*

ΠΕΡΑΣΤΙΚΑ & ΠΑΡΑΜΟΝΙΜΑ | 12:25
Καιρικά σχόλια από τον ΚΩΣΤΑ ΚΟΥΤΣΟΥΡΕΛΗ

«…ξαπλωμένος πάνω σε μια κασέλα σαν ένας κοινός κουρασμένος εργάτης. Τον άγγιξα στο στήθος, εκεί που δένει το μπράτσο με τον ώμο, στην κοιλιά, στα μαλλιά του. Μου φάνηκα πως άγγιζα το δικό μου σώμα. Σκέφτηκα πως θα του έδινα μ’ ευχαρίστηση να γλεντήσει τη γυναίκα που θ’ αγαπούσα. Συλλογίστηκα ακόμη πως ο τεχνίτης που έπλασε τούτο το σώμα είχε στα  χ έ ρ ι α  τη συνειδηση πως έδινε ζωή σ’ έναν θεό που είχε πολύ μοιχέψει ανάμεσα στους θνητούς· μου φάνηκε παράξενο. Αυτός ο μεγάλος άντρας, πλαγιασμένος ανάσκελα, είχε μια διάταξη βρέφους».

ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΕΦΕΡΗΣ
Τρίτη, 4.6.1945

Πενήντα τόσα χρόνια κρυμμένος στα άδυτα της Casa Buonarroti, περίμενε καρτερικά τους συντηρητές του. Πρόπλασμα ενός μαρμάρινου αγάλματος που δεν φτιάχτηκε ποτέ, ο ποτάμιος θεός του Μιχαήλ Αγγέλου, αυτός ο «Fluß-Gott des Bluts» όπως θα τον έλεγε ο Ρίλκε, αποκατεστημένος πια στην αρχική μαρμάρινη λάμψη του, απαλλαγμένος από τη χαλκόχρωμη παλιά του πατίνα, εδώ και λίγα χρόνια περιμένει και πάλι το βλέμμα μας στην πατρική Φλωρεντία. Και μας αντιγυρίζει, κιόλας, το δικό του:

Όμως το στήθος του φλογίζει σαν κερί
κι εκεί το βλέμμα, λες ριζωμένο τώρα σ’ άλλη
θέση, ζει και διαρκεί…

Σαν το ξέθαμμα του Δία ή Ποσειδώνα του Αρχαιολογικού Μουσείου μετά τον Πόλεμο, που περιγράφει στις Μέρες του ο Σεφέρης, το ίδιο συναίσθημα κι εδώ: «αναστάσιμος χορός αναδυομένων, μια δευτέρα παρουσία σωμάτων».

///

Στην αρχαία Φωκίδα λάτρευαν λέει τον Ηρακλή τον Μισόγυνο. Οι ιερείς του έδιναν όρκο, τι άλλο, αγαμίας. Όταν ένας νεαρός απ’ αυτούς ωστόσο τον πάτησε μετά από οινοποσία ανεξέλεγκτη, κατέφυγε περιδεής στους Δελφούς για να συμβουλευτεί το Μαντείο πώς να καθαρθεί απ’ το άγος. Και πήρε απ’ τον Λοξία τον φιλάνθρωπο χρησμό:

πάντα τ’ ἀναγκαῖα συγχωρεῖ θεός.

Όλη η ηθική των Αρχαίων σε μια φράση, σε πέντε λέξεις. Πάνω κι από τις επιταγές των θεών, η Ανάγκη. Ό,τι είναι αναπόφευκτο, είναι κι επιτρεπτό. Πόσο μακριά είμαστε απ’ τους αβρααμίτες, τα προπατορικά αμαρτήματα, τις ιερές εξετάσεις και τους φετφάδες του Αλλάχ, τις κατηγορικές επιταγές, τα βικτωριανά ήθη και την πολιτική κορεκτίλα… Τι έγινε αυτός ο κόσμος, πώς έδυσε; Πώς ο κουρνιαχτός της ερήμου έπνιξε το απολλώνιο φως;

