*

Στον θάνατο του Παλαιστίνιου ποιητή Ρεφάτ Αλαρίρ.
Σκοτώθηκε κατά τη διάρκεια των ισραηλινών
βομβαρδισμών στη Γάζα, σε ηλικία 44 ετών.

If I must die,
you must live
to tell my story
…………………
…………………
If I must die
let it bring hope
let it be a tale.

Βαρύ αυτό το πρέπει, Ρεφάτ.

Όμως θα πω την ιστορία σου
(συγχώρα με)
με λόγια του χαμού ανέλπιδα.

Δεν είμαι αγνός όπως το βλέμμα σου
μήτε λευκός όπως ο χαρταετός
του ύστατου ονείρου σου.

Βλέπω το Κακό εκεί ψηλά
όχι τον άγγελο πού επιστρέφει
τη χαμένη αγάπη. Κι η οργή αρνιέται
τον λευκό χαρταετό σου ν’ αμολήσει.
Γιατί στη Γάζα ο ουρανός σκοτώνει
τα παιδιά
– αθώα παιδιά όπως εσύ.

(περισσότερα…)

*

Ογδόντα χρόνια φύγαν μες στο μνήμα
που μ’ εγκιβώτισε ο λιμός κι ο τύφος
κι έλεγα ο κόσμος τώρα θα ’χει αλλάξει,
θα ’χει η σκληρή καρδιά του μαλακώσει…
Το μίσος όμως μένει μίσος πάντα
κι ο φόβος ίδια μυρωδιά αναδίδει·
η πείνα, ο θάνατος, η πολιορκία,
πάντα ίδια· ο χρόνος και ο τόπος μόνο
αλλάζει, και η λίστα των θυμάτων.
Η ιστορία μια σιδερένια ρόδα
κι οι αυλακιές στις πλάτες των αθώων
προδίνουν την αέναη τροχιά της.
Φυτρώνεις όπου σ’ έσπειρε το ζάρι
κι ύστερα έρχεται η φάκα και σε κλείνει·
να ψάχνεις να κρυφτείς στον προβολέα
να ονειρεύεσαι ψωμί και γάλα
τα λιγδερά μαλλιά σου να λουστράρουν
την μπότα που συνθλίβει τη ζωή σου… (περισσότερα…)

*

Εδώ και μήνες
ο θάνατος
συμμάχησε για τα καλά
με το παράλογο.
Γι’ αυτό
ο Αύγουστος του καρπουζιού
δεν έχει σημασία πια.
Τι σημασία έχει η ιστορική παιδεία
κι η καλή καρδιά
όταν μετά το γαμημένο Άουσβιτς
στα μάτια
κάποιου χορτασμένου εβραιόπουλου
μπορείς να δεις
τα πληγωμένα μάτια
κάποιου πεινασμένου κοριτσιού
που ζει
μες στα φριχτά ερείπια
στην ισοπεδωμένη  Γάζα. (περισσότερα…)

*

Ω ναι,
παρόλη την οσκαρική κανονικότητα
οι τραγωδίες συμβαίνουν

Φωνή ἐν Ῥαμᾷ
Φωνή ἐν Γάζῃ
– της ιστορίας ένδοξα υψώματα
ανεστραμμένες τάφροι, χαρακώματα
και déjà vu ελιγμοί
όπου ενδημεί
κατά στοιβάδες το αίμα
κι ολοένα «θάλαττα» –τυφλός–
να κρώζει ο μαουνιέρης

7 Μαρτίου, νεκροί 83
24 Μαΐου, εβδομήκοντα και εννιά
2 Αυγούστου – στο σημείο διανομής
τροφίμων ξηλωμένο χέρι
μες στη σφιγμένη ακόμα χούφτα
ασπαίροντας το μάννα
– στον αιώνα πια δικό του

83, 79, 250.9
αριθμοί ξεδιάντροπα αστρογγύλευτοι
καθόλου για OCD
φανατικά εμπαίζοντας
τις πτώσεις, τις νευρώσεις
κι όμως να επενδύεις γιατί «απ’ τα ολότελα»
τανγκό χορεύοντας δήθεν με το Παράλογο
καθώς πισώπλατα σε μαχαιρώνει
απεγνωσμένα ανασύροντας λαχνούς
μ’ αυτούς να σκαν στα χέρια σου
γιατί η βρώμα που είχε βγει (πως τα ψηφία του π
στην όλη τους κρυψίνοια
κάποτε –έστω και με στον κρόταφο την κάννη–
θα μιλήσουν)
ήταν εν τέλει πτωμαΐνη
χίλιων οπτιμιστών
παρόλη την επιμελή ταρίχευση (περισσότερα…)

