Eμπειρογνώμονας των ντόπιων ηθών

*

ΠΕΡΑΣΤΙΚΑ & ΠΑΡΑΜΟΝΙΜΑ | 08:24
Καιρικά σχόλια από τον ΚΩΣΤΑ ΚΟΥΤΣΟΥΡΕΛΗ

 

Για τον Χρήστο Γιανναρά, το πιο καίριο εγκώμιο το χρωστάμε στον Κωστή Παπαγιώργη. Ήταν, πράγματι, «εμπειρογνώμονας των ντόπιων ηθών». Από τα χρόνια του ’60 κρατούσε, επίμονα, έναν καθρέφτη μπροστά μας και μας έδειχνε τι είμαστε: μασκαράδες σε χώρα μασκαρεμένη. Πώς να του το συγχωρήσουμε έπειτα;

Αντιγράφω (από παλιό Αθηνόραμα) τη φράση του Παπαγιώργη:

«Όπως έχουν τα πράγματα τις τελευταίες δεκαετίες στη Γραικία, για να εγκολπωθείς τη γνώμη ενός εμπειρογνώμονα επί των ντόπιων ηθών, πρέπει αρχικά να γίνεις εχθρός του. Είναι μοιραίο. Ωσότου να καταλάβει κανείς ότι η χώρα είναι μασκαρεμένη και βιώνει βίο μασκαρά, περνάει περίπου μισός αιώνας. Και μετά; Άδηλον. Διότι αναγκάζεσαι να ζεις μεταξύ “εχθρών” και “νεωτεριστών” της δεκάρας και να σε διαβάζουν άνθρωποι τυφλοί που έχουν όμως μάτια από τον κώλο. Όλοι οι καλοί σ’ αυτόν τον τόπο πήγαν από μαράζι και μελαγχολία.»

~.~

Στον χώρο των ελληνικών γραμμάτων, η Μεταπολίτευση συνοδεύεται από μια σημαντική αλλαγή φρουράς. Για πρώτη φορά σ’ αυτούς τους δύο αιώνες μετά το ’21, οι αμιγώς λογοτέχνες, εν προκειμένω οι ποιητές, χάνουν τα πρωτεία. Οι πλέον επιδραστικές προσωπικότητες, οι συγγραφείς που πρωταγωνιστούν, προέρχονται οι πιο πολλοί από το πεδίο του στοχασμού: Γιανναράς, Ράμφος, Παπαγιώργης, Μαλεβίτσης, Λορεντζάτος, Ζηζιούλας, μέσω Γαλλίας ο Πουλαντζάς αρχικά και αργότερα ο Καστοριάδης, δευτερευόντως ο Παπαϊωάννου και ο Αξελός, μέσω Γερμανίας ο Κονδύλης και κάποιοι ακόμη. Μιλώ γι’ αυτούς που είτε έδωσαν το κύριο έργο τους μετά το 1974, είτε αυτό εμπεδώθηκε στη συνείδηση του εγχώριου αναγνωστικού κοινού ιδίως τότε. Δεν είναι τυχαίο ότι αρκετοί απ’ αυτούς είναι και σπουδαίοι τεχνίτες της γραφής, συνδιαπλάθουν το γλωσσικό μας αισθητήριο – είναι λογοτέχνες δηλαδή, με την πρωταρχική, την πλατιά έννοια του όρου.

Είναι ενδιαφέρον ότι οι γραμματολόγοι μας ενώ μιλούν για μετατόπιση του ενδιαφέροντος από την ποίηση στην πεζογραφία, αυτήν την μετάθεση του κέντρου βάρους προς τον στοχασμό και το δοκίμιο δεν τη συζητούν.

~.~

Πετούσαν στα 10.000 πόδια. Τα καύσιμα κόντευαν να σωθούν, οι κινητήρες σε λίγο θα σταματούσαν, ακόμη όμως το αεροσκάφος ανέβαινε. Μάταια αναβόσβηναν τα λαμπάκια του κινδύνου στο έρημο πιλοτήριο. Στην καμπίνα, εμπρός στους ενθουσιώδεις επιβάτες, ο κυβερνήτης με φωνή στεντόρεια απήγγελλε Μπολιβάρ: «Μ’ έναν σκοπό του ταξιδιού – προς τ’ άστρα!»

