*

Ή πώς μια ανατολίτικη ιστορία
μεταπλάθεται σε δυτική λογοτεχνία

~.~

του ΗΛΙΑ ΜΑΛΕΒΙΤΗ

O Ομάρ Χαγιάμ (11ος -12ος αι.), στη χώρα του, έμεινε γνωστός και δοξάστηκε για αιώνες ως φιλόσοφος, μαθηματικός και αστρονόμος· και όντως η συμβολή του τόσο στην άλγεβρα όσο και στη γεωμετρία και την αστρονομία αναγνωρίζεται από τους επιστήμονες ως μοναδική και πρωτότυπη. Στη Δύση όμως, εξαιτίας της ‘μετάφρασής’ του από τον Έντουαρντ Φιτζέραλντ (τέλη 19ου αι.) το όνομά του έγινε συνώνυμο της περσικής ποίησης και μάλιστα μιας συγκεκριμένης ποιητικής μορφής –ήσσονος για την περσική λογοτεχνία–, του τετράστιχου ρουμπαΐ (πληθ. ρουμπαγιάτ). Έκτοτε πάντα θα μιλάμε για τα Ρουμπαγιάτ του Ομάρ Χαγιάμ, συνδέοντας σχεδόν αποκλειστικά τον ένα με το άλλο.

Στις αρχές του 14ου αι. παρουσιάζεται στην Περσία για πρώτη φορά η Ιστορία των τριών φίλων, μια αφήγηση που εμπλέκει και ενώνει αντάμα τις ζωές και την πορεία τριών μεγάλων μορφών του πέρσικου 11ου αι. Σύμφωνα με τον διαδεδομένο αυτό θρύλο (ο οποίος περιέχεται σε κάθε σχεδόν έκδοση των Ρουμπαγιάτ από τον Φιτζέραλντ) ο Νιζάμ αλ-Μουλκ (βεζίρης των Σελτζούκων σουλτάνων Αλπ Αρσλάν και Μάλικ Σαχ), ο ποιητής μας Χαγιάμ και ο Χασάν-ι-Σαμπάχ (ο διαβόητος γέρος του βουνού, ο αρχηγός και δημιουργός των Ασσασίνων Ισμαηλιτών) ήταν συμμαθητές στο Μπαλχ του Χορασάν. Εκεί μελετώντας το Κοράνιο και τις παραδόσεις έγιναν αδελφοποιτοί και έδωσαν όρκο αίματος ώστε αν κάποιος τους ευνοηθεί από τη ζωή να στηρίξει και τους άλλους. (περισσότερα…)