σκηνοθετισμός

Μισό αιώνα μετά την 20.7.1974

Λογοθεσίες από τον
ΗΡΑΚΛΗ ΛΟΓΟΘΕΤΗ

Μισό αιώνα μετά την 20^ή Ιουλίου του 1974

Τι σάλος και ο πρόσφατος, τι ρίγος, πόσος κοπετός! Χάρτες με τη διαμελισμένη Κύπρο και τη ματωμένη της γραμμή να κρέμονται απ’ όλα τα μπαλκόνια! Πλήθη σε δρόμους και πλατείες, συγκεντρώσεις τεράστιες, μαχητικές πορείες! Άνθρωποι που κατάλαβαν επιτέλους την αβυσσαλέα διαφορά του Έλληνα με τον ελληναρά, του πατριωτισμού με την πατριδοκαπηλία, της ώριμης εθνικής συνείδησης με τον δηλητηριώδη εθνικισμό. Πληθώρα εκδηλώσεων για την προδοσία της χούντας των Αθηνών, το πραξικόπημα των ανδρεικέλων της εναντίον του Μακαρίου, την επακόλουθη εισβολή του Αττίλα και την παράνομη κατοχή της βόρειας Κύπρου. Πικετοφορίες και καθιστικές διαμαρτυρίες για τους ξεριζωμένους από τα χώματά τους, τους νεκρούς και τους «αγνοούμενους» της τουρκικής θηριωδίας. Και τι επευφημίες, ενθουσιώδη χειροκροτήματα και ζητωκραυγές στα θέατρα, όταν μετά τη λήξη των παραστάσεων έβγαιναν οι ηθοποιοί ανεμίζοντας την κυπριακή σημαία με το ενιαίο νησί και τα δύο κλαδιά της ελιάς που συμβολίζουν την ειρηνική συνύπαρξη ελληνοκυπρίων και τουρκοκυπρίων!

Ύστερα ξύπνησα, λιγάκι απότομα ομολογουμένως – γιατί με σκούντησε ο Σολωμός Σολωμού, εκείνο το παληκάρι που σκαρφάλωσε στον ιστό της τουρκικής σημαίας και σκοτώθηκε με το τσιγάρο στο στόμα!

///

Ιδού το κείμενο, ιδού και το πήδημα!

Δεν ξέρω κανέναν άνθρωπο με στοιχειώδη θεατρική παιδεία, (ούτε έναν πιά!) που να αμφισβητεί το δικαίωμα του σκηνοθέτη να ανεβάζει ένα κλασσικό κείμενο με τον δικό του τρόπο. Να ξαναχύνει το περιεχόμενό του σε νέο καλούπι, να προτείνει παραλλαγές, να δοκιμάζει τα εκφραστικά μέσα που θεωρεί κατάλληλα για τη σύγχρονη απόδοσή του. Κι ακόμα: να αφαιρεί στίχους ή να προσθέτει εμβόλιμα άλλων συγγραφέων, να τροποποιεί την πλοκή ή να συνθέτει παράλληλα επεισόδια με επίκαιρους διαλόγους, να διαγράφει πρωταγωνιστικούς ρόλους ή να εισάγει καινούργια πρόσωπα στη δράση. Όλ’ αυτά ασφαλώς είναι θεμιτά και κρίνονται εκ του αποτελέσματος που επίσης ποικίλει: από το τερατούργημα ως το αριστούργημα. (περισσότερα…)

Παγκόσμια Ημέρα της Ελληνικής Αγλωσσίας

*

Λογοθεσίες από τον
ΗΡΑΚΛΗ ΛΟΓΟΘΕΤΗ

Παγκόσμια Ημέρα της Ελληνικής Αγλωσσίας

Μια άγνωστη, μ’ αρχοντικό παράστημα κυρία, που εμφανίζεται απρόοπτα κι αποχωρεί πριν λήξει η τελετή, πάντοτε προξενεί μια αναστάτωση στους τεθλιμμένους συγγενείς. Ποιά είν’ η ξένη, τι γυρεύει στην κηδεία; ρωτάνε οι νεότεροι με διόλου αθώα απορία. Μα οι παλιότεροι εκεί, φίλοι στενοί του μακαρίτη, ξέρουν πολλά για τον δεσμό με την κυρία — μια σχέση αποκηρυγμένη προ πολλού — και δεν μιλούν να μη ταράξουν την ησυχία του νεκρού. Θυμούνται όμως την εξαίσια καλλονή που τον συνόδευε στα μακρινά ταξίδια του από τη Σμύρνη και την Αλεξάνδρεια ως την Οντέσσα και την Πάφο, πριν ο καλός τους φίλος προσβληθεί απ’ τη βαριά αγγλοφρένεια που τον οδήγησε ως τον τάφο. Πίνουν σκυφτοί κονιάκ, πικρό καφέ, misunderstanding, τζάμπα εφέ, ήρθε η άμοιρη σε λάθος κηδεία, λένε στη χήρα από την Ιγγλιτέρα για ν’ αποσείσουν πάσα υποψία ετέρα.

~.~

Μανίκια!

Ο μαιτρ της υψηλής ραπτικής Κρίστομπαλ Μπαλενσιάγκα παρασύρθηκε κάποτε από μια δελεαστική προσφορά και δέχθηκε να συνθηκολογήσει με το πρετ α πορτέ σχεδιάζοντας τις στολές των αεροσυνοδών της Air France. Τα κορίτσια όμως παραπονέθηκαν γιατί τα μανίκια, ψηλά στους ώμους, ήταν στενά και δυσκολεύονταν όταν σήκωναν τα χέρια να τακτοποιήσουν τις χειραποσκευές των επιβατών και να κλείσουν τα ντουλαπάκια. Ο μαιτρ προβληματίστηκε με την αποτυχία του, ειδικά επειδή τα μανίκια ήταν ένα σημείο με το οποίο είχε μακρά εμμονή — και τότε ένας συνεργάτης του τον παρηγόρησε: Μέχρι τώρα σχεδίαζες για κυρίες που δεν σηκώνουν τα χέρια ψηλά!

