*

Το φεγγάρι «πάντα μου φαίνουνταν σαν ένα πρόσωπο θλιμμένο».
ΝΙΚΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ, Αναφορά στον Γκρέκο

Με την πρώτη του γνωριμία δεν χρειάστηκε να κοιτάξει το φεγγάρι. Ήταν αδιάφορο και στους δυο. Κι αυτό το θεώρησε τύχη. Έχουν να λένε πως δεν ήταν ρομαντικός, και μάλλον αληθεύει. Άλλοι το εξηγούσαν επειδή, πιτσιρικάς, είχε δει στην τηλεόραση ζωντανά την προσεδάφιση στη Σελήνη, και την ίδια στιγμή σβήστηκε μέσα του κάθε ίχνος λυρισμού. Όταν αγάπησε ξανά, η γυναίκα του, ξέροντας πως θα ήταν μάταιο να προσπαθήσει να τον αλλάξει, το αποδέχτηκε και το παράβλεψε. Παραλία και φεγγάρι δεν συνδυάζονταν για κείνον. Άλλωστε το ίδιο δεν συνέβαινε και με τ’ αστέρια; Η σελήνη είναι το μειδίαμα της νύχτας, είχε πει ο κυρ-Αλέξανδρος, αλλά τη σκέψη αυτή, μολονότι του άρεσε, την προσπερνούσε βιαστικά. Με τα χρόνια η καθημερινότητα αιχμαλώτισε κι αυτόν και τη σύντροφό του, έτσι η πανσέληνος έπαψε να τον απειλεί… Λίγο λίγο του ’φυγε κι αυτό το βάρος. Ωστόσο ποτέ δεν εξομολογήθηκε σε κανέναν πως, ρομαντικός ή όχι, όποτε σπάνια έριχνε κλεφτές ματιές στο φεγγάρι, έβλεπε μια θλιμμένη μορφή να έχει αποτυπωθεί πάνω του. Ένα πρόσωπο τρομαγμένο, σε απόγνωση. Δεν ήξερε να πει αν ήταν παιχνίδι του μυαλού του, όμως ήξερε πως η εικόνα αυτή του χάλαγε τη διάθεση. Ανέκαθεν.

ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ Ι. ΤΖΑΝΟΣ

*

*

*

*

του ΚΩΣΤΑ ΦΩΤΙΟΥ

Πραγματοποιώντας την πρώτη της κυκλοφορία στην Ιταλία το 1806, η Ελληνική Νομαρχία θεωρείται ένα από τα τρία πιο καταγγελτικά κείμενα της περιόδου πριν από την Ελληνική Επανάσταση. Τα άλλα δύο είναι το έργο Περί θεοκρατίας, του Χριστόδουλου Παμπλέκη, που δημοσιεύτηκε από τους μαθητές του μετά τον θάνατό του το 1793, και ο Λίβελος κατά των αρχιερέων, ενός ανώνυμου συγγραφέα, που δημοσιεύτηκε στη Σμύρνη το 1810. Κοινή συνισταμένη των τριών κειμένων είναι η σφοδρότητα με την οποία καταγγέλλεται η στάση της Εκκλησίας απέναντι στις απελευθερωτικές ιδέες του Διαφωτισμού. Διαδραματίζοντας τον ρόλο του θεματοφύλακα των πνευματικών αξιών των χριστιανικών πληθυσμών καθ’ όλη τη διάρκεια της οθωμανικής κυριαρχίας, η Εκκλησία θα έπρεπε να υπερθεματίζει ως προς τα προτάγματα για την απελευθέρωση του ποιμνίου της. Αντίθετα, σύμφωνα με τους προαναφερθέντες συγγραφείς, η Εκκλησία στεκόταν εχθρικά διακείμενη σε οποιαδήποτε θεωρητική ή έμπρακτη προσπάθεια αμφισβήτησης της κατεστημένης τάξης στην προοπτική της ελευθερίας.[1]

Πώς ορίζεται όμως στην Ελληνική Νομαρχία η έννοια της ελευθερίας; Για τον Ανώνυμο συγγραφέα της, «η ελευθερία είναι η υπακοή εις τους νόμους».[2] Ο Κιτρομηλίδης (2009) επισημαίνει την αντιπαραβολή της έννοιας της νομαρχίας σε εκείνη της μοναρχίας. Με αυτό το έξυπνο παιχνίδι του αναγραμματισμού ανάμεσα στις λέξεις «νομαρχία» και «μοναρχία», ο Ανώνυμος συγγραφέας καθιστά ολοφάνερο τον στόχο της κριτικής του. Η μοναρχία είναι το πολίτευμα στο οποίο επιτίθεται, θέτοντας ως εναλλακτική λύση το πολίτευμα της νομαρχίας [= νόμος + άρχω] και καταδεικνύοντας, αρχής γενομένης ήδη από τον τίτλο του έργου, ότι η ελευθερία είναι η κατάσταση όπου το άτομο και το έθνος δεν τα άρχουν πάρα οι νόμοι –ο πλήρης τίτλος του έργου είναι Ελληνική Νομαρχία ήτοι Λόγος περί Ελευθερίας. Κατά τον Νούτσο (2005), ο ορισμός της έννοιας της ελευθερίας ως υπακοής στους νόμους δεν δείχνει πάρα την άμεση επιρροή του Ανώνυμου συγγραφέα της Ελληνικής Νομαρχίας από τις θέσεις του Μοντεσκιέ και του Ρουσσώ, όπως αυτές αποκρυσταλλώθηκαν στα γαλλικά συντάγματα του 1791 και ιδιαίτερα του 1793. (περισσότερα…)