Month: Οκτώβριος 2025

Αυταξίες και οι φάροι

*

του ΠΕΤΡΟΥ ΠΟΛΥΜΕΝΗ

~.~

Η ταυτότητα ενός προσώπου ριζώνει σε έμφυτες ροπές με ηθική βαρύτητα, και σχηματίζεται από τη ζύμωση με αξίες και μια συναισθηματική ώθηση προς ό,τι το εν λόγω πρόσωπο θεωρεί ως συγκροτητικό του χαρακτηριστικό. Αλλά με ποιον τρόπο αλληλεπιδρούν έμφυτες ροπές και αξίες; Για παράδειγμα, μήπως η επιδίωξη ισχύος έχει αιτιακή σχέση με την αξία του θάρρους και της γενναιότητας; Πώς συνδέεται η επιδίωξη απόλαυσης διά των αισθήσεων με την αξία της ομορφιάς; Η φροντίδα προς τρίτους δεν είναι ταυτόχρονα και μία έκφραση ευσπλαχνίας;

Εφόσον οι έμφυτες ροπές εδράζονται στην έμβια (ή βιολογική) πραγματικότητα και οι αξίες εκφράζουν έναν ορθολογισμό, όντας εξισορροπητικές μεταξύ έμφυτων ροπών,  η σχέση  τους μοιάζει με  εκείνη μεταξύ βιολογικών και έλλογων χαρακτηριστικών του ανθρώπου. Για μία τέτοια σχέση, οι επιλογές από τον φιλοσοφικό διάλογο είναι αρκετές. Μία πρώτη, αυτή της διχοτόμησης, εισάγει ένα δυϊσμό μεταξύ έμφυτων ροπών και αξιών ανάλογο με τον δυϊσμό φύσης και λόγου. Όμως ένας τέτοιος δυισμός δεν συνιστά εδώ επιλογή, αφού στις έμφυτες ροπές με ηθική βαρύτητα  συγκαταλέγεται η ομιλίας της φυσικής μας  γλώσσας, κάτι που αντικατοπτρίζεται στη δημιουργία και την ελευθερία, κατεξοχήν έλλογα χαρακτηριστικά με αξιακό φορτίο ικανό να επηρεάσει αποφάσεις προσανατολισμού. (περισσότερα…)

Εκεχειρία

*

Και νά η λυτρωτική εκεχειρία!
Πώς αναδύεται όλο υποσχέσεις
μεσ’ από τ’ άλικο νερό της λίμνης
της προαπαιτούμενης σφαγής… Κοιτάξτε
πώς ανεμίζει το λευκό πανί της
το υφασμένο με τις παρεμβάσεις
τις έγκαιρες και τις μελετημένες,
το στριφωμένο με αγαθοσύνη…
Οι ειρηνευτές τα στήθη παρατάσσουν
μνηστήρες φαύλοι στην αυλή του Νόμπελ.
Σε άλλο πλάνο, μειωμένης λάμψης,
μέσα στο χασαπόχαρτο τα μέλη
τυλίγονται προσεκτικά· πακέτα
στα ράφια της κατάψυξης της μνήμης
–χέρια άδεια, πόδια αβάδιστα, μονήρη–
στοιβάζονται με τάξη· να χωράνε
τα επόμενα, μιας άλλης συγκυρίας…

Μα ας είναι· το “μετά” ας μας εκπλήξει.
Ας αρκεστούμε πια στην αίσια λήξη.
Τώρα γιορτή, κι όλα νερό κι αλάτι…
Εμπρός λαοί, υμνείστε την απάτη!

