«Οι αγαπημένοι ποιητές δεν μου μιλούν τώρα την ίδια γλώσσα»: Μια επιστολή του Παναγιώτη Κονδύλη στον Βέρνερ Κόντσε

Εισαγωγή-Μετάφραση Σωκράτης Βεκρής

///

Ο Werner Conze υπήρξε, με τα λόγια του ίδιου του Κονδύλη, ο άνθρωπος «που διαμόρφωσε και πλούτισε τα πρώτα μου χρόνια στην Χαϊδελβέργη όπως κανένας άλλος». Αυτή η διαπίστωση δεν ισχύει μόνο για τον Κονδύλη, καθώς ο Κόντσε υπήρξε ίσως ο επιδραστικότερος ιστορικός της μεταπολεμικής Δυτικής Γερμανίας, ο άνθρωπος που εισήγαγε καινοτόμες μεθόδους κατανόησης των ιστορικών φαινομένων και στο ερευνητικό πρόγραμμα του οποίου θήτευσαν μια πλειάδα διακεκριμένων ιστορικών. Επιλέξαμε να μεταφράσουμε την ακόλουθη επιστολή, αφ’ ενός επειδή καταδεικνύει τον βαθύ σεβασμό που έτρεφε ο Κονδύλης για τον καθηγητή του, αφ’ ετέρου επειδή αποκαλύπτει πτυχές της ανθρώπινης πλευράς του Έλληνα φιλοσόφου — μιας πλευράς που στα γραπτά του συχνά χάνεται κάτω από τη μυστηριώδη αχλύ του ασκητικού επιστήμονα.

Για την άδεια της δημοσίευσης, ευχαριστούμε θερμά την αδελφή του στοχαστή κ. Μέλπω Κονδύλη-Μπούμπουλη. Στο δεύτερο μέρος του μικρού δίπτυχου αυτού αφιερώματος στη σχέση των δύο επιφανών στοχαστών, θα αναρτηθεί αύριο η μελέτη μου «Η διαμόρφωση της ιστορικής μεθόδου του Κονδύλη: Κοινωνική ιστορία, ιστορία των εννοιών και ιστορία των προβλημάτων».

///

29.06.1980

Αξιότιμε κύριε καθηγητά,

Επιτρέψτε μου να σας απευθύνω μερικές γραμμές από την εξορία μου, ώστε να διατηρήσω τουλάχιστον ζωντανό το αίσθημα ότι οι δεσμοί μου με τους ευλογημένους σας τόπους, όπου το πνεύμα καταφέρνει ακόμη, σε κάποιο βαθμό, να ζει και να δημιουργεί, δεν έχουν διαρραγεί. Δυστυχώς, δεν έχω να σας καταθέσω σχεδόν καμία πνευματική πρόοδο από την πλευρά μου, καθώς οι λαλίστατοι και φιλοτάξιδοι εδώ φίλοι μου φροντίζουν να με αποτρέπουν από οτιδήποτε αξιοσημείωτο στον τομέα αυτό. Έπειτα από εννέα χρόνια απουσίας, κανείς νιώθει παντού ευπρόσδεκτος και καλοδεχούμενος — και όμως διαπιστώνει ότι στο μεταξύ έχουν αλλάξει πολλά, ότι οι λέξεις, και αυτές που λέει και αυτές που ακούει κανείς, δεν έχουν πια το νοήμα που κάποτε γινόταν άμεσα αντιληπτό χωρίς περαιτέρω εξηγήσεις. Ακόμα και οι αγαπημένοι από τη νιότη ποιητές δεν μου μιλούν τώρα την ίδια γλώσσα — προφανώς επειδή, στην πραγματικότητα, δεν ήταν τόσο η ποίησή τους, όσο η ίδια η νιότη που μου συντάραζε μέσω εκείνων τόσο παράξενα την καρδιά. Όλα αυτά ωστόσο δεν ειναι προς απελπισία. Η συμφιλίωση με τη μοίρα είναι, όπως μαθαίνει κανείς αργά ή γρήγορα, η απαρχή κάθε σοφίας (μήπως, άραγε, η παραπομπόφιλη λογιοσύνη μας είναι το τέλος κάθε σοφίας;!).

Αυτός ο κάπως ακατάστατος και επαρχιώτικος βίος έχει πάντως και τις γοητευτικές του πλευρές, αλλά αυτές περιγράφονται εκτενώς —και μερικές φορές κατά κόρον— στους ταξιδιωτικούς οδηγούς, γι’ αυτό δεν θα ήθελα να σας κουράσω με τέτοιες. Μέχρι τα τέλη Σεπτεμβρίου εκτιμώ ότι θα έχω τελειώσει με όλα αυτά, ώστε να επιστρέψω στη Χαϊδελβέργη και να ξαναπιάσω δουλειά. Το μέλλον παραμένει ασφαλώς κάπως αβέβαιο, αλλά ελπίζω τουλάχιστον να μπορώ να αποχωρήσω από τη σκηνή με «αξιοπρέπεια», αν αυτό χρειαστεί!!

Ελπίζω ειλικρινά να χαίρετε άκρας υγείας. Τις θερμές μου ευχές στην αξιότιμη σύζυγό σας.

Με τη μέγιστη αφοσίωσή μου,
Παναγιώτης Κονδύλης