*

του ΣΩΤΗΡΗ ΓΟΥΝΕΛΑ

Βρισκόμαστε σήμερα στο σημείο όπου ο λεγόμενος νεοφιλελευθερισμός επιβάλλει την αντίληψη του ανθρώπου-καταναλωτή, του ανθρώπου-παραγωγού και του ανθρώπου-επιχειρηματία κι έτσι παραμερίζει αν δεν μηδενίζει τον άνθρωπο-πρόσωπο και τον άνθρωπο-υπεύθυνο πολίτη που συνυπάρχει με τον συνάνθρωπο. Καλλιεργείται έτσι ένας ολοκληρωτισμός και κάτι σαν θρησκεία που εγκαθιδρύει λυσσαλέα ανταγωνιστικότητα και μόνιμη μέριμνα για μεγιστοποίηση κερδών.

Εν μέσω μιας τέτοιας πραγματικότητας που είναι αμφίβολο πόσο την παρακολουθούν οι λαοί, ακούσαμε το πρώτο διάγγελμα του Πούτιν που απευθυνόταν προς όλο τον κόσμο και βεβαίως προς τη Δύση.

Και ενώ από το πρωί ως το άλλο πρωί τα ΜΜΕ ανά τον κόσμο καταγγέλλουν οποιαδήποτε ενέργεια των Ρώσων ως εχθρική και αντίθετη με το διεθνές Δίκαιο, ελάχιστα συζητείται η επιθετικότητα της Δύσης απέναντι στη Ρωσία. Οι εξαγγελίες του νεοεκλεγέντος αμερικανού προέδρου Μπάιντεν από καιρό στοχεύουν τον Πούτιν και τη χώρα του και δημιουργούν κλίμα ψυχροπολεμικό, λες και δεν έφτανε αυτό που είχε επικρατήσει τόσα χρόνια μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Οπωσδήποτε μια αναπτυσσόμενη (ξανά) Ρωσία και μάλιστα μετασοβιετική, δυσχεραίνει την περαιτέρω εδραίωση της παντοδυναμίας των Ηνωμένων Πολιτειών στον κόσμο και την εξακολούθηση της κυριαρχίας τους σ’ αυτόν. Παρ’ όλο που θα έπρεπε να είναι πασιχαρείς αφού ο εξ αυτών ή αν θέλετε, γενικότερα, ο εκ δυσμών πηγάζων καπιταλισμός και το σύστημά του εισέδυσε λάβρος σε όλο τον κόσμο, κομμουνιστικό και μη, και μάλιστα όχι μονάχα στη Ρωσία αλλά και στην Κίνα που από μια άποψη παρουσιαζόταν πιο επαναστατική από την «μητέρα» της.

Μα φαίνεται πως το παιχνίδι δεν είναι μονάχα οικονομικό (κατά βάσιν οικονομίστικο) αλλά και στρατιωτικό και πολιτικό και πλουτοπαραγωγικό. Αποβαίνει μάλιστα σκληρότερο όσο η αληθινή πνευματική-πολιτιστική πραγματικότητα ανθρώπων και λαών περιθωριοποιείται ή συρρικνώνεται (αν όχι παραμορφώνεται) αφήνοντας τα ανθρώπινα όντα έρμαια ενός αδηφάγου υλισμού, και καταναλωτισμού που βοηθούμενος από την προέλαση της τεχνοκρατίας ζητά να συνοψίσει στον άξονα παραγωγή-κατανάλωση το Νόημα της ζωής.

Η Αμερική εδώ και πολλά χρόνια παρουσιάζεται ως η ύψιστη δημοκρατική χώρα η οποία υπηρετώντας τη δικαιοσύνη και την αλήθεια προσπαθεί να εξαγάγει τη δημοκρατία της σε όλο τον κόσμο. Μέσα από μια τέτοια νοοτροπία εξαπάτησε τους συμμάχους της (στο όνομα της αντιτρομοκρατίας και ρίχτηκε στο Ιράκ το οποίο παλαιότερα είχε εξουθενώσει η Μ. Βρετανία – ο Τσώρτσιλ μάλιστα είχε συστήσει να χρησιμοποιηθούν αέρια για την εξόντωση των ιθαγενών!). Προηγουμένως είχε βομβαρδίσει και διαμελίσει την Γιουγκοσλαβία και έπεισε τους συμμάχους της να δώσουν ανεξαρτησία στο Κόσοβο που κατά το Δίκαιο ήταν σέρβικη επαρχία. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις ενήργησαν κατά παράβαση του Διεθνούς Δικαίου! Γιατί αποσιωπούνται όλα αυτά; Άλλο Διεθνές Δίκαιο ισχύει για την Αμερική και το ΝΑΤΟ και άλλο για τη Ρωσία;