ΑΝΝΑ ΣΠΥΡΑΤΟΥ

*

*

*

Άνθρωποι και τελίτσες

*

του ΒΑΣΙΛΗ ΠΑΤΣΟΓΙΑΝΝΗ

~.~

Kινηματογράφος: διεύρυνση της αντιληπτικής μας υπόστασης, αλλαγή της καταστατικής θέσης του βλέποντος υποκειμένου, που μας προσκαλεί να ανασηκωθούμε από τη θέση μας, να ξεβολευτούμε σε σχέση με τη συνείδησή μας και το σώμα μας. Μετά από αυτόν, η όραση και η αντίληψη θα πάρουν ένα καινούργιο νόημα, η μεταξύ τους σχέση θα νοηματοδοτηθεί διαφορετικά. Δεν βλέπουμε κατά τον ίδιο τρόπο μετά την έλευση του κινηματογράφου, ούτε την ίδια την πραγματικότητα ούτε την ταινία, ενώ ο χρόνος αυτής της τελευταίας δεν είναι πια ο ίδιος, ούτε καν εγκιβωτίζεται, όπως θέλει ένας αφελής ρεαλιστικός παραλληλισμός, στον πραγματικό κοινό μας χρόνο, αν τολμήσουμε να σκεφτούμε ότι αυτός ο τελευταίος έχει μια κοινή υπόσταση.

Με τις παραπάνω προϋποθέσεις, υπό την ακροθιγή τους σήμανση, μπορούμε (όσο μπορούμε) να σκεφτούμε τη σχέση της πραγματικότητας με τη ροή του φιλμ. Αυτές οι κάπως ακαδημαϊκές ενατενίσεις τείνουν να μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε την καταστατική (αν όχι οντολογική) μας θέση ως θεατών: πώς αυτή η κινούμενη εικόνα μπορεί να μας ενδιαφέρει, να μας κρατήσει το βλέμμα και την προσοχή, να μας μιλήσει για κάτι, που επιπλέον μπορεί να έχει αισθητικές αξιώσεις και πολιτισμική σπουδαιότητα. Από την απλή διεκπεραιωτική κινηματογράφηση μέχρι τα υψίπεδα του «καλλιτεχνικού» κινηματογράφου, υπάρχει μια μεγάλη απόσταση, εκείνο που προέχει όμως είναι ότι είμαστε «θεατές» (κάτι καθόλου απλό, και χρήζον αναλύσεως, βέβαια). Με το γκογκ και την πρώτη φωτεινή δέσμη μπαίνουμε σε μια «περιπέτεια του βλέμματος» που ενδέχεται στο τέλος της να μας προκαλέσει ένα ευφορικό φούσκωμα, ή να μας αφήσει αδιάφορους ή (πράγμα που είναι το ίδιο) να κινητοποιήσει τους δυσφορικούς και απωθητικούς μας μηχανισμούς. Το σινεμά είναι επιτήδειο για κάτι τέτοιο, και σε αυτό συνηγορούν λόγοι που δεν είναι του προκειμένου: το σκοτάδι της αίθουσας, το ημίφως και οι προοπτικές του, η υποχρεωτική ακινησία που επιβάλλει η κοινωνική συνθήκη της θέασης, η προϋπνωτική προδιάθεση που δημιουργούν τα παραπάνω, η ανθρωπολογία της σκοπικής ενόρμησης, που προϋποθέτουν, το δόλωμα της εικόνας ως καθηλωτική αντιληπτική και ψυχολογική φενάκη: όλα αυτά, και όχι μόνο, κάνουν τον θεατή υπέροχα ανοχύρωτο απέναντι στο φιλμικό γεγονός. (περισσότερα…)

Κλαυσίγελως

*

του ΚΩΣΤΑ ΜΕΛΑ

1.

Η δεύτερη συνάντηση του Τραμπ με τον Πούτιν θα φιλοξενηθεί, ως γνωστόν, στην Βουδαπέστη με στόχο μια νέα προσπάθεια για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία. Καθένας μπορεί να έχει την άποψή του για τον τρόπο που θα τελειώσει αυτός ο πόλεμος. Εκ των πραγμάτων η ΕΕ και γενικά οι χώρες της Ηπείρου μας θα έπρεπε να πρωτοστατούν επιδιώκοντας τον τερματισμό του πολέμου, με παράλληλη διαπραγμάτευση για μια νέα ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφάλειας.