///

Δέκα χρόνια μετά το «Θα τα καταφέρουμε!» και την πολιτική ανοιχτών θυρών της Μέρκελ, το 81% των Γερμανών θεωρούν ότι η χώρα τους φιλοξενεί υπερβολικά πολλούς παράνομους μετανάστες. Το 57% πιστεύει ότι και οι νόμιμοι μετανάστες είναι υπερβολικά πολλοί, μόνο ασήμαντα ποσοστά (3 και 8%, αντίστοιχα) θα καλοδέχονταν περισσότερους. Τα νούμερα αυτά είναι παρόμοια σε όλη την Ευρώπη και αντικατοπτρίζονται και στη δημόσια ρητορική των κομμάτων. Οι αριστερώνυμες υπέρ της μετανάστευσης δυνάμεις δεν επικαλούνται πλέον τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις προσφυγικές κρίσεις κατά κύριο λόγο, αλλά επιχειρηματολογούν κι αυτές οικονομικά, δηλαδή νεοφιλελεύθερα: η Υπέργηρη Ήπειρός μας χρειάζεται επειγόντως εργατικά χέρια, η Ευρώπη ΑΕ δεν κάνει χωρίς.

Στα χείλη των νεοφιλελεύθερων, το επιχείρημα αυτό δεν είναι ανακόλουθο. Αν βλέπεις μια χώρα πρωτίστως ως «έδρα επιχειρήσεων», αν μετράς το έχει της επί τη βάσει του ΑΕΠ, τότε το ποιοι την κατοικούν (δεν μπορεί παρά να) σού είναι ψυχρά αδιάφορο. Γερμανοί, Πακιστανοί, Τανζανοί, εξωγήινοι – σημασία έχει η δουλειά να βγαίνει. Ο Σύνδεσμος Γερμανών Βιομηχάνων ακολουθεί εδώ και δεκαετίες αυτή τη γραμμή Αντιθέτως, αν λες ότι είσαι Πράσινος ή Αριστερός, το πράγμα αλλάζει. Διότι δεν γίνεται να κατανοείς την χώρα σου πρωτίστως ως θεματοφύλακα των δικαιωμάτων, της διαφορετικότητας και της «ανοιχτής κοινωνίας», ως φορέα συγκεκριμένων πολιτισμικών αξιών δηλονότι, και συνάμα να ανοίγεις τις θύρες σε μάζες που όχι μόνο δεν συμμερίζονται τα ιδανικά σου αυτά, αλλά τουναντίον, τα περιφρονούν και τα εχθρεύονται.

Ξέρουμε βέβαια ότι η αντίφαση αυτή είναι κομβική σε κάθε (αυτοαποκαλούμενη ως) προοδευτική ιδεολογία. Οι Γάλλοι στρατηγοί του Ναπολέοντα, που έβλεπαν τον εαυτό τους ως ελευθερωτή των Ισπανών από τα δεσμά ενός αυταρχικού καθεστώτος, τα έχαναν από το μίσος με το οποίο τους αντιμετώπιζαν σε κάθε τους βήμα στην διάρκεια της μεγάλης ιβηρικής εκστρατείας (1808-1814). Την «Ελευθερία» τους κόμιζαν μεγαλόθυμα αυτοί, με τη σκωπτική κραυγή «Κάτω η Ελευθερία!» πέθαιναν οι αχάριστοι εκείνοι στα εκτελεστικά αποσπάσματα… (Το φρόνημά τους το απαθανάτισε ο Γκόγια στο ασύγκριτο «El 3 de mayo en Madrid»). Η Πρώτη Ρώμη την είχε πάθει με ανάλογο τρόπο. Τα γερμανικά φουσάτα των Φοιδεράτων εθεωρούντο πέραν πάσης υποψίας από τον αυτοκρατορικό θρόνο. Αξιωματούχοι γαλουχημένοι εδώ και γενιές από τη Λύκαινα του Καπιτωλίου, τι κίνδυνο μπορούσαν να αντιπροσωπεύουν για τον ρωμαϊκό Way of Life; Ώσπου ξεσπάθωσε ένας Οδόακρος και έστειλε τους Αυγουστύλους και τον τρόπο ζωής τους στα αζήτητα.