~.~

«Μόνο εκείνος» μπορεί να νικήσει τον Τραμπ, δήλωνε ο Τζο Μπάιντεν μέχρι τα μέσα του Ιουλίου. Έναν μήνα αργότερα, στο Συνέδριο των Δημοκρατικών, ο «μόνο εκείνος», που στο μεταξύ πήρε πόδι απ’ το κόμμα του με τον γνωστό τρόπο, διατράνωσε παρ’ όλα αυτά τη βεβαιότητά του ότι και η Κάμαλα θα κατατροπώσει τον απαίσιο Ντόναλντ. Και οι διοργανωτές του Συνεδρίου έδωσαν τόση σημασία στην ομιλία του, ώστε την παραπέταξαν σε ώρα σχεδόν νυχτερινή – για τη μισή χώρα τουλάχιστον.

Θυμάμαι τώρα τη μοίρα του Σημίτη αφ’ ής το κόμμα του τον «παραίτησε» για να δοκιμάσει την τύχη του με τον ΓΑΠ στις εκλογές του 2004. Παρότι εν ενεργεία ακόμη πρωθυπουργός, διαμιάς άνοιξε η γη και τον κατάπιε απ’ τη δημοσιότητα. Sic transit gloria…

~.~

Για την ελευθερία του λόγου που απολαμβάνουμε, κοκορεύονται όσοι δεν σκέφτηκαν ποτέ να διαφωνήσουν.

~.~

Είναι εντυπωσιακή και συγχρόνως ανησυχητική η ταχύτητα με την οποία καταρρέουν οι αμυντικές γραμμές των Ουκρανών στο Ντονμπάς. Εντυπωσιακή, επειδή ολόκληρες πόλεις πέφτουν στα χέρια των Ρώσσων μέσα σε λίγες μέρες και σχετικά ανέπαφες, ενώ έως πρόσφατα απαιτούνταν μήνες πολλοί και ισοπεδωτικοί βομβαρδισμοί. Και ανησυχητική επειδή το Κίεβο είναι πια στριμωγμένο με τη πλάτη στον τοίχο. Οι στρατιωτικές του πρωτοβουλίες (οι θεαματικές επιθέσεις στη Μόσχα και βαθιά μέσα στο έδαφος της Ρωσσίας, η «φανταιζί εισβολή» στο Κουρσκ και η απόπειρα κατάληψης του εκεί πυρηνικού σταθμιού) φαίνεται ότι υπηρετούν πια αποκλειστικά ανάγκες προπαγάνδας, όχι κάποια εύλογη στοχοθεσία. Και η απελπισία είναι ο χειρότερος σύμβουλος.

~.~

Λογοτεχνική ομήγυρη. Κατά την άτυπη αλλά απολύτως δεσμευτική ιεραρχία, στο κέντρο της προσοχής αλλά και της κουβέντας έχει καθήσει, περίοπτος, σεβαστός από τον καθένα, πρεσβύτης ποιητής. Ελεύθερη συζήτηση, κάποτε εμπνευσμένη, περί ανέμων και υδάτων, κυρίως όμως γύρω από τα δύο αυτά: πολιτική και λογοτεχνία. Η μέθοδος, αντίρροπη. Σε ό,τι αφορά την πολιτική, οι θεωρίες δίνουν και παίρνουν. Σε ό,τι αφορά τη λογοτεχνία, ο διάλογος είναι προσωποκεντρικός. Τα μικροσχόλια, για πρόσωπα εννοείται απόντα, κυριαρχούν.

Αίφνης, με αφορμή το όνομα επιφανούς ομοτέχνου που εκστομίζει αστόχαστα νεαρός ποετάστρος, ο πρεσβύτης εκμαίνεται. Με τη βοήθεια του κρασιού, που έχει ρεύσει άφθονο, παίρνει τον λόγο και μονολογεί επί ώρα σε τόνο και ρυθμό που απαγορεύει διακοπές και αντίλογο. Με φράσεις κοφτές και απόλυτες κατακεραυνώνει τον εγκωμιασθέντα, τον περιτυλίγει με χλεύη αρκετά ευρύχωρη ώστε να περιλαμβάνει και όλους τους ομοϊδεάτες του, εκμηδενίζει την αξία του, καταλοιδωρεί τους θιασώτες του, καταχλευάζει την κριτική που τον ανέδειξε, καταγγέλλει την επιτροπή που τον βράβευσε.