Αντ’ αυτού όμως, και εκτός του ότι για άλλη μια φορά έμεινε άναυδη από την πρωτοβουλία του Ντόναλντ Τραμπ να συναντηθεί με τον Βλάντιμιρ Πούτιν, η Ευρώπη αντιμετωπίζει επίσης ένα πρόβλημα που είναι τόσο διπλωματικό όσο και νομικό. Και προκαλεί σημαντική αμηχανία. Συγκεκριμένα: πώς μπορεί ο Ρώσος πρόεδρος να φτάσει στην Ουγγαρία, και επομένως σε έδαφος της ΕΕ, χωρίς να παραβιάσει τις κυρώσεις που έχουν εκδοθεί από τις Βρυξέλλες και το ένταλμα σύλληψης του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου; Mεγάλο αίνιγμα!

Το ένταλμα σύλληψης για τον Πούτιν εκδόθηκε από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο. Είναι αλήθεια ότι η Βουδαπέστη αποσύρθηκε από το Δικαστήριο πριν από μερικούς μήνες, αλλά η ιδιότητά της ως μέλους ισχύει για ένα έτος μετά την «παραίτησή» της. Επομένως, η Ουγγαρία είναι επί του παρόντος πλήρες μέλος. Και μάλιστα, εξήγησε ένας εκπρόσωπος του ΔΠΔ, «η αποχώρηση δεν έχει καμία επίδραση στις τρέχουσες διαδικασίες ή σε οποιοδήποτε θέμα που ήδη εξετάζεται από το Δικαστήριο». Επομένως, και για τις ουγγρικές αρχές, η εκτέλεση του εντάλματος σύλληψης αποτελεί «νομική υποχρέωση και ευθύνη»! (περισσότερα…)

Ο δικός μου Σαββόπουλος

 *

του ΚΩΣΤΑ ΚΟΥΤΣΟΥΡΕΛΗ

~.~

Με τον Διονύση Σαββόπουλο τον πρώιμο, εκείνον του Φορτηγού ή του Μπάλλου, σχέση βαθιά ποτέ δεν απόκτησα. Έφηβος δεν τον άκουσα ώστε να με συνδέουν μ’ εκείνον βιώματα σχετικά. Και φοιτητής μετά το 1985 ήμουν απέναντί του κουμπωμένος, σ’ αντίθεση με άλλους που άκουγα τριγύρω μου να τον υμνούν. Τραγούδια σαν κι εκείνα για την ΕΦΕΕ και τις συγκεντρώσεις της ή το Βιετνάμ και το πυρπολημένο του ρύζι ή για τα «κορίτσια τα καημένα» που πληρώνουν «την ασχήμια των γονιών τους» ακούγονταν στ’ αυτιά μου, ήδη τότε, «πολύ ζαχαρωμένα».

Στίχοι σαν το, πρεβερικό την καταγωγή, «μέρα μ’ ήλιο σαν αυτόν / να την τρώει τ’ αφεντικό» ή το συναφές «σ’ ευχαριστώ, ω εταιρεία!» τα αντιμετώπιζα με θυμηδία για την ασπρόμαυρη εικονογραφία τους. Αλλά και άλλα δικά του, όπως το πολυθρύλητο “Μακρύ ζεϊμπέκικο για τον Νίκο”, μ’ όλη την αναντίρρητη μουσική τους αξία, μου ακούγονταν παράτονα – κάτι σαν εγκωμιασμός εγκλήματος κατ’ άρθρ. 185 ΠΚ, απ’ αυτούς για τους οποίους διαβάζαμε στα εγχειρίδια του Ποινικού στη Σχολή. Αυτή η μανία μας στην Ελλάδα, σκεφτόμουν, να βλέπουμε τον ήρωα ακόμη και στον κοινό μαχαιροβγάλτη, φτάνει να απειθήσει κατά της Αρχής… Ιδίως το περίφημο «στη φοιτητριούλα που σ’ έχει ερωτευθεί» μου προκαλούσε ευθυμία κάθε φορά που το άκουγα στις παρέες. Όχι γιατί ο Σαββόπουλος είχε άδικο για τους καρεκλοκένταυρους των κομμάτων. Αλλά γιατί ανακάλυπτε έναν «αγνό ενθουσιασμό» στους νεαρούς οπαδούς τους, που φοιτητής όντας, προσωπικά αδυνατούσα να εντοπίσω στο περιβάλλον μου. Προφανώς, οι καιροί είχαν αλλάξει…