Ορισμένοι απαιτητικοί συγγραφείς βρίσκονται σε παρόμοια θέση. Όσο κι αν κάνουν κάποιες ατυχείς απόπειρες να εκλαϊκεύσουν το ύφος τους, αδυνατούν να εξασφαλίσουν στο ευρύτερο κοινό άνετη πρόσβαση στα κείμενά τους. Το ύψος είναι μανίκι – κι αυτοί έχουν συνηθίσει να γράφουν για αναγνώστες που δεν σηκώνουν ψηλά τα χέρια στα δύσκολα. (περισσότερα…)

Ο σκηνοθετισμός αρρώστια του θεάτρου

Ζωηρή, κατατοπιστική και ερεθιστική η χθεσινοβραδινή συζήτηση του Δημήτρη Δημητριάδη με τον Μιχάλη Βιρβιδάκη εδώ στα Χανιά και στις «Νύχτες του Ιουλίου» για τη σημερινή θλιβερή κατάσταση του θεάτρου μας, και συγκεκριμένα για την πατέντα του σκηνοθετισμού, του λεγόμενου και «θεάτρου του σκηνοθέτη».

Την «ποιητική άδεια», δηλαδή, που έχουν δώσει κάποιοι στον εαυτό τους να μεταχειρίζονται τα κλασσικά κείμενα της παγκόσμιας δραματουργίας όπως τους αρέσει. Να τα ακρωτηριάζουν κατά το δοκούν, να τα νοθεύουν, να τα διαστρεβλώνουν, να τα παραμορφώνουν. Δεν χρειάζεται να δώσω παραδείγματα, ο Τύπος είναι γεμάτος τέτοια κάθε καλοκαίρι.

«Διαστροφή», «αρρώστια» αποκάλεσε το φαινόμενο ο διακεκριμένος φιλοξενούμενός μας. Και αναρωτήθηκε προς τι η στανική αυτή «επικαιροποίηση», υπό το πρόσχημα της οποίας γίνονται οι παρεμβάσεις, όταν γνώρισμα κεντρικό των κλασσικών κειμένων, από τους Τραγικούς ώς τον Ίψεν και τον Στρίντμπεργκ, είναι ακριβώς η διαρκής επικαιρότητά τους.

Οι δύο συνομιλητές ανέτρεξαν στην προϊστορία της τάσης αυτής, στον γερμανικό Μεταπόλεμο, και κατέδειξαν πώς σταδιακά το αίτημα της καινοτομίας μετέπεσε σε μανιέρα νεωτερομανιακή, με τις γνωστές συνέπειες. Και επισήμαναν επιπρόσθετα την ευθύνη του ίδιου του κοινού, που ενώ στο εξωτερικό συχνά πυκνά αντιδρά έντονα σε αυτούς τους εξωφρενισμούς, εδώ φαίνεται να αποδέχεται αδιαμαρτύρητα τα πάντα, υπό το χειροκρότημα των ΜΜΕ που δεν διστάζουν να διαφημίζουν και τη μεγαλύτερη εξαλλοσύνη ως ανανεωτική πρόταση.

ΚΚ

Νύχτες του Ιουλίου 2023 | Το θέατρο σε κίνδυνο

*

Κυριακή 16 Ιουλίου | Συζήτηση

Το θέατρο σε κίνδυνο

Ο Δημήτρης Δημητριάδης προσκεκλημένος του Μιχάλη Βιρβιδάκη στον Αίθριο Χώρο του θεάτρου Κυδωνία, την Κυριακή 16 Ιουλίου στις 9.00 μμ, συζητά μαζί του με θέμα «Το θέατρο σε κίνδυνο».

Τα τελευταία χρόνια, ιδίως τα πιο πρόσφατα, η τέχνη τού θεάτρου υφίσταται, εκ των έσω, μία παρέμβαση που παραβαίνει κατάφωρα τη γενεσιουργό διάσταση της τέχνης αυτής. Το θέατρο, ως ποιητικό γεγονός με πρώτο και αναντικατάστατο υλικό του την γλώσσα, έχει περάσει σε μία αντιμετώπισή του η οποία θέτει σε κατώτερη μοίρα το κείμενο και σε προεξάρχουσα θέση την σκηνοθεσία του. Χωρίς να συντρέχει κανένας λόγος καλλιτεχνικής ανάγκης, ο σκηνοθέτης έχει αυτοαναγορευθεί σε μοναδικό εξουσιαστή της θεατρικής πράξης, με αποτέλεσμα να έχει υποκαταστήσει τον δραματουργό, και ο ίδιος, με πρόσχημα το οξύμωρο «σκηνοθετική δραματουργία», να επιλέγει τα έργα άλλων με αποκλειστικό στόχο να τα κάνει να πουν όχι εκείνο που λένε τα ίδια αλλά εκείνο που θέλει να πει ο ίδιος.

Αυτή η ολοκληρωτική διαδικασία εκτρέπει το θέατρο από την ταυτότητά του και το μετατρέπει σε κάτι που όχι μόνο δεν τού αποφέρει ποιητικά και σκηνικά κέρδη αλλά και το θέτει σε κίνδυνο. Ο κίνδυνος για το θέατρο, εάν συνεχιστεί αυτή η αλλοίωσή του, δεν αποκλείεται να αποβεί θανάσιμος.