*

Καιρικά σχόλια από τον ΚΩΣΤΑ ΚΟΥΤΣΟΥΡΕΛΗ

«Μισούμε τους Ρώσους εδώ και ένα τέταρτο του αιώνα. Ξαφνικά υπογράφουμε μια συνθήκη που λέει ότι σε δύο μήνες εκείνοι θα διαλύσουν τις βόμβες τους, εμείς τις δικές μας και όλοι μας θα δοξαστούμε εν ειρήνη. Το πιθανότερο είναι ότι οι Αμερικανοί θα εκλάβουν αυτή την ειρήνη ως εξίσου μεγάλη απειλή με τον πόλεμο.»

Από την κλασσική ταινία του Τζ. Φρανκενχάιμερ, Επτά ημέρες του Μαΐου, του 1964. Έκτοτε πέρασαν άλλα 60 χρόνια, αλλά τι άλλαξε. Το πραξικόπημα κατά του προέδρου Λάυμαν για τη «φιλορωσσική» του πολιτική στην ταινία αποτυγχάνει, το αντίστοιχο όμως κατά του Τραμπ υπήρξε και ευφυέστερα οργανωμένο και απολύτως επιτυχημένο εντέλει. Το βαθύ κράτος στην Ουάσιγκτον ποτέ δεν έπαψε, ούτε καν μετά τη νίκη του στον Ψυχρό Πόλεμο, να πιστεύει ότι οι Μόσχοβοι είναι θανάσιμοι αντίπαλοι. Η ειρήνη ποτέ δεν είχε μια ευκαιρία.

Κι όσο για τα πυρηνικά, ποτέ δεν ήταν τόσο περιζήτητα.

~.~

Το Νομπέλ της Ειρήνης σ’ έναν Τζούλιαν Ασσάνζ, σε μια Τσέλσυ Μάννινγκ, σ’ έναν Έντουαρντ Σνόουντεν; Αν ήταν Ρώσσοι ή Κινέζοι αμφιβάλλει κανείς ότι τώρα σύμπασα η Δύση θα τους τιμούσε εν ονόματι της Ελευθερίας;

Καταλαβαίνει κανείς πόσο χρήσιμα είναι για τους πολεμοκάπηλους τα έπαθλα της ειρήνης, μόλις αντιστρέψει τα πρόσημα. Οι Κούρδισσες που πολεμούν τους μουλάδες στο Ιράν είναι ηρωίδες. Οι ομοεθνίτισσές τους που σαπίζουν στις φυλακές του Ερντογάν, δεν υπάρχουν, απουσιάζουν εντελώς όχι από τη λίστα των προς βράβευση, αλλά και από τα ψιλά των εφημερίδων.

Στο Νομπέλ της Λογοτεχνίας τουλάχιστον υπάρχουν ρωγμές, πού και πού το παίρνει κανένας Νερούδα ή κανένας Χάντκε, κάποιος που αντιπολιτεύεται δηλαδή, και με κόστος τεράστιο, τον ημέτερο κόσμο, το ημέτερο καθεστώς. Το της Ειρήνης όμως συνήθως είναι μια φάρσα, μια αυτοδοξολόγηση απ’ ευθείας ή διά της πλαγίας οδού. Λογικό ίσως αν σκεφτεί κανείς το επιτήδευμα του αθλοθέτη του: έμπορος όπλων.

~.~

Πλαφόν, κυρώσεις, εμπάργκο, δασμοί… Αναρωτιέμαι τι απέγιναν όλοι εκείνοι οι ουλτραφιλελεύθεροι που σαράντα χρόνια τώρα κήρυτταν ότι η ελευθερία του εμπορίου είναι θεραπευτική πάσης νόσου. Μα κήρυκες του προστατευτισμού, τι άλλο; Όπως θα έλεγε και ο Γκράουτσο Μαρξ, αυτές είναι οι αρχές μου, κι αν δεν σας αρέσουν έχω κι άλλες!

Από το 2008 το ποσοστό του παγκόσμιου εμπορίου στο παγκόσμιο ΑΕΠ έπεσε από το 62% στο 51%, πτώση ραγδαία. Όπως και μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η αχαλίνωτη παγκοσμιοποίηση δίνει τη θέση της σε μια εξίσου επιθετική εμπορική-οικονομική περιχαράκωση.

Και όχι μόνο. Εμείς εδώ στην αποικία δυσκολευόμαστε ίσως να το πιστέψουμε, αλλά στο μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη η πολιτιστική διείσδυση της Δύσης όχι μόνο έχει ανακοπεί αλλά συρρικνώνεται ταχύτατα. Η Κίνα, η Ινδία, η Νιγηρία, η Ρωσσία, η Ν. Κορέα στη μουσική, την τηλεόραση ή τον κινηματογράφο είναι δυνάμεις σημαντικότερες από τις μεμονωμένες χώρες της ΕΕ και (όχι μόνο εντός των εθνικών τους συνόρων) ανταγωνίζονται ευθέως την ακτινοβολία της αγγλόσφαιρας. Και η τάση αυτή στο προσεχές μέλλον θα ενισχυθεί.

