀπόθρονον εὖχος,
Ἐγγύθεν, ἀλλοτρίους, εὐσεβέας, κακίους,
Ἀμφαδίους, λοχόωντας, ἀβάσκανον ὄμμα φέροντας,
Αὐτοφόνῳ κακίῃ ἔνδοθι τηκομένους.
Ἄλλοις τερπνὰ βίοιο· ἐγὼ δὲ πρόφρων ὑπαλύξω.
Οἴμοι τοῦδε βίου πήμασι μακροτέρου!
Μέχρι τίνος κόπροισι παρέξομαι; ὡς ἅπαν ἐσθλὸν
Ζωῆς ἡμετέρης, δίστομός ἐστι χάρις,
Δέξασθαι, ῥίψαι τε μετρούμενον ἦμαρ ἐπ’ ἦμαρ.
Βαιὸν λαιμὸς ἔχει, τἄλλα δὲ πάντ’ ἀμάρη.
Χεῖμα πάλιν, θέρος αὖθις, ἀμοιβαδὸν εἶαρ ὀπώρη,
Ἤματα καὶ νύκτες, φάσματα δισσὰ βίου.
Οὐρανὸς, αἶα, θάλασσα, νεώτερον οὐδὲν ἔμοιγε,
Οὔθ’ ὅσα πηκτὰ πέλει, οὔθ’ ἃ περιτρέπεται·
Τῶν κόρος. Ἄλλον ἔμοιγε βίον καὶ κόσμον ὀπάζοις·
Τῷ μογέων, πρόφρων πήματα πάντα φέρω.
Αἲ θάνον, εὖτέ με μητρὸς ἐνὶ σπλάγχνοισιν ἔδησας,
Εὐθὺς ἐμοὶ σκοτίη δάκρυον ἀρχομένῳ!
Τίς βίος; ἐκ τύμβοιο θορὼν, ἐπὶ τύμβον ὁδεύω·
Ἐκ δὲ τάφοιο, πυρὶ θάψομ’ ἀπηλεγέως.
Αὐτὸ δ’ ὅσον πνείω, ποταμοῦ ῥόος ὦκα θέοντος,
Αἰὲν ἀπερχομένου, ἐρχομένου τ’ ὄπιθεν,
Ἑσταὸς οὐδὲν ἔχοντος· ὅλον κόνις, ὄμματ’ ἐμεῖο
Βαλλουσ’, ὥς κε Θεοῦ τῆλε πέσω φαέων,
Τοίχους δ’ ἀμφαφόων, καὶ ἀλώμενος ἔνθα καὶ ἔνθα.
Ζωῆς τῆς μεγάλης ἐκτὸς ἔχοιμι πόδα.
Τολμήσω τινὰ μῦθον ἐτήτυμον, ὥς ῥα Θεοῖο
Παίγνιόν ἐστι βροτὸς, τῶν ἓν, ὅσα πτολίων.
Ἄλλο πρόσωπον ὕπερθεν, ὃ χεὶρ κάμεν· ἢν δ’ ἄρ’ ἀερθῇ,
Ἅζομαι, ἐξαπίνης ἐξεφάνην ἕτερος.
Τοῖος ἅπας μερόπων δειλῶν βίος, οἷσι μέμηλεν
Ἐλπὶς ὀνειραίη. Ταῦτ’ ἔχετ’ εἰς ὀλίγον.
Αὐτὰρ ἐγὼ Χριστοῖο δεδραγμένος, οὔ ποτε λήξω,
Δεσμῶν τοῦδε βίου λυόμενος χθονίου.
Καὶ γὰρ διπλόος εἰμί· τὸ μὲν δέμας ἔνθεν ἐτύχθη·
Τοὔνεκα καὶ νεύει πρὸς χθόνα τὴν ἰδίην.
Ψυχὴ δ’ ἔστιν ἄημα Θεοῦ, καὶ κρείσσονα μοίρην
Αἰὲν ἄγαν ποθέει τῶν ὑπερουρανίων.
Ὣς πηγῆς ῥόος ἐστὶν ἐπίδρομος, αἰθόμενον δὲ
Πῦρ ὁδὸν οἶδε μίην ἄτροπον· ἅλλετ’ ἄνω.
Ὣς μέγας ἐστὶ βροτὸς, καὶ ἄγγελος· ἢν ἀπαΐξας,
Ὥσπερ ὄφις, στικτοῦ γήραος, ἔνθεν ἴοι.
Ὦ πάλλεσθ’, ἱερῆες· ἐγὼ θάνον. Ὦ καὶ ἀλιτροὶ
Γείτονες, οὐκέτι με φρίξετε, ὡς τὸ πάρος.
Αὐτοῖς μὲν μέγαν οἶκον ἀεὶ ζώοντος Ἄνακτος
Φράσσετε· αὐτὰρ ἐγὼ πάντα λιπὼν, ἓν ἔχω,
Σταυρὸν ἐμῆς ζωῆς φανὸν στύλον. Ἢν δ’ ἄρ’ ἀερθῶ
Ἔνθεν, καὶ θυέων ἅψομ’ ἐπουρανίων,
Τοῖς φθόνος οὐ πελάει, τυκτὸν κακὸν, εἰ θέμις εἰπεῖν,
Πηνίκα καὶ φθονερῶν ἄφθονος εὔξομ’ ὕπερ.

