*

ΠΕΡΑΣΤΙΚΑ & ΠΑΡΑΜΟΝΙΜΑ | 02:25
Καιρικά σχόλια από τον ΚΩΣΤΑ ΚΟΥΤΣΟΥΡΕΛΗ

 

Τέμπη, Πύλος, Ρόδος, Έβρος, Πάρνηθα, Μαγνησία, Ν. Αγχίαλος, Ν. Φιλαδέλφεια, Πειραιάς, δάση, λιμάνια, στρατόπεδα, τραίνα, γήπεδα, σύνορα, πυρκαγιές, πλημμύρες, σκάνδαλα, δυστυχήματα, εγκλήματα…

Ο απολογισμός λίγων μόλις μηνών. Οι δεύτερες κυβερνητικές τετραετίες στην Ελλάδα τα τελευταία 40 χρόνια, συνδέονταν πάντα με φαινόμενα διάλυσης, ηθικής και οργανωτικής, έγραφα εδώ πριν τις εκλογές. Την κομματική επιβεβαίωση ακολουθεί η κρατική επανάπαυση, κι αυτή φέρνει διαχειριστική παράλυση και όργια διαφθοράς. Ετούτη εδώ η δεύτερη θητεία όμως έχω την εντύπωση ότι θα ξεπεράσει κάθε προηγούμενο. Όλη η χώρα κρέμεται σαν το φύλλο το ξερό από το κλαδί. Και σαν να περιμένει το φύσημα που θα τη σαρώσει.

Υπάρχει διέξοδος απ’ αυτόν τον ζόφο; Μόνο μία: η άρνησή μας να παραδοθούμε στην ευθανασία της λήθης. Ζω σημαίνει δεν ξεχνώ.

///

Η Αμερική καταψηφίζει στον ΟΗΕ σχέδιο απόφασης που καταδικάζει τη Ρωσσία για τον πόλεμο κατά της Ουκρανίας. Και το κοινοβούλιο αυτής της τελευταίας απορρίπτει ψήφισμα στήριξης του Ζελένσκι ως νόμιμου προέδρου της χώρας.

Πριν λίγες μέρες έκλεισαν τρία χρόνια από το ξεκίνημα της «παράνομης και απρόκλητης ρωσσικής εισβολής» ή «Ειδικής Στρατιωτικής Επιχείρησης» (καθένας διαλέγει και παίρνει), αλλά τα τραγικά και τα κωμικά επεισόδια αυτού του πολέμου (του πιο εύκολα αποτρέψιμου στην ιστορία, όπως αποκλήθηκε) δεν λένε να λάβουν τέλος.

Το μόνο που είναι οριστικό και αμετάκλητο είναι η έκβασή του. Αυτήν την ξέραμε όμως ήδη προτού ξεκινήσει, ο Μερσχάιμερ λ.χ. την είχε προβλέψει με ανατριχιαστική ακρίβεια ήδη από το 2015. Η Ουκρανία ηττήθηκε. Για την ακρίβεια, δεν ηττήθηκε απλώς, συνετρίβη, συνεθλίβη από τις μυλόπετρες, κατά σειρά: της ρωσσικής ισχύος, του αμερικανικού τυχοδιωκτισμού, της ευρωπαϊκής ευήθειας και της εγκληματικής ιδιωτείας των «ηγετών» της.

Δεν ξέρω αν η ιστορία θα θυμηθεί να γράψει κάπου ότι οι Ουκρανοί πολέμησαν γενναία. Μακάρι να το κάνει. Οι ποντικοβρυχηθμοί όμως του Ζελένσκι θα της μείνουν σίγουρα αξέχαστοι.

///

Υπάρχουν ποιήματα που, γι’ αυτούς που δεν έχουν βιώσει τις καταστάσεις για τις οποίες μιλούν, είναι ίσως αμετάδοτα. Το αριστούργημα αυτό του Κωστή Παλαμά μιλάει για μια τέτοια κατάσταση, για το ανεξίτηλο αποτύπωμα του κατατρεγμού και του τρόμου που αφήνει η ψυχική ασθένεια στην ανυπεράσπιστη καρδιά ενός παιδιού.