Το ζήτημα πάντως είναι ένα: πίσω από τις εξαγγελίες περί δημοκρατίας και αγαθών του «ελευθέρου κόσμου» (δυτικού βεβαίως) αυτό που επιδιώκεται τεχνηέντως είναι η κυριαρχία της Δύναμης, η αμνησία και η απώθηση όλων εκείνων των τραγικών συνεπειών που έχει ένας πόλεμος ή μια σύρραξη που θα μπορούσε να πάρει διαστάσεις παγκόσμιου πολέμου.

Ανάμεσα στα άλλα που είπε ο Πούτιν στο πρώτο διάγγελμά του είναι ότι η Δύση δεν θέλει επ’ ουδενί να ξαναδεί τη Ρωσία να παίρνει τα πάνω της και να ισχυροποιείται. Άλλωστε, από χρόνια, τουλάχιστον από τον καιρό των Μπους, οι ατλαντιστές δημοκρατικοί εμποδίζουν τη δυνατότητα να αποκτήσει ξανά η Ρωσία στάτους υπερδύναμης. Έμμεσα αυτό που είπε ο Πούτιν είναι ότι κατά τη Δύση λίγο-πολύ η Ρωσία παραμένει Σοβιετική Ένωση και αποτελεί τον κύριο αντίπαλο του νατοϊκού συνασπισμού που δεν παύει να βλέπει αιωρούμενο, παρ’ όλο που τον έχει ξεδοντιάσει, τον «κομμουνιστικό κίνδυνο». Μα ίσως δεν είναι θέμα «κομουνιστικού κινδύνου» αλλά παγκυριαρχίας. Ο κόσμος εξακολουθεί διχασμένος μεταξύ «δεξιάς» Δύσης και «αριστερής» Ανατολής (αφήνοντας το Ισλάμ απέξω) και την κατάλληλη στιγμή θα γίνει σύγκρουση γιγάντων για το ποιός θα επικρατήσει. Μόνο που δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι θα επικρατήσει κάποιος. Και καθώς το κυρίαρχο πνεύμα δεν πιστεύει σε καμιά ζωή πέραν του τάφου, γιατί να εμποδίσει την επίσπευση της σύρραξης;

Στο δεύτερο διάγγελμα ο Πούτιν ανακοίνωσε την εισβολή στην Ουκρανία. Ας σημειωθεί ότι ο Λαβρώφ και άλλοι ρώσοι ιθύνοντες μέχρι προχθές διαβεβαίωναν ότι δεν θα υπάρξει εισβολή. Από την άλλη, οι μυστικές υπηρεσίες των Δυτικών (Αμερικής και Αγγλίας κυρίως) επαναλάμβαναν ότι επίκειται εντός των ημερών μεγάλη επίθεση. Το ήξεραν αυτοί αλλά ασφαλώς ήξερε και ο Πούτιν …ότι το ήξεραν. Εξάλλου, τόσος στρατός συγκεντρωμένος στα σύνορα τι επρόκειτο να κάνει; Το βέβαιο είναι ότι ο Πούτιν κάνει επίδειξη δύναμης με μόνο το ελαφρυντικό ότι πιέστηκε αφόρητα από Αμερική και ΝΑΤΟ. Όταν ετοιμάζονται να βάλουν στο ΝΑΤΟ και την Ουκρανία, δηλαδή να το φέρουν έξω από τα σύνορα της Ρωσίας, αυτή θα κάτσει με σταυρωμένα χέρια;

Στις συμφωνίες που έγιναν μεταξύ Γκορμπατσώφ και Δύσης μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης συμφωνήθηκε η μη επέκταση του ΝΑΤΟ στις χώρες που ανήκαν στο ανατολικό μπλοκ. Η συμφωνία δεν τηρήθηκε ποτέ. Μαζί με την κατάρρευση της Σοβιετίας, η Αμερική και οι σύμμαχοί της (διάβαζε τα οικονομικά και τεχνοκρατικά επιτελεία) βρήκαν την ευκαιρία να προωθήσουν και καθιερώσουν τη λεγόμενη παγκοσμιοποίηση, η οποία θα διευκόλυνε τα μάλα ένα παγκόσμιο συνασπισμό κυρίως ΗΠΑ και Ευρωπαϊκής Ένωσης και θα εδραίωνε μια παγκυριαρχία που θα στεκόταν τείχος απόρθητο απέναντι σε κάθε είδους απειλή έξωθεν προερχόμενη.