~•~

ΙϚ΄. Περὶ τῶν τοῦ βίου ὁδῶν.

Τίς, πόθεν ἐς βίον ἦλθον; ἐπεὶ δέ με γαῖα καθέξει,
Τίς πάλιν ἐκ κόνιος ἔσσομ’ ἀνιστάμενος;
Πῆ δὲ φέρων στήσει με Θεὸς μέγας; ἦ ῥα σαώσει
Ἔνθεν ἀναστήσας εὔδιον ἐς λιμένα;
Πολλαὶ μὲν βιότοιο πολυτλήτοιο κέλευθοι,
Ἄλλη δ’ ἀλλοίοις πήμασι συμφέρεται.
Κοὐδὲν ἐν ἀνθρώποισι καλὸν, κακότητος ἄμικτον.
Αἴθε δὲ μὴ τὰ λυγρὰ πλείονα μοῖραν ἔχεν!
Ὁ πλοῦτος μὲν ἄπιστος ὁ δὲ θρόνος, ὀφρὺς ὀνείρων·
Ἄρχεσθαι δὲ μόγος, ἡ πενίη δὲ πέδη.
Κάλλος δ’ ἀστεροπῆς, τυτθὴ χάρις, ἡ νεότης δὲ,
Βράσμα χρόνου πολιὴ, λυπρὰ λύσις βιότου.
Οἱ δὲ λόγοι πτερόεντες· ἀὴρ, κλέος· αἷμα παλαιὸν
Εὐγενέται, ῥώμη καὶ συὸς ἀγροτέρου.
Ὑβριστὴς δὲ κόρος· δεσμὸς, γάμος· εὐτεκνίη δὲ,
Φροντὶς ἀναγκαίη· δυστεκνίη δὲ, νόσος.
Αἱ δ’ ἀγοραὶ, κακίης μελετήματα· ἠρεμίη δὲ,
Ἀδρανίη· τέχναι, τῶν χαμαὶ ἐρχομένων.
Στεινὴ δ’ ἀλλοτρίη μάζα. Τὸ δὲ γαῖαν ἀρόσσειν,
Μόχθος. Ποντοπόρων τὸ πλέον εἰν ἀΐδῃ.
Ἡ πάτρη δὲ, βέρεθρον ἑόν· ξενίη δέ τ’ ὄνειδος.
Πάντα μόγος θνητοῖς τἀνθάδε· πάντα γέλως,
Χνοῦς, σκιὰ, φάσμα, δρόσος, πνοιὴ, πτερὸν, ἀτμὶς, ὄνειρος,
Οἶδμα, ῥόος, νηὸς ἴχνιον αὖρα, κόνις,
Κύκλος ἀειδίνητος, ὁμοίϊα πάντα κυλίνδων,
Ἑστηὼς, τροχάων, λυόμενος, πάγιος,
Ὥραις, ἤμασι, νυξὶ, πόνοις, θανάτοισιν, ἀνίαις,
Τερπωλῇσι, νόσοις, πτώμασιν, εὐδρομίαις.
Καὶ τόδε σῆς, γενέτορ, σοφίης, Λόγε, ἀστατέοντα
Πάντα πέλειν, στασίμων ὥς κεν ἔχωμεν ἔρον.
Πάντα νόου πτερύγεσσιν ἐπέδραμον, ὅσσα παλαιὰ,
Ὅσσα νέα· θνητῶν δ’ οὐδὲν ἀκιδνότερον.
Ἓν μόνον ἀνθρώποισι καλὸν καὶ ἔμπεδόν ἐστιν,
Ἔνθεν ἀφορμᾶσθαι, σταυρὸν ἀειρομένους·
Δάκρυά τε, στοναχαί τε, νόος θείοισι μεμηλὼς,
Ἐλπὶς, καὶ Τριάδος λάμψις ἐπουρανίης
Μιγνυμένης καθαροῖσι, χοὸς λύσις ἀφραδέοντος,
Εἰκόνος ἀφθορίη, τὴν λάχομεν θεόθεν·
Ζώειν τ’ ἀλλότριον ζωῆς βίον, ἀντὶ δὲ κόσμου
Κόσμον ἀμειβομένους, ἄχθεα πάντα φέρειν.