Τον δικό  μου Σαββόπουλο έμελλε να τον γνωρίσω το 1989, με το Κούρεμα. Κι έζησα το παράδοξο να με συγκλονίσει ένας ποιητής την ώρα ακριβώς που όλοι γύρω μου τον εγκατέλειπαν. Γιατί βέβαια οι κραυγές εναντίον του είχαν αρχίσει ήδη από τα Τραπεζάκια έξω. Εκείνο το «Εθνική Ελλάδος, γεια σου», η δοξαστική επίκληση των αρχαιοτήτων και της ορθοδοξίας, είχαν ενοχλήσει πολλούς. H μεταστροφή πολλών εναντίον του, σ’ εκείνα τα τραγούδια έχει τις ρίζες του. Στιχουργικά ωστόσο, δεν πήγαιναν πολύ παραπέρα από τη γνωστή ποπουλίστικη σχάση: από τη μια μεριά η Βουλή και οι εκπρόσωποι «έρημοι κι απρόσωποι», κι από την άλλη ο καθαγιασμένος και άμωμος Έλλην, που (περισσότερα…)

Οικείο και ανοίκειο στις έμφυλες ζεύξεις του Ευριπίδη

*

της ΚΩΣΤΟΥΛΑΣ ΜΑΚΗ

~.~

«Κάθε άνθρωπος αλλάζει, όταν περάσει στη σιγουριά απ’ τη θέση του κινδύνου.»[1] Η φράση αυτή καταγράφει μια από τις κεντρικές δραματουργικές αρχές του Ευριπίδη: τις συνεχόμενες μεταβολές των ανθρώπων, καθώς αλλάζουν οι όροι της ζωής τους. Στις τραγωδίες του, η αρχή αυτή γίνεται ιδιαίτερα πολύσημη στις γυναικείες μορφές στις οποίες συμπεριλαμβάνονται ο χορός των Τρωαδιτισσών γυναικών και των Βακχών. Στον Ευριπίδη οι έμφυλες κανονικότητες αντιστρέφονται, ό,τι θεωρείται οικείο στις ηγεμονικές κατασκευές της θηλυκότητας μεταλλάσσεται με αποτέλεσμα το οικείο να γίνεται ανοίκειο και τα όρια ανάμεσά τους να χαρακτηρίζονται από ρευστότητα. Η ρευστότητα αυτή του ανοίκειου στις έμφυλες ζεύξεις που παρατηρούνται στις τραγωδίες του Ευριπίδη καταγράφονται με πολυφωνικούς όρους που αποφεύγουν τον διδακτισμό. Το έμφυλο κατασκευάζεται μέσα σε συγκεκριμένες ιστορικότητες που μαρτυρούν την πρωτοτυπία και τους νεωτερισμούς του. Σε μια επικαιροποιημένη ανάγνωση των κειμένων με όρους παροντικούς η θεωρία του κοινωνικού κονστρουξιονισμού για το φύλο πραγματώνεται. Το φύλο δεν είναι μια συνεχής ουσιοκρατική παγίωση αλλά επιτελεστική πράξη. Οι λόγοι λοιπόν για τα φύλα κατασκευάζονται κοινωνικά και αλλάζουν διαρκώς ως προς το περιεχόμενό τους με βάση τους εκάστοτε κοινούς τόπους και το ιστορικό, κοινωνικό, οικονομικό, πολιτικό και πολιτισμικό πλαίσιο της εποχής. Οι αλλαγές δεν είναι απλώς ατομικές και προσωπικές. Αντίθετα, είναι έμφυλες, κοινωνικές και πολιτικές. Το οικείο – η μητρότητα, ο γάμος, οι σχέσεις των γυναικών μεταξύ τους και με τους άλλους μετατρέπονται σε ανοίκειες καταστάσεις κάθε φορά που εγγράφονται σε νέες ιστορικές και πολιτικές συνθήκες.

