*

Καιρικά σχόλια από τον ΚΩΣΤΑ ΚΟΥΤΣΟΥΡΕΛΗ

Ένας από τους κεντρικούς μύθους του ατομικισμού είναι ότι ο μεμονωμένος άνθρωπος υπερέχει σε δημιουργική δύναμη της συλλογικότητας. Ο αντιρρησίας καλλιτέχνης είναι ανώτερος της τέχνης της κανοναρχούμενης από την παράδοση, η ιδιωτική πρωτοβουλία στην οικονομία βάζει τα γυαλιά στον κρατικό σχεδιασμό, η προσωπικά αποκτημένη γνώση είναι σοφότερη του κοινού νου, το ασυμβίβαστο άτομο είναι ηθικότερο των συμβάσεων της ομάδας, κ.ο.κ.

Πρόκειται βέβαια για μύθους, όπως προείπα. Τα μεγαλύτερα δημιουργήματα της παγκόσμιας τέχνης είναι γεννήματα υπερατομικά, μιας συλλογικής παράδοσης ή και της άμεσης παρέμβασης του κράτους ενίοτε. Ο Όμηρος και το αττικό δράμα, ο Παρθενώνας και η Αγία Σοφία, η βυζαντινή αγιογραφία και το δημοτικό τραγούδι, για να μείνω μόνο στα καθ’ ημάς.

Στην οικονομία ισχύουν αντίστοιχα. Η καταπληκτική άνθηση του καπιταλισμού τους τελευταίους δύο αιώνες, όσο παράδοξο κι αν ακούγεται, συμβαδίζει με τη γιγάντωση του δημόσιου τομέα, που από ποσοστό μικρότερο του 10% κυμαίνεται σήμερα μεταξύ 40-50% του ΑΕΠ σε όλα τα προηγμένα κράτη, κάποτε και πιο πάνω. Η εκβιομηχάνιση είναι γέννημα ευθείας κρατικής παρέμβασης από την εποχή της ατμομηχανής στην Αγγλία ώς τον Μπίσμαρκ και από τα Σοβιέτ ώς την Κίνα. Η σημερινή έκρηξη της τεχνολογίας είναι αποτέλεσμα συλλογικής εργασίας στρατών ολόκληρων από επιστήμονες και αρμάδας θεσμών, πανεπιστημίων, ινστιτούτων, εταιρειών κ.ο.κ.

Και η Αρχαιότητα και ο Μεσαίωνας είχαν κι αυτές βεβαίως φωτεινές ατομικές μορφές τις οποίες λάτρευαν: τον Ήρωα και τον Άγιο. Εδώ όμως επρόκειτο για πρότυπα συλλογικά, για στυλοβάτες της κοινότητας, για καλλιεργητές της συνέχειας. Μόνο η Νεωτερικότητα, κυνηγημένη από τη μόρα της προόδου ως αυτοσκοπού, της εξεγέρσεως χάριν της εξεγέρσεως, φτάνει στο σημείο να λατρεύει τον Επαναστάτη χωρίς Αιτία, το νευρόσπαστο δηλαδή του πιο μηχανικού, του πιο αυτοματικού προμηθεϊσμού.

Ο Φάουστ του καιρού μας, αυτό είναι το κύριο γνώρισμά του, δεν λογοδοτεί καν στον Μεφιστοφελή, καμία υπέρτερη τάξη δεν τον χαλιναγωγεί. Ούτε, εξυπακούεται, διακρίνει πουθενά καμιά Ελένη ικανή να τον θέλξει. (περισσότερα…)