Μα ποια είναι άραγε η σχέση ΗΠΑ και Ευρώπης; Είναι αυτή που παρουσιάζεται στις ποικίλες συναλλαγές τους (πραγματικότητα Αγορών που και αυτής φαίνεται μονάχα η εξωτερική όψη) και στη διπλωματία, ή μήπως η Ευρώπη σύρεται πίσω από την αυτοκρατορική πόζα της Αμερικής που δεν θέλει διόλου να αφήσει να πέσει το σκήπτρο της και που διαρκώς επιδιώκει να έχει αντίπαλο απέναντί της που να φροντίζει αδιαλείπτως να τον εξουθενώνει; Θα αρκούσε εδώ να τεθεί το ερώτημα: Θα επιθυμούσαν οι ΗΠΑ μια ισχυρή, αυτοδύναμη και ανεξάρτητη από αυτές, αν όχι και από το ΝΑΤΟ, Ευρωπαϊκή Ένωση; Η απάντηση είναι σίγουρα αρνητική. Αυτό πως το αποδέχονται οι Ευρωπαίοι και μάλιστα οι ευρωπαϊκοί λαοί;

Με το θέμα «ενέργεια» τί γίνεται; Τί γίνεται με τους αγωγούς αερίου και το πετρέλαιο; Αυτοί που προωθούσαν επιθετική πολιτική –η Αμερική κυρίως– δεν αναλογίστηκαν τις συνέπειες μιας σύρραξης μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας η οποία θα τινάξει στα ύψη τις τιμές όχι μονάχα στον ενεργειακό τομέα αλλά σε όλα; Οι χώρες της Ευρώπης θα θιγούν άμεσα και εκεί που η πανδημία φαίνεται να υποχωρεί, οι Ευρωπαίοι θα δουν να την διαδέχεται κυκεώνας αρνητικών επιπτώσεων στις αγορές και στα χρηματιστήρια. Τελικά, οι ανά τον κόσμο πολιτικοί ηγέτες σκέφτονται καθόλου τις επιπτώσεις των επιλογών τους στους λαούς που διαφεντεύουν, ή πιασμένοι στα πλοκάμια της τεχνοκρατίας βλέπουν στις οθόνες τους περιφερόμενες σκιές, θαμπές εικόνες και μονάχα στόχους για βομβαρδισμούς και για επιθέσεις;

Όταν συστηματικά εξοπλίζονται οι κυρίαρχοι λαοί και ανανεώνουν διαρκώς το οπλοστάσιό τους, ενώ επιπλέον τροφοδοτούν και όλους τους άλλους με όπλα –ως κανονικοί έμποροι και επιχειρηματίες– ποιος ενδιαφέρεται για τις ζωές των ανθρώπων, ποιος νοιάζεται να προωθήσει ειρηνικά έργα, να αναπτύξει ένα πολιτισμό επ’ αγαθώ, να θεμελιώσει τις κοινωνίες πάνω στη βάση της αυτοκριτικής και της αναζήτησης λύσεων που να ευνοούν τη συνύπαρξη των λαών και όχι τη διαίρεση και τη σύγκρουση;

Το 1989 ο Σερζ Λατούς έγραψε τo βιβλίο L’ Occidentalisation du monde (Η δυτικοποίηση του κόσμου). Ο συγγραφέας ειδικός μελετητής του τρίτου κόσμου έβλεπε από τα χρόνια εκείνα ότι ο κόσμος ολόκληρος μετατρεπόταν σε δυτικό. Ο πλανήτης κατακλύζεται από κώδικες, πληροφορίες, μόδες, τηλεπικοινωνίες και θεάματα, για να μην πει κανείς τίποτα για τις περίφημες χρηματιστηριακές αγορές. Και για να θυμηθούμε τον Μαρινέττι και τον φουτουρισμό του, ας βάλουμε στο παιχνίδι και τη λατρεία της ταχύτητας που σιγά-σιγά κατακτά την υφήλιο.