Όπως αναφέρει η Μεσσάρη[2], οι γυναίκες στις τραγωδίες του Ευριπίδη βγαίνουν από τον περιορισμένο χώρο του οίκου. Παύουν να είναι σιωπηλές και υπάκουες, και «σιγᾶν δ’ ὅπου δεῖ» γίνονται «θυελλώδεις», εκδικητικές και διεκδικητικές. Είναι επιπλέον αυτές που δίνουν φωνή και αποδίδουν δικαιοσύνη σχετικά με την αντιπολεμική συλλογιστική του Ευριπίδη που δεν διστάζει να ασκήσει κριτική στους νικητές του Τρωικού πολέμου, να δώσει φωνή στους ηττημένους και ηττημένες και να αμφισβητήσει ακόμα και την παντοδυναμία των θεών, μιλώντας για τους παραλογισμούς τους. (περισσότερα…)

Αναθυμιάσεις

*

του ΚΩΣΤΑ ΚΟΥΤΣΟΥΡΕΛΗ

~.~

1312
Πετούσαν στα 10.000 πόδια. Τα καύσιμα κόντευαν να σωθούν, οι κινητήρες σε λίγο θα σταματούσαν, ακόμη όμως το αεροσκάφος ανέβαινε. Μάταια αναβόσβηναν τα λαμπάκια του κινδύνου στο έρημο πιλοτήριο. Στην καμπίνα, εμπρός στους ενθουσιώδεις επιβάτες, ο κυβερνήτης με φωνή στεντόρεια απήγγελλε: «Μ’ έναν σκοπό του ταξιδιού – προς τ’ άστρα!»

1412
Σε μια πισίνα ξενοδοχείου, ο ήρωας πασχίζει να σοδομίσει την ερωμένη του. Αποτυγχάνει αλλά ωσάν η διείσδυση να έχει επιτευχθεί, παριστάνει ότι επιτελεί όντως την πράξη. Το επεισόδιο παρμένο απ’ τον Κούντερα. Πισίνες, πισινοί, χουνέρια και πόζες – υπάρχει πιο μεστή περιγραφή της ενεστώσης Ευρώπης;

1512
Τι σόι άνθρωπος ήταν πράγματι, το ψυχανεμίστηκες μόνο όταν αποπειράθηκες να του εκφράσεις τον ώς τότε βουβό θαυμασμό σου. Θυμάσαι την γκριμάτσα του, εκείνη τη στιγμιαία αμφιταλάντευση μεταξύ θεατρικής μετριοφροσύνης και αυθόρμητης έπαρσης. Σαν να σου έλεγε: «Και ποιος είσαι εσύ που με κρίνεις;»

1612
Ο Μπρετόν: «Βγες στο δρόμο μ’ ένα περίστροφο κι άρχισε να πυροβολείς τυχαία στο πλήθος». Ο Μαγιακόφσκι: «Μ’ ένα ρεβόλβερ μοναχά στο χέρι μας και μέσα στο κεφάλι μας τον Λένιν». Και ο Γκαίμπελς: «Όταν ακούω τη λέξη κουλτούρα, απασφαλίζω το Μπράουνινγκ». (Απ’ τα «Μεσοπολεμικά ξεστρατίσματα. Λησμονημένες σελίδες της Ιστορίας»).

1712
«Άραγες νά ’ναι η μοναξιά σ’ όλους τους κόσμους η ίδια;» (Ο ποιητής). «Δισεκατομμύρια πλανήτες περιπλανώνται “ορφανοί”, χωρίς άστρο μητρικό, στο διάστημα.» (Η εφημερίδα).