~.~

«Για να εκδικηθούν τους εχθρούς τους οι άνθρωποι, σε τέτοιες περιστάσεις, αγνοούν τους κανόνες επάνω στους οποίους στηρίζονται οι κοινωνίες, κανόνες όμως επάνω στους οποίους μπορούν να στηριχτούν για να σωθούν αν βρεθούν στην ανάγκη. Αλλά αδιαφορούν ξεχνώντας ότι, αν καταλύσουν όλους τους κανόνες, τότε κι οι ίδιοι θα στερηθούν από την προστασία τους αν έρθει στιγμή που θα την έχουν ανάγκη.»

Γράφει ο Θουκυδίδης στην Ξυγγραφή του (μτφρ. Άγγελου Βλάχου). Και στο ίδιο σημείο, λίγο παρακάτω, αφηγείται πως οι φυγάδες ολιγαρχικοί αποβιβαζόμενοι στην Κέρκυρα έκαψαν τα καράβια τους για να περάσουν εις εαυτούς και αλλήλους το μήνυμα: Καμιά υποχώρηση δεν είναι πλέον δυνατή, είτε θα επικρατήσουμε είτε θα πεθάνουμε.

Ρώσσοι και Αμερικανοί αυτές τις μέρες κάνουν το ίδιο. Στον Εύξεινο και την Βαλτική καίνε τα καράβια τους. Καταλύουν κάθε κανόνα. Και η ιστορία παίρνει τον δρόμο της.

~.~

Οι αλήθειες μετατρέπονται σε δόγματα τη στιγμή που αμφισβητούνται. Έτσι κάθε άνθρωπος που διατυπώνει μια αμφιβολία ορίζει μια θρησκεία. Και ο σκεπτικισμός της εποχής μας δεν καταστρέφει πραγματικά τις πεποιθήσεις, μάλλον τις δημιουργεί – τους δίνει τα όριά τους και την απλή και προκλητική τους μορφή… Είμαστε ορθολογιστές όταν λέμε ότι όλοι μας βρισκόμαστε σε όνειρο – θα ήμασταν μυστικιστές αν πούμε ότι όλοι μας είμαστε ξύπνιοι. Πυρκαγιές θα ανάψουν για να μαρτυρήσουν ότι δύο και δύο κάνουν τέσσερα. Ξίφη θα ξεθηκαρώσουν για να αποδειχθεί ότι τα φύλλα είναι πράσινα το καλοκαίρι. Θα μείνουμε να υπερασπιστούμε όχι μόνο τις απίστευτες αρετές και τη φρόνηση της ανθρώπινης ζωής, αλλά και κάτι ακόμα πιο απίστευτο, αυτό το τεράστιο απίθανο σύμπαν που μας κοιτάζει κατάματα. Θα πολεμήσουμε για τα ορατά θαύματα σαν να ’ταν αόρατα. Θα αντικρίσουμε την απίθανη χλόη και τον ουρανό μ’ ένα παράξενο θάρρος. Θα είμαστε από εκείνους που είδαν και παρ’ όλα αυτά πίστεψαν.

G. K. CHESTERTON

~.~

Το 2015, 23 γυναίκες σκοτώθηκαν από άνδρες.
Το 2016, 21 γυναίκες σκοτώθηκαν από άνδρες.
Το 2017, 16 γυναίκες σκοτώθηκαν από άνδρες.
Το 2018, 21 γυναίκες σκοτώθηκαν από άνδρες.
Το 2019, 17 γυναίκες σκοτώθηκαν από άνδρες.
Το 2020, 14 γυναίκες σκοτώθηκαν από άνδρες.
Το 2021, 18 γυναίκες σκοτώθηκαν από άνδρες.

Γιατί οι περί γυναικοκτονιών δημοσιογραφούντες σχεδόν ποτέ δεν παραθέτουν στατιστικά στοιχεία; Για τον απλό λόγο ότι αυτά τα τελευταία δεν επιβεβαιώνουν την εντύπωση που καλλιεργούν τα ΜΜΕ, ότι δηλαδή βιώνουμε μια εντυπωσιακή αύξηση των «έμφυλων φόνων» τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα.

Αν η συχνότητα των φόνων γυναικών από άνδρες είναι σε γενικές γραμμές σταθερή (μικρό κλάσμα του συνόλου των φόνων, το 2020 λ.χ. είχαμε 232 ανθρωποκτονίες), η θεατότητα, όπως λένε οι εγκληματολόγοι, η δημόσια προβολή του εγκλήματος δηλαδή, έχει αυξηθεί κατακόρυφα.