Μαζί με τον Λατούς και άλλοι διανοητές, συγγραφείς και ποιητές έχουν καταλάβει ότι λέγοντας Δύση δεν πρέπει να εννοούμε με τη λέξη αυτή χώρες, λαούς, παραδόσεις, επιστήμες, τέχνες, κεφαλαιοκρατικό σύστημα και τεχνολογικούς εξοπλισμούς, αλλά κυρίως μια απρόσωπη «τεχνο-επιστημονική μεγαμηχανή» που ξεριζώνει τους ανθρώπους από τη γη τους και τους ξαποστέλνει σε διάφορα σημεία του λεγόμενου δυτικού κόσμου. Πίσω από τη γενίκευση του δυτικού τρόπου ζωής δεν βλέπουν παρά μια γιγάντια επιχείρηση ξεριζωμού και καταστροφής κοινωνιών και πολιτισμών. Είναι η γενεσιουργός αιτία μιας ριζικής εσωτερικής κρίσης του δυτικού πολιτισμού. Ο συνδυασμός της «κρίσης του ανθρώπου και κρίσης νοήματος» (την οποία είχα υποστηρίξει ήδη εδώ και χρόνια γράφοντας το βιβλίο Η κρίση του πολιτισμού) με την «εργαλειακή ρασιοναλιστικοποίηση» και τον τεχνοκρατικό γιγαντισμό προωθούν ένα είδος ολοκληρωτισμού με κέντρο την αυτονόμηση της Οικονομίας και την κυριαρχία της ποσότητας, του αδιάκοπου πολλαπλασιασμού των αναγκών, της γενικής μηχανοποίησης και ρομποτοποίησης του ανθρώπου.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο πρέπει να διαβάσουμε την επέκταση του «αμερικανισμού» στην υφήλιο και βεβαίως των χωρών του νατοϊκού Συμφώνου που αφού αγκάλιασε δυτική και ανατολική Ευρώπη φτάνει τώρα στο κατώφλι της Ρωσίας και διατρανώνει ότι αυτό γίνεται για να εξασφαλιστεί η ασφάλεια των δυτικών χωρών. Αλλά από ποιόν κίνδυνο άραγε; Τον κίνδυνο που καλλιεργούν οι ίδιοι ως σύμμαχοι μιας υπερδύναμης, της αμερικανικής, που δεν θέλει επ’ ουδενί να δει κάποιον άλλο να της παίρνει τα πρωτεία. Το παιχνίδι είναι ανελέητο και ανήθικο.

Αυτά όλα δεν σημαίνουν ότι η Ρωσία έχει όλα τα δίκια με το μέρος της στην επίθεση της εναντίον της Ουκρανίας. Θα πρέπει να αναρωτηθούμε, προτού προβούμε σε κρίσεις, ποιος ήταν ο λόγος που οι σοβιετικές σοσιαλιστικές δημοκρατίες ζήτησαν να ανεξαρτητοποιηθούν, η μία μετά την άλλη, όταν κατέρρεε η Σοβιετική Ένωση. Ήταν αυτό λαχτάρα ελευθερίας ή κάτι άλλο;

Πάντως αυτή η απαράδεκτη κατάσταση που έχει δημιουργηθεί (ας σημειωθεί ότι η υποκρισία της Δύσης δεν έχει προηγούμενο) θα πρέπει να αφυπνίσει τους λαούς σε Ανατολή και Δύση και να αναρωτηθούν ποιοι πραγματικά κυβερνούν τον κόσμο. Ποιοι σκορπίζουν τραγωδίες σέρνοντας οικογένειες ολόκληρες στους δρόμους, ξεσπιτώνοντάς τες, σκοτώνοντάς τες όπως έγινε τόσες φορές σε Γιουγκοσλαβία, Αφγανιστάν, Ιράκ, Λιβύη, Συρία και τώρα στην Ουκρανία; Μα χρειάζεται ακόμη να φτάσουν στο ερώτημα: αυτός ο κόσμος με αναμμένους τους τερατώδεις εξοπλισμούς του (όχι μονάχα σε πυρηνικά αλλά και σε συμβατικά όπλα) και με εκατέρωθεν απειλές, άμεσες ή έμμεσες, κρυφές ή φανερές, μήπως ζει έναν απέραντο μηδενισμό, που είναι μηδενισμός της ουσιαστικής αξίας της ζωής, της σημασίας της λέξης άνθρωπος και όλου του πνευματικού περιεχομένου της;

ΣΩΤΗΡΗΣ ΓΟΥΝΕΛΑΣ

*