*

Ο συγγραφέας Έτγκαρ Κερέτ, γιος επιζώντων του Ολοκαυτώματος, γεννήθηκε το 1967 στο Ισραήλ. Ζει στο Τελ Αβίβ. Το κείμενο που ακολουθεί πρωτοδημοσιεύθηκε στην ισραηλινή εφημερίδα Γεντιότ.

///

Όταν περπατώ στους δρόμους του Τελ Αβίβ και βλέπω τους ανθρώπους να περνούν βιαστικά με ανήσυχα πρόσωπα, ξεχνάω εύκολα ότι βρισκόμαστε σε πόλεμο. Μόνο τα μαχητικά αεροσκάφη που πετούν περιστασιακά πάνω από τα κεφάλια μας μας το θυμίζουν, αλλά στην καθημερινότητα μας απασχολούν άλλα πράγματα.

Ο Τραμπ τη μια μέρα κάνει μια αισιόδοξη πρόβλεψη για εκεχειρία μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς, για να θυμηθεί την επομένη τον πόλεμο στην Ουκρανία. Εδώ στο Ισραήλ η προσοχή μας στρέφεται, από τη μία πλευρά, σε μια δημοσκόπηση σύμφωνα με την οποία πάνω από το 80% των Ισραηλινών τάσσεται υπέρ του άμεσου τερματισμού του πολέμου και, από την άλλη, στον τελικό μιας εκπομπής μαγειρικής που μεταδίδεται σε ώρα υψηλής τηλεθέασης. Και τότε μας εκπλήσσει η είδηση για το θάνατο ενός ακόμη στρατιώτη.

Μέσα σε αυτή την ασταθή πραγματικότητα, όμως, ένα πράγμα είναι πάντα παρόν. Υπάρχουν μέρες που κρατάμε την ελπίδα ότι οι όμηροι θα επιστρέψουν σύντομα στα σπίτια τους, και μέρες που δεν το κάνουμε. Υπάρχουν μέρες που πεθαίνουν στρατιώτες και μέρες που δεν πεθαίνουν. Υπάρχουν μέρες που ο συνασπισμός του Νετανιάχου φαίνεται να βρίσκεται στο χείλος της κατάρρευσης και μέρες που νιώθουμε ότι αυτή η κυβέρνηση θα μας ακολουθεί για πάντα. Αλλά ένα πράγμα παραμένει σταθερό: τους τελευταίους τέσσερις μήνες, σχεδόν καθημερινά σκοτώνονται άμαχοι στη Γάζα, με τον αριθμό των θυμάτων διψήφιο ή τριψήφιο.

Στις πιο ευτυχισμένες μέρες σας στο Ισραήλ και στις πιο θλιβερές μέρες σας, όταν δακρύζετε για έναν πεσόντα και όταν γελάτε με ένα κωμικό σκετς στην τηλεόραση, όταν πηγαίνετε διακοπές στην Ελλάδα και κολλάτε στο αεροδρόμιο κατά την επιστροφή, όταν καλείστε ως έφεδροι στον στρατό και όταν έχετε γρίπη – κάθε μία από αυτές τις μέρες, παιδιά, άνδρες και γυναίκες πεθαίνουν ως «παράπλευρες απώλειες», ούτε δύο ώρες απόσταση με το αυτοκίνητο απ’ το σπίτι σας. (περισσότερα…)

*

Ο Μοχάμεντ ελ-Κουρντ γεννήθηκε στις 15 Μαΐου 1998. Είναι Παλαιστίνιος συγγραφέας και ποιητής. Διεθνώς γνωστός έγινε με τα κείμενά του όπου περιγράφει τη ζωή των Παλαιστινίων στην κατεχόμενη Ανατολική Ιερουσαλήμ και την λοιπή Δυτική Όχθη.

