Ο παγωμένος γαλατοπώλης του Χαλανδρίου

του ΓΙΩΡΓΟΥ ΠΑΛΛΗ

~.~

Τον Ιανουάριο του 1858, τον καιρό της παλαιάς Ελλάδας, η Αττική γνώρισε πρωτοφανείς χιονοπτώσεις. Στις 6 του μηνός άρχισε να πέφτει πυκνό χιόνι στα ορεινά του νομού και γρήγορα εξαπλώθηκε σε όλη την έκτασή του. Οι υποτυπώδεις δρόμοι κατέστησαν αδιάβατοι και ο Όθων με την Αμαλία και την ακολουθία τους αποκλείστηκαν στη Χαλκίδα, όπου είχαν μεταβεί για να εγκαινιάσουν τη νέα γέφυρα του πορθμού. Αλλά οι συνέπειες ήταν πιο σκληρές για τους υπηκόους τους. Η εφημερίδα Αυγή, την οποία εξέδιδε ο Φίλιππος Λούης, καταγράφει στα φύλλα εκείνου του μήνα μικρές ειδήσεις από την κακοκαιρία, αρχίζοντας με ένα παπαδιαμαντικής σκηνοθεσίας περιστατικό, στις 8 Ιανουαρίου:

«Ἐκ τοῦ δριμέος ψύχους ἐπάγωσε χθὲς εἵς γαλατοπώλης, Νικόλαος Καλίνης, ἐρχόμενος ἔφιππος ἐκ Χαλανδρίου. Οἱ κάτοικοι τοῦ χωρίου εὑρόντες τοῦτον μετὰ 24 ὥρας τὸν μετέφερον εἰς τὸ χωρίον των, ὅπου νοσηλεύεται».

O άτυχος Καλίνης θα ξεκίνησε το καθημερινό του δρομολόγιο από το χωριό του ως την Αθήνα, για να πουλήσει το φρέσκο γάλα του, αλλά φαίνεται ότι δεν υπολόγισε καλά τον καιρό. Η απόσταση απαιτούσε μιάμιση περίπου ώρα με τα πόδια και κάτι λιγότερο από μία με φορτωμένο ζώο. Ο τόπος ήταν τότε γυμνός μέχρι τους Αμπελόκηπους, όπου άρχιζαν τα περιβόλια και ο ελαιώνας της μονής Πετράκη· με πυκνό χιόνι και φαρμακερό βοριά, η διαδρομή αυτή μπορούσε εύκολα να γίνει θανατηφόρα.

Μέσα σε τέτοιες συνθήκες, το πρώτο πράγμα που έλειψε στους Αθηναίους δεν ήταν τα τρόφιμα που προμηθεύονταν από τα κοντινά χωριά και το λιμάνι του Πειραιά, αλλά τα μέσα για να ζεσταθούν, δηλαδή τα κάρβουνα —οι ξυλάνθρακες— και η καύσιμη ξυλεία. Η κακοκαιρία δεν στάθηκε όμως δυνατό να εμποδίσει την πραγματοποίηση του ετήσιου επίσημου χορού της οθωμανικής πρεσβείας, ο οποίος δόθηκε κανονικά, με οικοδεσπότη τον πρέσβη Χαλήλ μπέη και με αφθονία αγαθών ευρωπαϊκού επιπέδου.

«Ὁ χορὸς τοῦ πρέσβεως τῆς Τουρκίας, δοθεὶς εἰς 90 κυρίας καὶ 100 κυρίους, διήρκεσε μέχρι τῆς πρωίας. Οἱ παρευρεθέντες ἐγκωμιάζουσι τὴν πολυτέλειαν καὶ λαμπρότητα αὐτοῦ. Τὰ γλυκίσματα ὅλα ἧσαν τῶν Παρισίων. Μεταξὺ τῶν ἄλλων παρετέθησαν εἰς τὴν τράπεζαν 80 ζεύγη μπεκάτσαις, 20 γάλοι ψητοί, 6.000 μπισκοτίνια, σιαμπάνια, Βορδὼ καὶ ἄλλα ποτὰ σπάνια».