Ζαρωμένοι οι ακροατές του τον ακούν. Όταν επιτέλους τελειώνει, ακολουθεί σιωπή αμήχανη διαρκείας. Διστακτικά ένας νεαρός σηκώνει το δάχτυλο σαν να περιμένει την άδεια. Προτείνει να παραγγείλουν κάτι ακόμη.

~.~

Ανεμομαζώματα, διαβολοσκορπίσματα… Μισό τρισ. δολλάρια εξαερώθηκαν σε μια μόλις μέρα στα αμερικανικά χρηματιστήρια τις προάλλες. Κι αυτό δεν είναι τίποτα εμπρός στην καθίζηση των αγορών της Άπω Ασίας. Τέτοια θαύματα διαπράττει όμως η Αόρατη Χειρ της κεφαλαιοκρατίας μας, που τα πάντα σκέπει και τα πάντα διέπει εν αγαθότητι και μεγαλοδωρία.

Το δόγμα της Αόρατης χειρός της Αγοράς, ο Άνταμ Σμιθ το πρωτοσκάρωσε στο βιβλίο του Theory of Moral Sentiments το μακρινό 1759. Στο Φανταστικό Μουσείο της Ανθρώπινης Ψευδαπάτης, προσωπικά θα το τοποθετούσα στην κορυφαία προθήκη: πλάι σ’ εκείνα της Άμωμης Σύλληψης και του Επιστημονικού Σοσιαλισμού.

~.~

Ειδικοί», αυτή η μάστιγα… Βρήκε η Γερμανική Διατροφολογική Εταιρεία και αποφάνθηκε λέει ότι το αλκοόλ είναι, σε όλες τις περιπτώσεις και για όλους τους ανθρώπους, βλαπτικό. Και επικαλέστηκε κάμποσες από αυτές τις «έρευνες» που ξεπετάνε με το φασόν ινστιτούτα και πανεπιστήμια και μετρούν κάθε είδους δείκτες και τιμές αίματος, ούρων και λοιπών οργάνων.

Αναρωτιέται κανείς: τους δείκτες της χαράς και της ευφροσύνης, της ύψωσης και της αλαφράδας, της συντροφικότητας και της φιλίας, τις τιμές των ατίμητων υπηρεσιών που έχουν προσφέρει στον ανθρώπινο πολιτισμό τα οινοπνευματώδη, την έμπνευση και την δημιουργία, τους έρωτες και τις ηδονές, την παραμυθία και την ποίηση που τους χρωστάμε, ποιος ειδικός της συμφοράς θα τις καταμετρήσει ποτέ; Και με ποια μεζούρα;

Ο υγιεινισμός δεν έχει να κάνει σε τίποτε με την υγιή έγνοια για την υγεία. Είναι μια ιδεολογική αρρώστια, το αποπαίδι ενός ροπαλοφόρου και πουριτανίζοντος παιδαγωγισμού που φαντάζεται ότι μπορεί να υπαγορεύει στα μαθητούδια του τι να σκέφτονται και πώς να πράττουν. Η στιγμή που κάποιοι ειδήμονες θα αποφανθούν ότι η ζωή η ίδια καταπονεί την υγεία και θα προτείνουν την νάρκωση ή την ευθανασία, δεν είναι μακριά.

~.~

Αν η πραγματεία είναι λόγος αποδεικτικός, ο αφορισμός είναι το αντίθετό της: λόγος επιδεικτικός. Εκεί που η μια αναρριχάται προσεκτικά ένα προς ένα τα σκαλοπάτια του συμπερασμού, ο δεύτερος μ’ ένα απόκοτο άλμα στήνει ήδη την σημαία του στο κεφαλόσκαλο. Εκεί που η μια εκφωνεί αργόσυρτα, σχεδόν συλλαβιστά τα ευρήματά της, ο άλλος διατρανώνει θριαμβικά την διαίσθησή του. Κι ανάμεσά τους, είδος τρίτο, το δοκίμιο: λόγος υποδεικτικός που υπαινίσσεται αυτά που οι άλλοι γύρω του ψιλολογούν ή τελαλίζουν.