Πίσω από την τυφλή πίστη του προοδευτικού σημερινού Ευρωπαίου ότι οι Μαγκρεμπίνοι και οι Λεβαντίνοι και οι Υποσαχάριοι και οι Νοτιοασιάτες, τι διάολο, θέλουν κι αυτοί να γίνουν σαν του λόγου του, βέροι προοδευτικοί Ευρωπαίοι δηλαδή, κρύβεται η αρχαία έπαρση του χθεσινού αποικιοκράτη: ο δικός του πολιτισμός είναι ανώτερος, είναι αυτονόητο ότι του μέλλεται να επικρατήσει. Και είναι τόσο τυφλή αυτή η πίστη, τόσο αξερίζωτη αυτή η υπεροψία που ότι και να λεν τα εμπειρικά δεδομένα (εκείνη η πρόσφατη έρευνα λ.χ. ότι στη Γαλλία οι νεαροί μουσουλμάνοι θέλουν να βάλουν τη Σαρία πάνω από τους νόμους του κράτους), δεν την κλονίζουν. Γιατί μας ξαφνιάζει όμως αυτό; Μήπως οι ίδιοι άνθρωποι δεν μας κανοναρχούσαν μέχρι πρότινος ότι όπου νά ‘ναι οι λεοντόκαρδοι Ουκρανοί θα πετάξουν τις ορδές του Πούτιν στη θάλασσα;

///

«Ευδόκησε ν’ αφανιστώ, χωρίς να ξαναζήσω»…

Από την «Προσευχή του ταπεινού» του Ζαχαρία Παπαντωνίου, στίχος σημαδιακός. Από τον Νίτσε ώς την Ντίκινσον κι απ’ αυτήν ώς τον Οδυσσέα Ελύτη: «Χαράξου κάπου με οποιονδήποτε τρόπο και μετά πάλι σβήσου με γενναιοδωρία»… Πόσο πολλοί τελικά, και με πόσους τρόπους, έχουν μιλήσει για το αφόρητο της αιώνιας ζωής…

///

Αν διατηρηθούν τα σημερινά επίπεδα γεννητικότητας, ποιος θα είναι ο πληθυσμός της Ελλάδας, της ΕΕ, των ΗΠΑ, της Ν. Κορέας και της Ιαπωνίας το 2100; Αυτό ρώτησα το ChatGPT. Παραθέτω την απάντησή του.

Προβλεπόμενος Πληθυσμός το 2100:

Ο προβλεπόμενος πληθυσμός το 2100, βασισμένος στον μέσο όρο των ποσοστών γονιμότητας των ετών 2022-2024 και απλοποιημένο γεωμετρικό μοντέλο γενεών, θα είναι:

Ελλάδα 3,41 εκατ.
ΕΕ 190 εκατ.
Ν. Κορέα 3,28 εκατ.
Ιαπωνία 34,3 εκατ.
ΗΠΑ 189 εκατ.​

Οι πληθυσμοί των ίδιων χωρών σήμερα (2025):

Ελλάδα 10,24 εκατ.
ΕΕ 450,4 εκατ.
Ν. Κορέα 51,7 εκατ.
Ιαπωνία 123 εκατ.
ΗΠΑ 340 εκατ.​

Παιδιά ανά γυναίκα (2022-2024):

Ελλάδα: 1,32 (1,31 το 2022, 1,33 το 2023)​
ΕΕ: 1,45 (βάσει γεννήσεων 2023 και τάσεων)​
Ν. Κορέα: 0,68 (0,78, 0,65, ~0,6)​
Ιαπωνία: 1,23 (1,26 το 2022, 1,20 το 2023)​
ΗΠΑ: 1,62 (βάσει γεννήσεων 2021-2023)

///

«Τίποτε δεν αληθεύει χωρίς τ’ αντίθετό του.»