~•~

Κ΄. Περὶ πόθου.

Δεινὸν πόθος πᾶς. Ἂν δὲ καὶ φιλουμένου,
Διπλοῦν τὸ δεινόν. Εἰ δὲ καὶ κόρας νέας,
Τριπλοῦν τὸ κέντρον. Εἰ δὲ καὶ κάλλους γέμων,
Πλεῖον τὸ κακόν. Εἰ δὲ πρὸς γάμον φέρει,
Πῦρ ἔνδον αὐτὴν βόσκεται τὴν καρδίαν.

~•~

ΚΑ΄. Περὶ θανάτου φιλουμένων.

Πικρὸν τάφος πᾶς· ἂν δὲ καὶ τέκνου τάφος,
Διπλοῦν τὸ κακόν. Εἰ δ’ ἀρισταίου πάλιν,
Ἡ συμφορὰ πῦρ. Εἰ δὲ νυμφίου νέου,
Ἡ καρδία ῥάγηθι τῶν γεννητόρων.

~•~

ΚϚ΄. Εἰς εὐγενῆ δύστροπον.

Αἵματος ἐξ ἀγαθοῦ τις, ἅπαν κακὸν, ἀνδρὶ γένος μὲν
Οὐ τῶν εὐπατέρων, τἄλλα δὲ θαυμασίων,
Προύφερε τοὺς προγόνους. Καὶ ὃς μάλα ἡδὺ γελάσσας,
Εἶπε λόγον μνήμης ἄξιον, ὡς «Τὸ γένος
Ἔστιν ὄνειδος ἔμοιγε, γένει δὲ σύ.» Τοῦτο φύλασσε
Ὡς μὴ τῆς ἀρετῆς ἄλλο τι πρόσθεν ἄγοις.
Εἰ σοῦ τις τὸ δυσειδὲς ἐκέρτομεν, ἢ τὸ δυσῶδες,
Εἶπες ἂν, ὡς «Ὁ πατὴρ ἦν καλὸς, ἢ μυρίπνους;»
Εἰ δέ σέ τις ὡς δειλὸν ἐπέσκωπτεν καὶ ἄνανδρον·
«Ὡς πρόγονοι πολλὰς εἷλον ὀλυμπιάδας;»
Οὕτω, εἴ σε κακόν τις ἐλέγχει καὶ ἀνόητον.
Μή μοι τοὺς πατέρας, μηδὲ τὰ νεκρὰ λέγε.
Χρυσόδετον κιθάρην τις ἔχων, ἔκρεξε κάκιστον.
Ἄλλος ἀπ’ εἰκαίης εὐγενὲς ἧκε μέλος.
Τίς τούτων, ὦ λῷστε, ἀμείνων σοι κιθαριστής;