1812
Ένας περιπλανώμενος δερβίσης κάποτε εισόρμησε στο Βατικανό την ώρα που συνεδρίαζε η Κουρία κι άρχισε να κηρύττει με πάθος. Είναι ασεβής, είπε ένας καρδινάλιος. Είναι εξοργιστικός, είπε ένας άλλος. Του αξίζει ο θάνατος, υπερθεμάτισε ένας τρίτος. Α, είναι απλώς θεοπάλαβος, χαμογέλασε ο ποντίφηκας. Και επιπλέον, μας διασκεδάζει.

(περισσότερα…)

Mark Strand, Ὁ Ἐρχομός τοῦ Φωτός

*

Ἀκόμη καί τόσο ἀργά, συμβαίνει:
ὁ ἐρχομός τῆς ἀγάπης, ὁ ἐρχομός τοῦ φωτός.
Ξυπνᾶς και τά κεριά εἶναι ἀναμένα σάν ἀπό μόνα τους,
ἀστέρια συνάζονται, ὄνειρα ξεχύνονται στά μαξιλάρια σου
στέλνοντας ψηλά θερμά μπουκέτα ἀέρα.
Ἀκόμη και τόσο ἀργά, τά ὀστά τοῦ σώματος λάμπουν
Καί ἡ αὐριανή σκόνη λαμπρή φουντώνει στήν ἀναπνοή.

(The Late Hour, 2002)

Μετάφραση Νατάσα Κεσμέτη

*

*

*

W. B. Yeats, Στοχασμοί

*

 

Κάθε τοποθέτηση που βλέπει όλη την αλήθεια σε μία μόνο πλευρά, τον νου τον βαθυστόχαστο τον ταράζει και τον καταπονεί.

///

Γιατί τιμούμε τους πεσόντες στους πολέμους; Κανείς μπορεί να επιδείξει το ίδιο απερίσκεπτο θάρρος βουτώντας στην άβυσσο του εαυτού του.

///

Η ύψιστη τέχνη είναι η παραδοσιακή έκφραση μιας ηρωικής και θρησκευτικής αλήθειας, μεταλαμπαδευόμενης από εποχή σε εποχή, τροποποιούμενης κάθε φορά από την ατομική ιδιοφυΐα, αλλά ουδέποτε εγκαταλελειμμένης.

///

Όταν όλα θα ’χουν ειπωθεί, όλα θα ’χουν τελειώσει, δεν θα γνωρίζουμε πια ότι ο δικός μας παραλογισμός είναι καλύτερος από την αλήθεια κάθε άλλου; Γιατί έχει θερμανθεί στις δικές μας εστίες και στις δικές μας ψυχές και είναι τώρα φωλιά για τις αγριομέλισσες της αλήθειας και το δικό τους γλυκύτατο μέλι. Ω ας ξαναρχόσασταν στον κόσμο, αγριομέλισσες!

///

Κάθε νικημένος πειρασμός είναι και ένα νέο απόθεμα ηθικής ενέργειας. Κάθε δοκιμασία που η ψυχή μας υφίσταται και υπομένει καταπώς πρέπει, την εξευγενίζει και την δυναμώνει.

///

Δεν υπάρχουν ξένοι εδώ· μονάχα φίλοι που δεν έχεις ακόμη γνωρίσει. (περισσότερα…)

Derek Walcott, Ο φάρος και άλλα ποιήματα

*

Μετάφραση Νίκος Κωσταγιόλας

~.~

Ο ΦΑΡΟΣ

I

Σαν μέσα σε φυσούνα φωτογράφου
η οροσειρά που βλέπει προς την πόλη
κεντράρει το ηλιοβασίλεμα, τραβάει ένα κορδόνι –
κι όλα μεμιάς τα φώτα της ανάβουν.