MARTIN WALSER

///

Να συλληφθεί ο «loser-in-chief» (ο «πατέρας της ήττας», θα λέγαμε στα ελληνικά) Ζελένσκι, απαιτεί ο πρώην σύμβουλος εθνικής ασφαλείας του Τραμπ. Λόγω διαφθοράς και διασπάθισης της ξένης βοήθειας, φυσικά. (Την οποία οι Αμερικανοί ανακαλύπτουν όλως τυχαίως τώρα…)

Η προσωπική μοίρα του Ζελένσκι μες σ’ όλη αυτή την καταστροφή είναι βέβαια το λιγότερο. Έχει όμως κι αυτή τον συμβολισμό της. Δεν θυμάμαι ποιος είχε πει για τον Λουδοβίκο ΙΣΤ΄ ότι το καλύτερο που είχαν να κάνουν οι Επαναστάτες, ήταν να του ανοίξουν ένα κλειδαράδικο και να τον αφήσουν να κερδίζει του λοιπού έτσι το ψωμί του, αντί να τον σέρνουν σιδηροδέσμιο στην Place de la Concorde. Μεταξύ μας όμως, μετά από τόσα χρόνια ερμηνειών στην τραγική θυμέλη, υπάρχει κανείς που θα πλήρωνε για να ξαναδεί τον Βολοδίμηρο να παίζει κωμωδία;

///

«Οι πολεμοκάπηλοι του βαθέος κράτους και τα προπαγανδιστικά ΜΜΕ, για να κερδίσουν υποστηρικτές στη φιλοπόλεμη πολιτική τους, επιχειρούν εκ νέου να υπονομεύσουν τις προσπάθειες του προέδρου Τραμπ για ειρήνευση στην Ουκρανία -στην πραγματικότητα, στην Ευρώπη ολόκληρη- ισχυριζόμενοι ψευδώς ότι οι υπηρεσίες πληροφοριών των ΗΠΑ συμφωνούν και υποστηρίζουν την άποψη της ΕΕ και του ΝΑΤΟ ότι στόχος της Ρωσίας είναι δήθεν να κατακτήσει όλη την Ευρώπη. Η αλήθεια είναι ότι οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες εκτιμούν ότι η Ρωσία δεν έχει καν την ικανότητα να καταλάβει ολόκληρη την Ουκρανία, πόσο μάλλον να κατακτήσει την Ευρώπη.»

TULSI GABBARD
Διευθύντρια της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών των ΗΠΑ

Είναι ένα από (λίγα) κέρδη αυτά της συγκεχυμένης μας εποχής… Ο διαρκής ψυχρός εμφύλιος στο εσωτερικό των ΗΠΑ φέρνει στην επιφάνεια πράγματα γνωστά μεν στους υποψιασμένους, αλλά πρωτάκουστα σε όσους πορεύονται με την ψευδαίσθηση της ενότητας, τάχα, και της υπευθυνότητας των «θεσμών». Φυσικά, αρκεί να δει κανείς την πολιτική που ακολουθεί ο Τραμπ αλλού, έναντι της Βενεζουέλας λ.χ., για να δει και τα όρια της δικής του «φιλειρηνικής» στάσης…