Ὃς σώζει τεχνικοῖς κρούμασιν ἁρμονίας.
Ἀλλὰ σὺ χρυσῶν μὲν πατέρων ἔφυς, ὥς σε λέγουσιν,
Αὐτὸς δ’ οὐκ ἀγαθός. Εἶτα μέγα φρονέεις;
Τοῦτό γέ σοι λαμπρὸν γένος ἐστὶν, οἱ προπάλαιοι
Νεκροὶ, καὶ μύθων πλάσματα, καὶ γραΐδες;
Παίζεις. Πρὸς σὲ δ’ ἔγωγε βλέπω μόνον, εἰ δίκαιός τις
Ἣ κακός. Ἡ δ’ ἀρχὴ, πηλὸς ἅπαντες ἴσος.
Δέρματα πάντες ὅμοια, φυσώμεθα δ’ οἱ μετέωροι,
Πλούτῳ καὶ δόξῃ, καὶ πατρίσι μεγάλαις.
Ὥστε τί μοι τὰ περισσὰ, πατὴρ, γένος; Οὔτε με μῦθοι
Τέρπουσ’, οὔτε τάφοι. Ἀλλ’, ἀγαθὲ, σὲ βλέπω.
Εἷς χοῦς πάντες, ἑνὸς πλάστου γένος. Ἡ δὲ τυραννὶς
Εἰς δύο τὰ θνητῶν ἔσχισεν, οὐχὶ φύσις.
Δοῦλος ἐμοὶ πᾶς σκαιός· ἐλεύθερος, ὅστις ἄριστος.
Εἰ δὲ σὺ τύφον ἔχεις, τοῦτο τί πρὸς τὸ γένος;
Ἡμιόνοις τί πατήρ ποθ’ ὁ κάνθων ἐστὶν ὄνειδος;
Οὐδέν. Τίς δέ τ’ ὄνοις δόξα παρ’ ἡμιόνων;
Οἱ δ’ ἀετοὶ τίκτουσι, καὶ οὓς ῥίπτουσι νεοσσούς.
Ὥστε τί μοι πατέρας, σαυτὸν ἀφεὶς, σὺ λέγεις;
Κρεῖσσον ἄριστον ἐόντα κακὸν γένος, ἠὲ κάκιστον
Ἔμμεναι εὐγενέτην· καὶ ῥόδον ἐκ τραχέος
Ἐβλάστησε. φυτοῖο, ῥόδον γε μέν. Εἰ δ’ ἀπὸ γαίης
Ἦλθες ἄκανθ’ ἁπαλῆς, τοῦ πυρὸς ἄξιος εἶ.
Πῶς σὺ κάκιστος ἐὼν, τόσσον φρονέεις προγόνοισιν,
Ὦ κάνθων μυλικὲ, ἵππιον ὕψος ἔχων;

 

*

*

~.~ 

 