Επιλογή-μετάφραση: Έλενα Σταγκουράκη

~.~

Αυτός είναι ο λόγος που χορεύουμε

Για την Κάρμελ

Πατρίδα στη μνήμη μου είναι ένας πράσινος φθαρμένος καναπές
και η γιαγιά μου σε κάθε ποίημα:
κάθε γιασεμί να πλήττει την ανάκρουση,
κάθε ανάκρουση να πλήττει τα δακρυγόνα,
τα δακρυγόνα να κουράρονται με γιαούρτι και κρεμμύδι,
με την άσκηση στην αντοχή,
με γυναίκες να τραγουδούν, κρούοντας
κατσαρόλες και τηγάνια
με αναθέματα και hasbiyallah.

Αυτοί δουλεύουνε τα τανκς, εμείς ξέρουμε από πέτρες.

Στους βομβαρδισμούς της Γάζας το 2008
η ιεροτελεστία μου βλέποντας τηλεόραση
ήταν να ταλαντεύομαι ανάμεσα στο θρήνο
και το αιγυπτιώτικο τσιφτετέλι,
ανερμάτιστος ανάμεσα σε μίσος και λατρεία,
σωρεύοντας και στοιβάζοντας τους λόγους των δερβίσηδων για να ζει κανείς
άλλοτε υιοθετώντας τους
άλλοτε βουτώντας απλώς το ψωμί μου στην ανοχή,
γνωρίζοντας πως τα παιδιά στο Καν Γιούνις δεν έχουν ψωμί,
βουτηγμένα στα μπάζα μιας οροφής…

Αν με ρωτήσεις από πού είμαι, μην περιμένεις μονολεκτική απάντηση.
Έσο έτοιμος, καθιστός, νηφάλιος κι εν εγρηγόρσει.
Αν το να ακούς για κόσμους άλλους από τον δικό σου
σε αναστατώνει,
πιες τη θάλασσα,
κόψε τα αφτιά σου,
φύσηξε άλλη μια φούσκα να φουσκώνει τη φούσκα σου και την υποκρισία.
Ανατίναξε άλλη μια πόλη από κορμιά στο όνομα του φόβου. (περισσότερα…)

*

της ΘΕΩΝΗΣ ΚΟΤΙΝΗ

Αλέξανδρος Μηλιάς
Απ’ την Αθήνα φάντασμα
Πατάκης, 2025

Πώς μπορεί η τέχνη να μιλήσει για τα σύγχρονα κοινωνικά δεινά, για τις κυνικές μετατοπίσεις των ηθικών ορίων στις διεθνείς σχέσεις, την ανθρωποφαγία ενός και πάλι πολωμένου κόσμου που είναι αποφασισμένος να μονοπωλήσει τη νομή της ισχύος χωρίς να νοιάζεται πλέον για ιδεολογικά επιχρίσματα; Μπορεί να μπει σε ποίημα ό,τι συμβαίνει σήμερα στη Γάζα; Η νέα απροσχημάτιστη ξετσιπωσιά των πανάρχαιων μηχανισμών επιβολής τώρα που δεν πολυνοιάζονται για την απονομιμοποίηση των μεθόδων τους αφήνει για ακόμα μια φορά την ανθρωπότητα αμήχανη μπροστά στο προφανές και το πρωτόφαντο συνάμα. Και ο ρόλος του λογοτέχνη; Αισθάνεσαι συχνά πως ό,τι μπορείς να πεις για τα προσωπικά δεινά είναι μια πολυτελής, μια καταχραστική ιδιοποίηση ενός λόγου που οφείλει να αφήσει χώρο σε ό,τι υπέρτερο συμβαίνει αυτή τη στιγμή μπροστά στη μουδιασμένη μας επανάπαυση. Μα πώς να μιλήσει κάποιος για τη Γάζα, πώς μπορεί να μπει σε ποίημα ό,τι συμβαίνει σήμερα σε εκείνο το «εκεί» που επαναδιατάσσει δια παντός τα όρια του «εδώ»;

Ο Αλέξανδρος Μηλιάς επέλεξε να μιλήσει για το «εκεί» εντάσσοντάς το στο πάντοτε «ενταύθα», συνδέοντας τη σημερινή γενοκτονία με τις ιστορικές της αφετηρίες και τα διαχρονικά παράλληλά της, συστοιχώντας την σύγχρονη εκδοχή της βίας με ό,τι εντόπια και παγκόσμια έχει συμβεί και θα συμβαίνει: την Ελληνική Επανάσταση, τον Εμφύλιο και την Κατοχή, τα επαναστατικά κινήματα της Νότιας Αμερικής, το Βιετνάμ κ.ο.κ. Για να το πετύχει αυτό, στήνει ένα πυκνό δίκτυο σχέσεων ανάμεσα σε διαφορετικά είδη λόγου που επικοινωνούν διαλεγόμενα σε ένα πλατύ διακείμενο. Ένας λόγος-φάσμα που ταλαντώνεται ανάμεσα στην ενικότητα της προσωπικής οδύνης και στην πολλαπλότητα ενός πανοράματος φρίκης με σαφές κέντρο βάρους την τραγωδία στην Παλαιστίνη.