///

«Όταν επρωτοδιαβάσθηκε το ποίημα, κάποιοι είπαν: Kρίμα! υψηλά νοήματα και στίχοι σφαλμένοι! Για να δεχθώ την πρώτην, ακαρτερώ να δικαιολογήσουν την δεύτερη παρατήρηση. Mα τον Δία που εσάστισα! Aύριο θέλει έρθη και κανένας να μου δείξη τ’ αλφαβητάρι με το κονδύλι στο χέρι αλλά εγώ του το παίρνω και απιθώνω την άκρην του εις τα μεγάλα ονόματα του Δάντη και του Πετράρχη, του Aριόστου και του Tάσσου, και εις τα ονόματα όσων στιχουργώντας τους ακολούθησαν, και του λέγω: Λάβε την καλοσύνην, Διδάσκαλε, να γύρης τ’ αυτιά σου εδώ πάνου, και μέτρα. Kάθε συλλαβή είναι ένα πόδι, και για μας και για αυτούς, όποιος και αν είναι ο στίχος όμως εσύ δεν ηξεύρεις να τα μετράς. Tο φωνήεν, με το οποίον τελειώνει η λέξη, χάνεται εις το φωνήεν, με το οποίον η ακόλουθη αρχινά όμως το προφέρω, επειδή έτσι με συμβουλεύει η τέχνη της αληθινής αρμονίας. Tο ια (βία), το εει (ρέει), το αϊ (Mάϊ) και τα εξής, όταν δεν είναι εις το τέλος του στίχου, δεν κάνουν παρά μία συλλαβή. Tο τιμή είναι ομοιοτέλευτο με το πολλοί, το κακός με το τυφλός, το εχθές με το πολλές. Tούτοι οι κανόνες έχουν κάποιες εξαιρέσεις, τες οποίες όποιος έχει καλά θρεμμένη με τους Kλασσικούς την ψυχήν του βάνει εις έργον, χωρίς τόσο να συλλογίζεται, εις την ίδιαν στιγμήν εις την οποίαν μορφώνει την ύλη. Πίστευσέ μου, Διδάσκαλε, η αρμονία του στίχου δεν είναι πράγμα όλο μηχανικό, αλλά είναι ξεχείλισμα της ψυχής μ’ όλον τούτο, αν φθάσης να μου αποδείξης ότι σφάλλω τους στίχους, θέλει γράψω των Iταλών και των Iσπανών, να τους δώσω την είδησιν, ότι τους έσφαλαν έως τώρα και αυτοί, και μη φοβάσαι να σου πάρω για την εφεύρεσιν το βραβείον, γιατί θέλει σε μελετήσω.»

ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ
Ύμνος εις την Ελευθερίαν, Σημείωσες του Ποιητή

///

Με πομπές και φανφάρες χαιρετίστηκε τις προάλλες η ύψωση της ελληνικής σημαίας στον «Κίμωνα», τη φρεγάτα που παραλαμβάνουμε αυτές τις μέρες από τα γαλλικά ναυπηγία. Όμως το ερώτημα το ουσιώδες είναι άλλο, και το έχουν θέσει κατά καιρούς πολλοί: «Γιατί η Ελλάδα δεν κατασκευάζει τα δικά της πολεμικά πλοία;». Γιατί δεν διαθέτει αξιόλογη και διεθνώς ανταγωνιστική ναυπηγική βιομηχανία μια χώρα που:

α) διαθέτει τον μεγαλύτερο εμπορικό στόλο του κόσμου

β) συντηρεί ογκώδες Πολεμικό Ναυτικό του οποίου οι ανάγκες (λόγω Τουρκίας) είναι πάγιες και διαρκώς αυξανόμενες

γ) ήδη μόνο λόγω ακτοπλοϊκών αναγκών χρειάζεται χιλιάδες μικρά και μεγάλα σκάφη

δ) έχει τεράστια ναυτική, ναυτιλιακή και ναυπηγική παράδοση

ε) έχει εδώ και 50 χρόνια διεθνώς αναγνωρισμένο για την αξία του τμήμα Ναυπηγών Μηχανικών στο Πολυτεχνείο

στ) γενικά διαθέτει τόσα συγκριτικά πλεοκτήματα για την ανάπτυξη του κλάδου, ώστε κορυφαίες ξένες εταιρείες στρατηγικών μελετών, όπως πρόσφατα η IHS Markit, συγκαταλέγουν την ναυπηγική πάντοτε στις προτάσεις τους για τον οικονομικό σχεδιασμό της χώρας.

Η απάντηση είναι θλιβερή. Η χώρα δεν έχει ναυπηγική βιομηχανία παρότι και τη χρειάζεται και έχει όλες τις προϋποθέσεις ώστε να την αποκτήσει, για τον απλό λόγο ότι η ελληνική πολιτική ποτέ δεν την έβαλε στις προτεραιότητές της. Ο φτηνοτουρισμός, οι καφετέριες, τα καζίνα είναι οι προτεραιότητές της. Και προτιμάμε ό,τι κέρματα μάς περισσέψουν από τα πουρμπουάρ που μας αφήνουν, να τα ακουμπάμε στους Γάλλους για φρεγάτες, παρά να τα επενδύουμε στο μέλλον μας.

*

*

*

*

*