Το επιτύμβιο επίγραμμα του Θεοδοσίου, όπως εκτίθεται
στη Συλλογή Γλυπτών της Μονής του Οσίου Λουκά.

 

ΓΡΑΦΕΣ ΤΗΣ ΠΕΤΡΑΣ #5
Εκλογή κειμένων-Επιμέλεια στήλης
ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΛΛΗΣ

«Καὶ καινὸν οὐδέν, εἰ λαλεῖ σοι καὶ τάφος· ἡ γὰρ γραφὴ κράζοντας οἶδε τοὺς λίθους»: οι στίχοι αυτοί του Θεόδωρου Πρόδρομου, του Βυζαντινού ποιητή του 12ου αιώνα, μας θυμίζουν ότι ο γραπτός λόγος έχει τη δύναμη να κάνει ακόμα και τις πέτρες να μιλούν. Η αρχαιότητα μας κληροδότησε χιλιάδες επιγραφές σε λίθο, με ποικίλο περιεχόμενο. Κατά τους χρόνους της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, της κοινώς γνωστής ως Βυζάντιο, ο αριθμός τους μπορεί να μειώθηκε αισθητά, δεν έπαυσαν όμως να είναι παρούσες και δεν υστερούν ούτε ως ιστορικά τεκμήρια, ούτε ως μνημεία της γλώσσας και της λογοτεχνίας της περιόδου. Η μικρή εκλογή που αναπτύσσουμε εδώ, στοχεύει στο να κάνει ευρύτερα γνωστές τις βυζαντινές επιγραφές των μεσαιωνικών χρόνων, μέσα από μια επιλογή κειμένων διαφόρων ειδών, προερχόμενων από διαφορετικές περιοχές της αλλοτινής βασιλείας των Ρωμαίων.

~.~

Θεόδωρος πρίν, Θεοδόσιος αὖθις

Η μονή του Οσίου Λουκά κοντά στο Στείρι της Βοιωτίας, η οποία απειλήθηκε από τις μεγάλες πυρκαγιές του περασμένου καλοκαιριού, συνιστά έναν αληθινό θησαυρό για την ιστορία της βυζαντινής αρχιτεκτονικής και τέχνης. Εδώ μπορεί κανείς να αντιληφθεί, περισσότερο από οπουδήποτε αλλού, τον αισθητικό και συμβολικό κόσμο των εκκλησιών του μεσαιωνικού Βυζαντίου. Οι δύο ναοί –η Παναγία των μέσων του 10ου αιώνα και το καθολικό των αρχών του 11ου– οφείλονται σε μεγάλο βαθμό σε αρχιτέκτονες και καλλιτέχνες της Κωνσταντινούπολης. Τα μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη και ανάγλυφα της Παναγίας συνομιλούν με την κλασική αρχαιότητα αλλά μεταφέρουν και αραβικές επιδράσεις, σε μία ανεπανάληπτη για την εποχή ποιότητα. Το μεγάλο, πάμφωτο καθολικό είναι επενδεδυμένο με πολύχρωμες μαρμάρινες συνθέσεις στα δάπεδα και τους τοίχους, και διασώζει μερικές από τις σημαντικότερες ψηφιδωτές παραστάσεις της βυζαντινής τέχνης, σε ένα λιτό, γραμμικό ύφος, όπου ξεχωρίζουν τα γεμάτα εκφραστική δύναμη πορτρέτα μιας χορείας αγίων μοναχών. (περισσότερα…)