Αυτός ο λόγος-φάσμα εκπορεύεται από ένα ομιλούν και πάσχον υποκείμενο-φάντασμα, που είναι ταυτόχρονα το ποιητικό υποκείμενο, τα σκοτωμένα παιδιά της Γάζας, τα εκάστοτε θηράματα της ιστορίας, ένας λόγος στοιχειωμένος, εγκατοικημένος από τον ακατανόητο φόνο που ενοικεί στην καρδιά του σκότους που είναι η ανθρώπινη κατάσταση. (περισσότερα…)

*

Φωνὴ ἐν Ραμᾷ(λα) ἠκούσθη, θρῆνος
καὶ κλαυθμὸς καὶ ὀδυρμὸς πολύς·

Παιδιὰ στὰ καλαμπόκια συναντιοῦνται
κάθε αὐγή, στῆς προσευχῆς τὴν ὥρα
καὶ σὲ καινὰ εὐαγγέλια μυοῦνται
καπνίζοντας λουλούδια ὑπνοφόρα.

Ἀλλάζοντας φορὰ στὴν ἐξουσία
μὲ τὰ δρεπάνια καὶ πυρσοὺς στὰ χέρια
μοιράζουνε ξανὰ τὴν περιουσία
τοῦ γένους τους μὲ δίκαια μαχαίρια.

Κι’ ὁρμοῦνε στοῦ ναοῦ τὸν ἀχυρώνα
τὴν ὥρα ποὺ ὁ παπᾶς σοδειὰ γυρεύει
μὲ δέηση στοῦ Κύριου τὴν κορώνα.

Τὸ αἷμα τῶν μεγάλων πλέον ὑδρεύει
τὰ καλαμπόκια ἐκτὸς θερμοκηπίων·
μιὰ ἐκδίκηση σφαγῆς ἀθώων νηπίων.

ΘΑΝΑΣΗΣ ΓΑΛΑΝΑΚΗΣ

*

*

*

*

Βομβαρδίζουν σπίτια.
Βομβαρδίζουν σχολεία.
Βομβαρδίζουν νοσοκομεία.
Βομβαρδίζουν σκηνές.
Βομβαρδίζουν δρόμους.
Βομβαρδίζουν χωράφια.
Βομβαρδίζουν τα συντρίμμια
μέχρι να γίνουν όλα σκόνη.
Βομβαρδίζουν, βομβαρδίζουν, βομβαρδίζουν.
Ένας ερειπιώνας ολόκληρη η Γάζα.

Αλλά ποιος νοιάζεται.
Είναι μια ξένη υπόθεση.

Σκοτώνουν μωρά.
Σκοτώνουν παιδιά.
Σκοτώνουν μάνες.
Σκοτώνουν γέροντες.
Σκοτώνουν σώματα.
Σκοτώνουν ψυχές.
Σκοτώνουν Ζωές.
Σκοτώνουν, σκοτώνουν, σκοτώνουν.
Ένα σφαγείο ολόκληρη η Γάζα.

Αλλά ποιος νοιάζεται
Είναι μια ξένη υπόθεση.
(περισσότερα…)

*

Καίγεται πάλι τὸ Μεσολόγγι
ὁλημερὶς κι ὁλονυχτὶς βροντάει τὸ κανόνι
ἀπὸ στεριὰ καὶ θάλασσα βαροῦν τὸ καλυβάκι

Καίγεται
.                καίγεται τὸ Μεσολόγγι
πινάει καὶ διψάει
πίνει θολὸ νερὸ καὶ τρώγει φύκια
τρώγει ψοφίμια καὶ ποντίκια
δὲν πέφτει καίγεται τὸ Μεσολόγγι.