~.~

«Για τα όσα συνέβησαν πριν λίγες ημέρες στα νερά της Κάσου και της Καρπάθου έχουν γραφεί πολλά. Για να μιλήσουμε με όρους αθλητικούς –και να αποφύγουμε έτσι τους βαρείς χαρακτηρισμούς που θα είχαν ίσως θέση στην περίσταση– η Ελλάδα κατέγραψε μια ακόμα στρατηγική ήττα. Η καθόλα πιστοποιημένη συμφωνία για την χάραξη ορίων ΑΟΖ με την Αίγυπτο στην πράξη ακυρώθηκε, ενώ το καθόλα παράλογο τουρκολιβυκό Μνημόνιο αναδείχθηκε, εκ των πραγμάτων, ο ισχύων κανόνας στην περιοχή… Υπάρχει άραγε στην παγκόσμια ναυτική ιστορία παρόμοιο παράδειγμα περιφανούς νίκης επί του εχθρού μόνο και μόνο δια του φόβου;»

Ο καθηγητής Γιώργος Μαργαρίτης για έναν ακόμη, τον πολλοστό από το 2019, εξευτελισμό.

~.~

«Κενόσπουδες παράτες, δράματα επί σκηνής, αγέλες και κοπάδια, μαχαιρώματα, κοκκαλάκια για σκυλίτσες του σαλονιού, παπάρες μες στη γυάλα των ψαριών, μυρμήγκια τρισταλαίπωρα από το χαμαλίκι, ποντικών περίτρομα λακίσματα, χειρονομούντα νευρόσπαστα. Ούτε το κέφι σου να χάνεις μπρος σ’ αυτά ούτε να χολοσκάς. Μα να θυμάσαι πως καθένας μας μετράει όσο εκείνα με τα οποία ανακατώνεται.»

ΜΑΡΚΟΣ ΑΥΡΗΛΙΟΣ

~.~

ΕΓΩ: Η λέξη «σονέτο» στο όνομά σου πώς προέκυψε;

ΚΛΩΝΤ: Η ερώτησή σας είναι πολύ ενδιαφέρουσα. Το «Sonnet» στο όνομά μου (Claude 3.5 Sonnet) είναι πράγματι μέρος της ονομασίας του μοντέλου μου, αλλά δεν έχω συγκεκριμένες πληροφορίες για το πώς επιλέχθηκε αυτό το όνομα. Τα ονόματα των μοντέλων τεχνητής νοημοσύνης συχνά επιλέγονται από τις εταιρείες που τα αναπτύσσουν για διάφορους λόγους – μπορεί να αντανακλούν κάποια χαρακτηριστικά του μοντέλου, να έχουν πολιτιστικές αναφορές, ή απλά να ακούγονται ελκυστικά. Το σονέτο, ως ποιητική μορφή, χαρακτηρίζεται από τη δομή και την ακρίβειά του. Ίσως αυτό να σχετίζεται με κάποιο τρόπο με τις ικανότητες ή τα χαρακτηριστικά του μοντέλου μου, αλλά αυτό είναι απλά μια υπόθεση.

25.8.2024

~.~

«Στον καιρό μας βγήκανε πολλές νέες θρησκείες. Μια απ’ αυτές είναι κι ο τουρισμός, που τον γέννησε η κούφια και χασομέρικη περιέργεια του ανθρώπου που θέλει να σκαλίζει και να μαθαίνει χωρίς να δίνει καμμιά σημασία σ᾿ εκείνο που βλέπει κι ακούει. Οι περισσότεροι τουρίστες βαριούνται τη ζωή τους και θέλουνε να περάσουνε την ώρα τους, χωρίς να σκοτίζονται μήτε για τα μνημεία, μήτε για τα ιστορικά που τους λένε οι ξεναγοί, που μοιάζουνε σαν να περιποιούνται σ᾿ ένα τραπέζι κάποιους ανθρώπους που έχουνε ανορεξία. Όσα λένε, από τόνα τ᾿ αυτί τούς μπαίνουν κι από τ᾿ άλλο βγαίνουν.