Για λόγους όμως προφανώς αλλότριους, ιδεολογικούς. Είναι πολύ εύκολο λ.χ. να αγορεύεις περί πατριαρχίας, ώστε έτσι να κρύψεις το καταθλιπτικό γεγονός της αύξησης των εγκλημάτων βίας και των αυτοκτονιών (τριπλασιασμός των φόνων από το 2019 στο 2020!) που αιτία τους οφθαλμοφανή (βλέπε τοποθετήσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας) έχουν την καταστρεπτική πολιτική των εγκλεισμών λόγω κορωνοϊού.

Βλέπεις, τα λοκντάουν είχαν διακομματική υποστήριξη, για να μην πω ότι διεθνώς πρωτοστάτησαν σ’ αυτά τα «αριστερά» κόμματα. Θέλει θάρρος να παραδεχθείς ότι τα έκανες θάλασσα, η λύση του αποδιοπομπαίου τράγου είναι ευκολότερη…

Τόσες πολλές ανθρωποκτονίες (πάνω από 200 ετησίως, στην συντριπτική τους πλειονότητα ανδροκτονίες, όχι γυναικοκτονίες) δεν είδε η χώρα ούτε την περίοδο της κρίσης 2010-2015. Και τότε είχαμε έξαρση των φόνων και της βίας, για τον ίδιο ακριβώς λόγο: τη μαζική ένδεια και ψυχική πίεση που άσκησε στον πληθυσμό η αποτυχία της πολιτικής – τότε της οικονομικής πολιτικής, τώρα της υγειονομικής. Τότε τουλάχιστον υπήρχαν κάποιοι που υποδείκνυαν τα πραγματικά αίτια. Τώρα;

~.~

Είχε κάτι το συγκινητικό όλο αυτό το νταβαντούρι για τη μακαρίτισσα την Ελισάβετ, το εξωφρενικά δυσανάλογο προς την αληθινή σημασία του γεγονότος. Ιδίως η λαϊκή συμμετοχή στο εθνικό πένθος. Λες κι ένα υπόλοιπο αρχαίου δέους, φθαρμένης ιερότητας, να έχει περισωθεί στο συλλογικό φαντασιακό και να ξεδίνει τώρα μέσα από μια χειρονομία πομπική. Πομπή και ιερότητα πάνε άλλωστε μαζί.

Ας μην ήτανε μόνο οι γελοίες ανταποκρίσεις των ΜΜΕ, οι τηλεοπτικές παρλάτες, τα χολλυγουντιανά ρεπορτάζ, η κωμωδία της ενημέρωσης. Ευδαίμονες οι καιροί που οι άνθρωποι είχαν τον χρόνο ακόμη να αισθανθούν, προτού πέσουν επάνω τους οι κάμερες και τα μικρόφωνα για να βγάλουν στο κλαρί σε απ’ ευθείας μετάδοση «τα συναισθήματά τους».

~.~

Η εικασία πως ο κόσμος (ο χρόνος, το σύμπαν, η Κτίση, ο Δημιουργός, η ύλη, η ενέργεια κ.ο.κ.) έχει αρχή και τέλος είναι εξίσου ισχυρή ή ανίσχυρη με την αντίθετη εικασία, πως ο κόσμος δηλαδή δεν έχει ούτε αρχή ούτε τέλος. Και οι δύο αποδεικνύονται εξίσου εύκολα ή δύσκολα – τουτέστιν καθόλου.

Περισσότερο ενδιαφέρον έχουν οι ενδιάμεσες υποθέσεις. Ότι ο κόσμος έχει αρχή αλλά δεν έχει τέλος. Ή ότι ο κόσμος δεν έχει αρχή αλλά έχει τέλος. Αυτή η τελευταία μού φαίνεται και η πιο συναρπαστική. Ωστόσο δεν γνωρίζω θεολόγο ή κοσμολόγο που να έχει μαζί της καταπιαστεί. Τι θέμα όμως! Αιωνιόπαυση ή αντίστροφο Μπιγκ Μπανγκ: η αιωνιότητα που αυτοκτονεί…

Αιωνιότητα, παροδικότητα, ανυπαρξία: τα κατηγορήματα του Είναι είναι και κατηγορήματα του Μηδενός. Γεγονός που δεν λέει τίποτε για τη σύσταση του Κόσμου, όμως λέει πολλά για τις δυνατότητες της σκέψης και της γλώσσας μας.

Ακόμη και η κβαντομηχανική που αποπειράθηκε να συνθέσει αυτά τα δύο εν ταυτοχρονία, έμεινε δέσμια του δυαδισμού. Το αλφάβητο του λόγου μας σταματάει στο βήτα.

ΚΩΣΤΑΣ ΚΟΥΤΣΟΥΡΕΛΗΣ

*

*

*

*