Κι ἐμεῖς
ἀπὸ τὸν λόφο τοῦ Στράνη ψιθυρίζουμε
«Βάστα καϋμένη Παλαιστίνη!»
πολὺ ἀργὰ καὶ ψόφια ψιθυρίζουμε
μὴ μᾶς ἀκούσουνε τῶν Βρυξελλῶν οἱ Μεττερνίχοι

ὅμως στὸ μέγα πένθος τοῦ αἰώνα συμμετέχουμε
νηστεύοντας τρεῖς μέρες τὸ σουβλάκι.

ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΛΥΚΙΑΡΔΟΠΟΥΛΟΣ
(Σημειώσεις, τχ. 90, Δεκέμβριος 2024)

*

*

*

*

Απόδοση  ΝΙΚΟΣ  ΣΤΡΑΤΗΓΑΚΗΣ

Ο Χασάν Ζακτάν γεννήθηκε στη Δυτική Όχθη το 1954 κι έκτοτε έζησε σε διάφορες αραβικές χώρες καθώς και στη Λωρίδα της Γάζας. Εργάστηκε ως γυμναστής στη μέση εκπαίδευση και ως επιμελητής εκδόσεων, ενώ χρημάτισε σε θέσεις της Παλαιστινιακής Αρχής σχετικές με τον πολιτισμό. Από το 1980 έχει δημοσιεύσει ποίηση, μυθιστορήματα κι ένα θεατρικό. Το ποιητικό του έργο είναι μάλλον χαμηλόφωνο, ωστόσο ξεχωρίζουν εκείνα τα ποιήματα που αφορούν όχι απλώς τον πόλεμο αλλά την εμπειρία του στρατευμένου.

Η μετάφραση έγινε από τις αγγλικές αποδόσεις του Φάντυ Τζούντα για την ανθολογία The Silence that Remains: Selected poems 1982-2003 (εκδ. Copper Canyon, 2017). Ευχαριστίες στην Αιγύπτια φίλη Ράνα Μουνίρ για τις παρατηρήσεις της.

~.~

Συζητήσεις με τον πατέρα μου

Μου έλεγε:
Μια πέτρα στον δρόμο
έχεις τις ακτές της
την επικράτειά της
από άμμο κι ήσυχη πρασινάδα
όμως δεν είναι παρά μια πέτρα
σ’ έναν δρόμο

Έλεγε:
Είχα ξεμείνει μοναχός και
αμήχανος
τα παΐδια μου στις ερημωμένες κοιλάδες
γύρω απ’ τα χωριά
μόλις το σκοτάδι πάει να τα χαιρετίσει το βράδυ,
ευφρόσυνο βράδυ,
και κατέρχεται βομβαρδισμός
κι οι πέτρες γίνονται
ό,τι τρίψουν οι αέρηδες
ό,τι σπείρουνε τα δάχτυλα (περισσότερα…)

*

ΜΟΛΙΣ ΦΤΑΣΕΙ Η ΑΝΟΙΞΗ

Είδα να σέρνουν τη γη στο σφαγείο, σου είπα.
Αυτά είναι εφιάλτες, μου είπες,
θα τελειώσουν
μόλις φτάσει στην πόρτα σου η άνοιξη.

Όμως η άνοιξη άργησε, άργησε τόσο πολύ
που ο εφιάλτης μου τώρα
είναι η άνοιξη η ίδια.
Δεν μπορώ να ξεκρεμάσω τη γη,
δεν ξέρω καν ποιος την κρέμασε εκεί στο τσιγκέλι,
και τον μόνο που βρίσκω για να πάρω εκδίκηση
είναι ο εαυτός μου ο ίδιος:
«Εσύ ήσουν αυτός που την κρέμασε…
Εσύ ήσουν αυτός που την κρέμασε».

Βέβαιος πως εκείνος κρέμασε τη γη,
ο εαυτός μου τώρα αρνείται πια να ξυπνήσει
απ’ το σφαγείο των τύψεων.

ΝΑΤΖΟΥΑΝ ΝΤΑΡΟΥΪΣ

~.~

Ο Νατζουάν Νταρουίς είναι Παλαιστίνιος ποιητής.
Γεννήθηκε τον Δεκέμβρη του 1978 στα Ιεροσόλυμα.

Μετάφραση ΧΡΙΣΤΌΦΟΡΟΣ ΠΑΡΡΑΣ

*

*

*