Και δεν έφταξε το ότι ο τουρισμός γέμισε τα μουσεία από ένα πλήθος από ανθρώπους κάθε φυλής, που χαζεύουνε μ᾿ ένα φυλλάδιο στο χέρι και με μία φωτογραφική μηχανή κρεμασμένη στον ώμο τους, δεν έφταξε τo ότι κάθε ερημικό βουνό που έχει απάνω του δυο κατατσακισμένες κολόνες είτε ένα σκαλιστό μάρμαρο, πατήθηκε, δεν έφταξε τo ότι δεν απόμεινε κανένα μυστήριο του αρχαίου κόσμου κρυμμένο, μήτε τάφος που να μην ανοίχθηκε για νὰ κοιτάξουνε μέσα οι νυσταγμένοι περιηγητές, αλλά μπαίνουνε και μέσα στις εκκλησιές και στα ρημοκλήσια, που τα προσκυνά ο λαός μας, και στέκουνται δίχως να κάνουνε τον σταυρό τους, με τα χέρια πίσω, αδιάφοροι οι δυστυχείς κι ανύποπτοι για το πού πατάνε και πού βρίσκονται.

Ο τουρισμός τα εξουσίασε όλα. Μπροστά στην αφεντιά του ανοίξανε όλες οι πόρτες για να τον υποδεχτούνε, καστρόπορτες άπαρτες από πολέμαρχους, μοναστηρόπορτες χιλιαμπαρωμένες, κελλιά και σπηλιές και ερημητήρια που ζήσανε κρυμμένοι κάποιοι αγιασμένοι άνθρωποι…»

ΦΩΤΗΣ ΚΟΝΤΟΓΛΟΥ

///

«Πίνουν διάφορα ποτά, ταξιδεύουν σε διάφορα νησιά, έχουν συνεχώς την αίσθηση ότι δεν ήπιαν ακόμα τίποτα, δεν πήγαν πουθενά. Τα ανακατεύουν για να ξεχάσουν ότι υπάρχει μόνο ένα ποτό, μια εικόνα, μια παραλία, ένα νησί. Πρέπει να το ξεχάσουν γιατί αλλιώς θα τρελαθούν, κάνουν ότι πίνουν διάφορα ποτά, δίνουν χιλιάδες ονόματα στα ποτά, λένε ότι βλέπουν εκατομμύρια εικόνες, έχουν πάει σε όλα τα νησιά, μπορείς να τα έχεις με όλους τους άντρες, όλοι οι άντρες είναι οι ίδιοι, δοκίμασα όλους τους άντρες και μπορώ να σας πω ότι είναι όλοι ίδιοι, όλα τα νησιά είναι τα ίδια, παντού τα ίδια εκατομμύρια νησιά, όλα τα ίδια και τα ίδια με τα ίδια χιλιάδες ονόματα. Όταν υπήρχε μόνο ένα νησί, κανένα νησί δεν ήταν ίδιο με το άλλο… Όταν υπήρχε μία εικόνα φυλαγμένη μέσα σου, όλοι οι άντρες ήταν διαφορετικοί…»

ΧΡΗΣΤΟΣ ΒΑΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ

~.~

Ο μέσος Έλληνας, ιδίως ο νεότερος, ξέρει πολύ περισσότερα πράγματα για τις Ηνωμένες Πολιτείες παρά για την πατρίδα του. Ιστορία, γεωγραφία, τέχνη ελληνική της διαχρονίας, τού είναι ξένες. Μπορεί να πέφτει διαρκώς επάνω τους, αλλά στη ζωή του την ετεροτραφή και ετεροκίνητη δεν αντιπροσωπεύουν παρά διαλείμματα εξωτικά, νησίδες ενός μουσειακού παρελθόντος που ένας θεός ξέρει γιατί επιπλέουν ακόμη πάνω στον ωκεανό της ασφάλτου, του μπετόν και του πλαστικού που τον περιβάλλει.

Αντιθέτως, χάρη στους μεγαπροβολείς του Χόλλυγουντ και τα γρανάζια του «ελεύθερου» εμπορίου, η αμερικανική ιστορία και κουλτούρα, ακόμη και η πιο ασήμαντη πτυχή της, τού είναι οικεία. Δεν έχει σημασία αν δεν την γνωρίζει συστηματικά, αν δεν μπορεί να ονομάσει από στήθους τους πρωταγωνιστές και τα επεισόδιά της. Σημασία έχει ότι ανήκει στα κρίσιμα διαμορφωτικά του βιώματα, την έχει εγκολπωθεί από την πιο τρυφερή ηλικία, έχει ζυμωθεί μαζί της από τον καιρό που έπαιζε καουμπόυδες και ινδιάνους. Και επειδή όλοι κατοικούμε τον κόσμο πρωτίστως με το συναίσθημα και τη φαντασία μας, με τη σειρά του κι αυτός της ανήκει – τον έχει αποικιοποιήσει, για να το πω έτσι, νοερά. Αδυνατεί πια να αυτοκατανοηθεί χωρίς εκείνη.