Ο χιονιάς δεν επρόκειτο όμως να υποχωρήσει. Στις 13 Ιανουαρίου έπεσε νέο χιόνι στην Αθήνα και συνεχίστηκε έως και τις 20. Το ψύχος υπήρξε πρωτοφανές· ο Κηφισός ποταμός πάγωσε. Οι γεροντότεροι προσπαθούσαν να θυμηθούν πότε είχε συμβεί για τελευταία φορά κάτι τέτοιο.

«Ὁ ἐφετεινός χειμῶν τῆς Ἑλλάδος παραβάλλεται μὲ τὸν τοῦ 1812. Εἰς Ἀθήνας οὐδέποτε ἐνθυμοῦνται τοιοῦτον δριμὺν χειμώνα. Τὸ θερμόμετρον κατέβη ἓξ βαθμοὺς ὑπὸ τὸ 0, καὶ πράγμα σπάνιον ἐνταῦθα, οὔ μόνον τὰ ὕδατα μικρῶν ῥυάκων ἐπάγωσαν, ἀλλὰ καὶ αὐτοῦ τοῦ Κηφισοῦ τὸ ὕδωρ ἐπάγωσεν εἰς ἀρκετῶν δακτύλων βάθος, καὶ εἰς τρόπον τοσοῦτον στερεόν, ὥστε οἱ ἄνθρωποι νὰ διέρχωνται ἐπ’ αὐτοῦ.»

Και άλλοι άνθρωποι, στα Μέγαρα, στην Κάζα, στη Μάνδρα και στον Άγιο Μερκούριο της Πάρνηθας, πάγωσαν —ξύλιασαν, κυριολεκτικά— όταν επιχείρησαν να μετακινηθούν ή να κάνουν δουλειές στην ύπαιθρο. Τα ταχυδρομεία άρχισαν να παραλύουν και οι συγκοινωνίες παρουσίαζαν σοβαρές καθυστερήσεις, τόσο στη στεριά όσο και στη θάλασσα. Τα πελάγη πάγωσαν και αυτά, σε βαθμό που να ξεβράζουν νεκρά ψάρια. Στις 23 Ιανουαρίου, «ἕνεκα τοῦ δριμυτάτου ψύχους ἐξῆλθον εἰς Ἐλευσίναν καὶ εἰς Ὕδραν ἑκατοστύες ὀκάδες ἰχθύων». Τα δε κάρβουνα κατήντησαν πιο ακριβά και από το ψωμί.

«Ἐπέπρωτο οἱ πτωχοὶ τῆς πρωτευούσης κάτοικοι πρὸς τὰ ἄλλα ἐφετεινὰ ἀγαθὰ νὰ ἴδωσι καὶ τὰ κάρβουνα ἀκριβώτερα τοῦ ἄρτου. Ὅστις ἀκούσει τοῦτο δεν θέλει τὸ πιστεύσει, καὶ ὅμως ἡ φτωχολογιὰ ἀγοράζει σήμερον τὰ κάρβουνα πρὸς 40 λεπτὰ τὴν ὀκάν, ἐνῷ ὁ ἄρτος ἔχει 33. Καὶ μὴ χειρότερα. Τὶ νὰ εἴπωμεν καὶ περὶ τῶν καυσίμων ξύλων, τῶν ὁποίων ἡ ὑπερτίμησις ἔφθασεν εἰς τὸ μὴ περαιτέρω, καίτοι ἀπεράντων δασῶν εὐποροῦντος τοῦ ἑλληνικοῦ κράτους;».

Εντέλει, από τις 25 ο καιρός άρχισε να ανοίγει. Η Αθήνα στολίστηκε και φωταγωγήθηκε εσπευσμένα, για να γίνουν εδώ, αντί του Ναυπλίου, οι επίσημες τελετές και δεξιώσεις για την επέτειο των 25 ετών από την άφιξη του Όθωνος στην Ελλάδα. Ο δήμαρχος Αθηναίων μοίρασε κρέας και ψωμί στους φυλακισμένους, χάριν της εορτής, και παρέθεσε υπαίθριο γεύμα προ του αρχαίου ναού του Θησέως (δηλαδή του Ηφαίστου). Για την τύχη του παγωμένου γαλατοπώλη του Χαλανδρίου, δεν γράφτηκε κάτι νεώτερο.