Το σετ των καρτ-ποστάλ του περιστρέφεις
–τρίζουν λιγάκι– μια πενηνταετία μπροστά:
ο φάρος, ένα νέφος
καϊκιών σε διάπυρα νερά,

κι αστέρια στίκτοντας τις συνεπείς τους θέσεις
πάνω απ’ το Κάστρις· ξεπατικωμένες
τελείες που ήταν να συνδέσεις
σε παιδικό βιβλίο, τώρα μόλις ενωμένες

λάμπα τη λάμπα ως τη Λα Πλας, τούτο το βράδυ
που η ανάσα του άσπρο ρούμι αναδίνει
κι έχει ένα βάδισμα κηδείας το σκοτάδι
που σαν την πόλη να προεκτείνει,

ώσπου το φως του προβολέα –η σελήνη–
σβέλτα περνώντας τ’ ανεμόδαρτα φιτίλια
των θαλασσοκλημάτων, να επιμείνει
στο μπαρ Νέα Ιερουσαλήμ, όπου τα χείλια

σε λίγο βρέχεις με ουίσκι. Αστέρες άλλοι
τις μάζες μοιάζει εσχάτως να ηλεκτρίζουν (περισσότερα…)

Ευρώπη: Υπό το κράτος όχι του φόβου, αλλά της φοβίας

*

του ΚΩΣΤΑ ΜΕΛΑ

1.

Εδώ και περίπου 30 χρόνια πάνω κάτω, οι υπέρμαχοι της ενοποίησης της ΕΕ αναφέρονται σε αυτή ως το κυριότερο επίτευγμα του «μετανεωτερικού κόσμου». Σύμφωνα με τις αντιλήψεις αυτές, η ΕΕ διαφοροποιείται τόσο από τα συμβατικά εθνικά κράτη του «νεωτερικού κόσμου» όσο και από τον «προνεωτερικό κόσμο», δηλαδή το χάος που προηγήθηκε του εθνικού κράτους και έπεται των αυτοκρατοριών[1]. Η μετανεωτερική ΕΕ προσφέρει το όραμα ενός μεταμοντέρνου[2] «συνεργατικού διακυβερνητικού χώρου», με κοινό επίπεδο ελευθεριών και κοινή ασφάλεια, με μειωμένη εθνική κυριαρχία – στοιχείο που χαρακτήριζε όλες τις αυτοκρατορίες στην ιστορία.

Μέσα από τις μακροχρόνιες διαδικασίες του ευρωπαϊκού state-building, η ΕΕ σχηματοποιείται σιγά-σιγά σε ένα «μεταμοντέρνο σύστημα», που έχει σαφή χαρακτηριστικά μεταεθνικής, μετακυριαρχικής ή μετακρατικής πολιτείας.[3] Ένα τέτοιο μετανεωτερικό μόρφωμα καθοδηγούμενο από μεταμοντέρνες αντιλήψεις αλλά και από αντιλήψεις «εκσυγχρονιστικού ορθολογισμού» τύπου Χάμπερμας, αποτελεί το πλαίσιο μέσα στο οποίο καμία χώρα δεν κυριαρχεί αλλά παράγονται αρχές που δεν είναι εθνικές αλλά ηθικές και νομικοκανονιστικές[4].

Τα κράτη που συγκροτούν την ΕΕ επιχειρούν να διαμορφώσουν το πρώτο μεταεθνικό διακυβερνητικό μόρφωμα στην παγκόσμια ιστορία. Αυτό το μόρφωμα αποκτά μια διακριτότητα μέσα από τη χρήση πολλαπλών μέσων επηρεασμού του διεθνούς περιβάλλοντος, αποκλειόμενης της στρατιωτικής ισχύος. Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ένα ιδιαίτερο διακρατικό μόρφωμα που, μόνο ως τέτοιο[5], θεωρεί ότι ο πόλεμος –η τραυματική ευρωπαϊκή εμπειρία των δύο παγκόσμιων πολέμων προβάλλεται ως βασικό επιχείρημα– αποτελεί αποτυχία της πολιτικής.

