Σβεν Νύκβιστ και Αντρέι Ταρκόφσκι στα γυρίσματα της Νοσταλγίας.

*

Προλόγισμα ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΑΜΑΝΑΤΙΔΟΥ

Ο Αντρέι Ταρκόφσκι, ο πιο στοχαστικός και ποιητικός σκηνοθέτης του 20ού αιώνα, δεν περιορίστηκε μόνο στον κινηματογράφο για να εκφράσει την καλλιτεχνική του ευαισθησία. Κατά τη διάρκεια της εξορίας του στη Δύση, στράφηκε στη φωτογραφία Polaroid, δημιουργώντας μια σειρά εικόνων που αποτυπώνουν με μοναδικό τρόπο την εσωτερική του αναζήτηση και την υπαρξιακή του αγωνία.

Τα μακρόσυρτα πλάνα ακινητοποιούνται στις Polaroid του. Καθημερινές εικόνες, τοπία ονειρικά και ομιχλώδη, σκηνές από τη «Νοσταλγία» Ο κόσμος θαρρείς σταματά. Σταματά εκεί που ξεκίνησε. Καθηλώνει το χρόνο. Εξοστρακίζει το χρόνο. Εξιστορεί το ανείπωτο. Οι φωτογραφίες του, συγκεντρωμένες στο λεύκωμα Instant Light, δεν είναι απλώς στιγμιότυπα της καθημερινότητας, μα μικρά ποιήματα φωτός και σιωπής, εικόνες που μοιάζουν να αιωρούνται έξω από τον χρόνο. Τοπία βουτηγμένα στην ομίχλη, εσωτερικά δωματίων με φυσικό φως , όλα αποπνέουν μια αίσθηση στοχαστικής ηρεμίας και μελαγχολίας. Φωτογραφίες τεμαχισμένες από βλέμμα που ήξερε να βλέπει το άρρητο.

*

*

Η αισθητική των Polaroid του Ταρκόφσκι χαρακτηρίζεται από την απλότητα και την αφαίρεση. Τα λιγοστά εως ανύπαρκτα μέσα της Polaroid, η υφή αυτής της στιγμιαίας φωτογραφίας ενισχύει την αίσθηση της παροδικότητας και της φθοράς, του χαμένου χρόνου. Οι εικόνες του δεν επιδιώκουν την τεχνική τελειότητα, αλλά την πνευματική αλήθεια. Για το παιδί που ήμασταν, για τον κόσμο που χάσαμε, για τον Θεό που ίσως ακόμα περιμένει. Όπως και στις ταινίες του, το φως λειτουργεί ως μεταφυσικό στοιχείο – όχι απλώς για να φωτίσει, αλλά για να αποκαλύψει.

*

 

*

Οι Polaroid του Ταρκόφσκι δεν είναι απλώς ένα παράπλευρο έργο ενός μεγάλου δημιουργού. Είναι μια επέκταση της κινηματογραφικής του γλώσσας σε ένα πιο προσωπικό, πιο άμεσο μέσο. Μέσα από αυτές τις εικόνες, ο Ταρκόφσκι συνεχίζει να στοχάζεται πάνω στον χρόνο, τη μνήμη, την πίστη και την ομορφιά. Ο Αντρέι δεν υπήρξε απλώς σκηνοθέτης. Υπήρξε μύστης του χρόνου, ιερέας της εικόνας, ποιητής του φωτός. Το έργο του δεν ανήκει στον κινηματογράφο, αλλά στη μεταφυσική. Δεν ανήκει στην τέχνη, αλλά στην προσευχή. Ο Αντρέι είναι του αποχωρισμού, της ουτοπίας, του τραύματος, του απόκοσμου, του ανομολόγητου, των παιδικών χρόνων, του χρόνου, της ολβιότητας. Έρχεται στα όνειρά μας τα βράδια, μας μιλά, μας αναπλάθει, μας απαντά. Είναι ο προλογικός μας, ο συμπαντικός μας, ο γαλαξιακός μας, ακουμπά τουε άξονες της γης, γλιστράει με τον Ισημερινό, είναι η πρόσκληση σε μια γιορτή, με Διόνυσο και Άδη μαζί.

Μα κυρίως μας θυμίζει ότι τίποτα δεν αξίζει περισσότερο από την αγάπη. Ο Αντρέι είναι αγάπη. Στο Σεν Ζενεβιέβ, στον τάφο του, υπάρχει μια φράση χαραγμένη για την αιωνιότητα: «Στον άνδρα που είδε τον άγγελο».

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

**η

***