Στην Κοίμηση της Θεοτόκου

*

Προλεγόμενα-Μετάφραση
Κωνσταντίνος Χρυσόγελος

~.~

Η γνωστή ποιητική συλλογή Ἄνθη εὐλαβείας, που περιλαμβάνει έμμετρες συνθέσεις των σπουδαστών της Φλαγγινείου Σχολής της Βενετίας, εκδόθηκε στη Βενετία το 1708. Σε αυτή περιέχονται στιχουργήματα συντεθειμένα στην αρχαία και νέα ελληνική, καθώς και στην ιταλική. Το «άσμα» που μεταφράζεται εδώ προέρχεται από τα αρχαιοπρεπή συνθέματα και το θέμα του, όπως και όλης της συλλογής, είναι το εγκώμιο της Θεοτόκου, με αφορμή τον εορτασμό της κοιμήσεώς της. Το ποίημα φέρει τον χαρακτηρισμό «ἆσμα σαπφικὸν» και πράγματι ακολουθεί τη μετρική μορφή της λεγόμενης «σαπφικής ωδής»: Τετράστιχες στροφές, με τρεις ενδεκασύλλαβους και έναν πεντασύλλαβο. Συνδιαλεγόμενος με αυτή τη διάταξη, επέλεξα τετράστιχες στροφές με τρεις ιαμβικούς ενδεκασύλλαβους και έναν καταληκτήριο ιαμβικό επτασύλλαβο. Πεζή μετάφραση του ποιήματος μπορεί κανείς να βρει στο: Α. Καραθανάσης (επιμ.), Ἄνθη εὐλαβείας, Αθήνα 1978, σ. 48. Από αυτή την έκδοση (σ. 24-25) παρατίθεται μετά τη δική μου μεταφραστική δοκιμή το πρωτότυπο.

///

ΣΤΗΝ ΚΟΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ
KAI ΠΑΡΘΕΝΟΥ ΜΑΡΙΑΣ

Άσμα σαπφικό

Άσπιλη νύμφη, μέγιστη Μαρία,
των αοράτων κι αισθητών η δόξα,
του Θεού των όλων πάναγνη μητέρα,
χαρά πολλή σ’ εσένα!

Διαμένεις πια σε ουράνια κατοικία,
με τρόπαια που σ’ όλους διαμηνύουν
τις άρρητες, τις θείες αρετές σου
και τα επιτεύγματά σου.

Ολόλαμπρη σαν τη Σελήνη φέγγεις
σιμά στον άναρχο της δόξας Ήλιο,
κρατώντας σκήπτρο κι έχοντας στολίδι
τα αστέρια στα μαλλιά σου.

Οι ομάδες τώρα των νοερών ανθρώπων
και των πνευμάτων όλων αγαλλιάζουν
κι υμνολογώντας, δες, σε περιβάλλουν
σαν Δέσποινα του κόσμου.

Εκστατικοί, τα θεία αγαθά ποθώντας,
οι αγγέλοι τίποτα άλλο δεν θωρούνε
παρά την εκθαμβωτική ομορφιά σου
που φώτισε τον τόπο.

Και το θνητό μας γένος, τόσες πίκρες
και τόσοι μόχθοι που το ταλανίζουν,
ποιος θα βρεθεί για να το προστατεύσει
αν όχι Εσύ, Παρθένε;

Γι’ αυτό, Θεοτόκε, των ανθρώπων όλων
βασίλισσα, γίνε η χαρά μας τώρα,
τους δούλους σου μ’ ευεργεσίες λούσε,
μα και με πλούσια δώρα.

Κι αυτούς εδώ να τους φυλάς με σθένος,
τι η σύναξή τους έγινε για σένα·
κάθε πληγή και συμφορά μακριά τους,
Παρθένε και μητέρα.

///

ΕΙΣ ΤΗΝ ΜΕΤΑΣΤΑΣΙΝ
ΤΗΣ ΠΑΡΘΕΝΟΜΗΤΟΡΟΣ ΜΑΡΙΑΣ

Ἆσμα Σαπφικὸν

Ἄσπιλος νύμφη, Μαριὰμ μεγίστη,
Δόξα ἀνθρώπων νοερῶν τε φώτων,
ἡ Θεὸν πάντων τετοκυῖ’ ἀμώμως,
Γήθεο σφόδρα.

Νῦν γὰρ εἰς θείαν μεταβᾶσα τέρψιν
ἆθλα καρπίζεις, σύνεσιν κρατοῦντα
σεῖο ἀρρήτων ἀρετῶν τε θείων
ἠδὲ θριάμβων.

Οἷα καὶ μήνη παρ’ ἀνάρχῳ εἶσι
ἡλίῳ δόξης πάνυ λαμπετῶσα,
οἷα σκηπτοῦχος περὶ κὰρ φοροῦσα
στέμμα πλανήτων.

Νῦν καὶ ἀνθρώπων νοερῶν τε τάξεις
πνευμάτων πάντων ἐπαγαλλιῶνται,
δόξῃ ἠδ’ αἴνοις περισυγκυκλοῦσι
Δεσπότιν οἷα.

Ἄγγελοι μὲν γὰρ γάνος οὐδὲν ἄλλο
οὔτε μὴν κάλλος παρὰ σὸν σκοποῦσι
ἐκστάσει φίλτρου μετὰ θεῖον ὄλβον,
ἔνθα σὺ λάμπεις.

Τῶν δὲ ἀνθρώπων γένος, ᾧπερ πάντα
δεινὰ καὶ μόχθοι πολεμοῦσιν ὧδε,
οὐκ ἔχει ἄλλο σθένος ἠὲ ἄλκαρ,
Παρθένε, πλὴν σου.

Τῷ, Θεοῦ Μήτηρ, βασιλὶς γλυκεῖα
ἡμέων πάντων, χαρωπὴ χαρίζου
πᾶσι σοῖς δούλοις χάριτας καὶ ὕε
ἄφθονα δῶρα.

Ἔξοχα φρούρει μετὰ πᾶσι τούσδε,
τοὺς ἀθροισθέντας τὰ σὰ εὔχη κλύειν,
πημάτων ῥῦσαι χαλεπῶν παθῶν τε,
Παρθενομῆτορ.

///

*

*

*