Σε ακόμη χειρότερη θέση είναι ο Έλληνας διανοούμενος, συγγραφέας, καλλιτέχνης. Καθώς πάσχει από το μόνιμο σύμπλεγμα του ημιμαθούς επαρχιώτη που έχει ανάγκη να επιδεικνύει διαρκώς την «ενημέρωσή» του για τα τεκταινόμενα έξω μπας και θαμπώσει τους ιθαγενείς (ο αναγνώστης μου ας επινοήσει όνομα κατάλληλο γι’ αυτή τη νόσο), και καθώς τα πάντα τα προσλαμβάνει περίπου αυτοματικά μέσω αγγλόφωνων διαύλων (η πραγματική πολυγλωσσία εδώ σε μας έχει δραματικά υποχωρήσει μεταπολιτευτικά), δεν βλέπει μόνο τον τόπο του με τον αμερικανικό φακό, αλλά και όλο τον κόσμο. Ακούς και διαβάζεις τις πιο μεγάλες παραδοξότητες για Γερμανούς και Ρώσσους συγγραφείς λ.χ. και καταλαβαίνεις ότι η πρόσληψή τους είναι κι αυτή από δεύτερο χέρι, παραπροϊόν μιας βιβλιοκριτικής που γράφτηκε κάποτε για κάποιο supplement του Τάμεση ή του Χάντσον. (Ενίοτε, διαβάζεις απευθείας και την ίδια τη βιβλιοκριτική, μόνο με άλλη υπογραφή).

Τα πιο κωμικά γεννήματα αυτής της κατάστασης (δεν θα την πω τάση διότι είναι βίωμα πολύ βαθιά ριζωμένο όπως έδειξα) είναι οι διάφορες λίστες που φτιάχνονται με τα «καλύτερα» βιβλία ή φιλμ της δεκαετίας, του αιώνα ή και όλων των εποχών: οι οχτώ στις δέκα αναφορές είναι σε αμερικανικά και βρετανικά προϊόντα, και από τα υπόλοιπα μνεία γίνεται σε όσα έτυχε να έχουν κάνει προσκαίρως εντύπωση στο κοινό πέραν της Μάγχης ή του Ατλαντικού. Όλα τα υπόλοιπα, σχεδόν τα πάντα δηλαδή, περιλαμβανομένων πρωτίστως των έργων της δικής μας κληρονομιάς, είναι σαν μην υπάρχουν. Graeca sunt, non leguntur.

~.~

 «Το 2021, ανώτερα στελέχη της κυβέρνησης Μπάιντεν, συμπεριλαμβανομένου του Λευκού Οίκου, πίεζαν επανειλημμένα τις ομάδες μας για μήνες να λογοκρίνουν συγκεκριμένο περιεχόμενο για τον ιό Covid-19, συμπεριλαμβανομένων χιουμοριστικών και σατιρικών αναρτήσεων. Πήραμε κάποιες αποφάσεις που, με βάση τη σημερινή γνώση και την εμπειρία, δεν θα παίρναμε τώρα. Πιστεύω ότι η πίεση από την κυβέρνηση ήταν λάθος, και μετανιώνω που δεν ήμασταν πιο ξεκάθαροι για αυτό.»

«Ο κ. Ζάκερμπεργκ παραδέχθηκε επίσης ότι η εταιρεία του “υποβάθμισε” προσωρινά περιεχόμενο σχετικά με τον Χάντερ Μπάιντεν, πριν από τις εκλογές του 2020, μετά από προειδοποίηση του FBI για “πιθανή ρωσική παραπληροφόρηση”».

(Από τις εφημερίδες. Τον βλέπω τον Μαρκ στο τέλος να ζητάει συγγνώμη κι από τους «ψεκασμένους».)

~.~

Ο Νικόλαος Γ. Πολίτης στη Νέα Εφημερίδα, 5.9.1888. Τι άλλαξε;

*

*

*