Οι Ευρωπαίοι τείνουν να αντιλαμβάνονται το δικό τους μεταμοντέρνο σύστημα ως μέρος ενός γενικότερου συστήματος, στο οποίο η έννοια του συσχετισμού δυνάμεων πρέπει να αντικατασταθεί από έννοιες όπως η «απόρριψη της ισχύος» και η «αυτοεπιβαλλόμενη συμπεριφορά». Αυτό τους οδηγεί στην απόρριψη του κλασικού raison d’état από την εποχή του Μακιαβέλλι, δηλαδή της αποτελεσματικότητας –άρα, εν πολλοίς, και της μη ηθικής– της λειτουργίας του κράτους, και στην αντικατάστασή του από μια συγχορδία, όσο και να φαντάζει αντιφατικό, οικουμενικής και σχετικιστικής ηθικής στις διεθνείς υποθέσεις.[6]. (περισσότερα…)

Ρέκβιεμ τῆς μικρῆς γειτονιᾶς

 *

1 . Στόν χωματόδρομο, κυλᾶνε στεφάνες ἀπό ρόδες τ’ ἀγόρια, τά τσέρκια, μ’ ἕνα κομμάτι σίδερο λυγισμένο, γιά μανιβέλα. Σκόνη σηκώνεται ἀπό τά ποδοβολητά καί στήν τρεχάλα τους παίρνουνε σβάρνα τίς στημένες πέτρες πού ἐμεῖς τά κορίτσια ἔχουμε στήσει γιά νά παίξουμε‘πυργάκια’. «Φύγετε ἀπ’ τή μέση, σκατοῦλες!» φωνάζουν καί φτύνουν κάτω. Κι ὁ Μανώλης. Προχτές μοῦ εἶχε πεῖ πώς θά μέ παντρευτεῖ ὅταν μεγαλώσει. Ἐγώ ὅμως, τό ἀποφάσισα. Δέν θά τόν πάρω!

2 . Στό οἰκόπεδο, δίπλα στό σπίτι μας, βρίσκουμε λογιῶν-λογιῶν πράγματα. Σχισμένες παντόφλες, τσίγκινα καπάκια, μικρά κομμάτια κορδέλας καί σκατά σκύλων. Κοιτᾶμε ποιός θά μαζέψει τά πιό ὡραῖα καί χρήσιμα. Ὅπως, μιά πεταμένη κορνιζούλα. Κάνουμε διαγωνισμό. Ὅποιος μαζέψει τά πιό ὡραῖα, εἶναι ὁ νικητής τῆς ἡμέρας.

Μιά μέρα τά κορίτσια βρήκαμε κάτι νεογέννητα γατάκια. Τυφλά. Τά πήραμε ἀγκαλιά καί ψάχναμε γιά τροφή. Μᾶς τά ἅρπαξαν τά ἀγόρια κοροϊδεύοντάς μας. «Μυξιάρες, σάν κι αὐτά». Φωνάζαμε. Σέ λίγο ὁ Μιχάλης, ὁ μεγάλος τῆς παρέας, πῆρε ἕνα ξύλο καί χωρίς δεύτερη σκέψη τό ἔχωσε στά μάτια τους. Οἱ «μυξιάρες» βάλαμε τίς φωνές. Ὁ Μανώλης γελοῦσε τρανταχτά. Ὄχι, τό ἀποφάσισα. Δέν θά τόν παντρευτῶ.

3 . Ἀκούσαμε στριγγλιές καί βγήκαμε στά μπαλκόνια. Ἀπό τήν ἀνοιχτή πόρτα μιᾶς κουζίνας, ἀκούστηκε ἕνα  «τρομάρα μουου!». Οἱ μανάδες, μᾶς ἔβαλαν μέσα τά μικρά παιδιά, ἔκλεισαν τίς πόρτες, μᾶς εἶπαν μέ συνομωτικό τρόπο «καθίστε μέσα καί μήν κουνηθῆτε ἀπό’ δῶ» καί τράβηξαν κατά τό σπίτι ἀπ’ ὅπου ἀκούστηκε ἡ κραυγή. Ὅταν γύρισαν, μάθαμε πώς ὁ γείτονας πέθανε ξαφνικά. Μπροστά στή γυναίκα του καί στά παιδιά του. Κατάλαβα τότε, πώς μπροστά στόν θάνατο τρομάζει κανείς. Τρομάζει πολύ. (περισσότερα…)