Το γενικό εισαγωγικό σημείωμα της Ανθολογίας

Η βυζαντινή ποίηση παραμένει η μεγάλη απούσα από όλες σχεδόν τις ανθολογίες ελληνικής ποίησης, ένα –χρονικά– τεράστιο, ουσιωδώς ανεξήγητο κι αναιτιολόγητο, κενό για τη γνώση, παρουσία κι εξέλιξη της ελληνικής ποίησης από τις απαρχές της ως τις μέρες μας. Οι αιτίες αρκετές, οι προκαταλήψεις κι η μεροληψία φοβάμαι ακόμη περισσότερες. Έχουμε συνηθίσει να σταματούμε απότομα στην Παλατινή Ανθολογία (μετά βίας ώς τον τέταρτο συνήθως μεταχριστιανικό αιώνα, χωρίς να αναλογιζόμαστε συνάμα πως κι αυτή η ίδια η Ελληνική Ανθολογία συνιστά μια γενναιόδωρη χειρονομία των ίδιων των Ελληνορωμιών του Βυζαντίου προς εμάς τους επιγενόμενους) και καταπιανόμαστε πάλι με το πρωτοφανέρωμα της νεοελληνικής –δημώδους πάντα– ποίησης  εκεί γύρω στον ενδέκατο αι. Το μεταξύ τους διάστημα, έχει ως επί το πλείστον αφεθεί αποκλειστικά στους βυζαντινολόγους, οι οποίοι βέβαια, ας ειπωθεί στεντορείως και υμνητικώς, τον τελευταίο αιώνα έχουν απροσμέτρητα βαθύνει κι εμπλουτίσει τη γνώση μας για τα ποιητικά κείμενα της βυζαντινής περιόδου, με νέες κριτικές εκδόσεις κι αναγνώσεις, μελέτες, φανερώσεις άγνωστων ποιημάτων, μεταγραφές από ανέκδοτα χειρόγραφα κλπ., απομένει η ανθολόγησή τους κι η σύγχρονη (ποιητική κατά προτίμηση) μεταγραφή τους. Μια τέτοια έλλειψη, όπως είναι φυσικό, κι επιτείνει τις προκαταλήψεις αλλά και διογκώνει την άγνοια για τη βυζαντινή ποίηση. Ενώ το υλικό διόλου δεν λείπει, δεν είναι τυχαίο πως ως τις μέρες μας μεταφράζονται κείμενα ποιητικά που προέρχονται αποκλειστικά σχεδόν μόνον από την εκκλησιαστική υμνολογία, πράγμα που φανερώνει πολλά για τη γνώση και τη θεώρηση μα και για τη δεξίωση της βυζαντινής ποίησης σήμερα. Ας είναι! Δεν είναι η ώρα και η στιγμή  για περισσότερα˙ αυτή η εισαγωγή θα αρθρωθεί με την πληρότητα και την τεκμηρίωση που χρειάζεται, σαν έρθει η στιγμή της υλοποίησης μιας τέτοιας ανθολογίας της βυζαντινής ποίησης, που με την παρότρυνση και τη συνεργασία στενών φίλων θα αποκοτήσουμε. Η ανάληψη μιας τέτοιας ανθολογίας, βαρύ κι επίμοχθο έργο, θ’ απαιτήσει και συνεργασίες και χρόνο αρκετό.  Ήδη ανασκουμπωθήκαμε και αναμετριόμαστε με τα κείμενα, τους συγγραφείς, τις δυσκολίες, τις ιδιαιτερότητές τους, το περιβάλλον τους, τη μεταγραφή τους.

Με τον νου λοιπόν στραμμένο στη δημιουργία μιας ανθολογίας της βυζαντινής ποίησης, αποφασίσαμε εδώ στο ηλεκτρονικό ΝΠ, να ξεκινήσουμε με την παρουσίαση μιας όσο το δυνατόν εκτεταμένης επιλογής των ήδη μεταφρασμένων (περισσότερο ή λιγότερο γνωστών) βυζαντινών κειμένων από νεοέλληνες ποιητές˙ σαν προεισαγωγή και πρόγευση της μελλοντικής ανθολογίας αλλά κι άτυπη, όσο το δυνατόν ευρεία, αποτίμηση της μέχρι σήμερα παρουσίας της μεταφρασμένης βυζαντινής ποίησης στα γράμματά μας.

ΗΛΙΑΣ ΜΑΛΕΒΙΤΗΣ, 17.3.2021

*