Ο ΤΡΕΛΟΣ

Ένας τρελός μού τα κυνήγησε τα χρόνια
τα παιδικά, τα ολόγλυκα, τα ολανθισμένα,
τα φτάνει, οϊμέ! και τα συντρίβει μανιωμένα
σαν της πορφυρογέννητης ροϊδιάς τα κλώνια.
Και τα ’σπειρε και δω και κει, παντού, συντρίμμια
στ’ άχαρο σπίτι, στην αυλή, σε στενορύμια,
σε μονοπάτια και σ’ απάτητα λημέρια,
όπου αλυχτάει κατατρεμός και όπου φοβέρα
βουβή παγώνει, έξω απ’ το φως κι απ’ τον αέρα.
Ολούθε του τρελού τ’ αφορισμένα χέρια,
με νύχια και με βρόχια, πέτρες και μαχαίρια,
σε μοναξιές και σ’ αγκαλιές, νύχτα και μέρα,
σ’ ύπνο και ξύπνο, και παντού… Και παραπέρα
στους δρόμους και στα σπίτια τα παιδιά ολοένα
στα μάτια μου μπροστά, τα χρόνια σαν κι εμένα
τα παιδικά, τα ολόγλυκα, τα ολανθισμένα,
λεύτερα τρέχανε με γέλια, με παιγνίδια,
και πίσω μου γρικούσα του τρελού τα φίδια,
και των ποδιών του πίσω μου τον ψόφιο κρότο,
κι ανάσαινα παντού το φλογερό του χνότο,
κι ανίσως τ’ ανθρωποκυνήγι του κι αργούσε,
το γέλιο του αγριότερο με κυνηγούσε.
Ω της ζωής μου το σπαρτάρισμα το κρύο,
ω κέντρισμα όχι σαν το κέντρισμα το θείο
πὄσπρωχνε την Ιώ του Ινάχου την παρθένα
στα τετραπέρατα να φεύγει φρενιασμένα,
μα ξαφνικό που το πουλάκι ρίχνει κάτου
εκεί που πρώτα δοκιμάζει τα φτερά του.
(Κι ο τρελός ήταν αίμ’ απ’ το δικό μου το αίμα,
κάποια παλιά αμαρτία μας λησμονημένη,
που μου πήρε, ξεσπώντας βρικολακιασμένη,
για πάντα της χαράς και της δροσιάς το στέμμα).

///

0,028%… 14.000 ψήφοι έλειψαν την Κυριακή από το κόμμα της Βάγκενκνεχτ. Και χάρη σ’ αυτές, ο Φρήντριχ Μερτς μπορεί επιτέλους να γίνει καγκελάριος, με την υποστήριξη της SPD και με μια ισχνή πλειοψηφία, μιας ντουζίνας βουλευτών, στην Bundestag.

Και λέω επιτέλους, διότι το φλερτ του 70χρονου πολιτικού με την εξουσία ξεκινάει από παλιά, από τις αρχές της δεκαετίας του 2000 τουλάχιστον. Στον δρόμο του όμως βρέθηκε η Αγγέλα Μέρκελ που τον εκτόπισε από την προεδρία της κοινοβουλευτικής ομάδας της CDU και τον έστειλε για μια δεκαετία εκτός πολιτικής, σε διάφορα πόστα μεγαλοεταιρειών μεταξύ άλλων και της γερμανικής Blackrock. Με ρίζες αριστοκρατικές (στο σπίτι της μητέρας του είχε κάποτε διανυκτερεύσει ο Βοναπάρτης) νεοφιλελεύθερος, ευρωπαϊστής και ατλαντιστής (λες και αυτά τα δύο συνδυάζονται…), φιλοαμερικανός ώς το κόκκαλο, αντικινέζος, αντιρώσσος, σκληρός και ανάλγητος έχει χαρακτηριστεί, άνθρωπος χωρίς χάρισμα, τεχνοκράτης.

Τρεις εκλογές χρειάστηκε για να γίνει πρόεδρος του κόμματος του οποίου σήμερα ηγείται. Τις δύο προηγούμενες νικήθηκε από πολιτικούς του επιπέδου μιας Άννεγκρετ Κραμπ-Καρρενμπάουερ και ενός Άρμιν Λάσετ. Mehr Kapitalism wagen!, αυτός ο τίτλος ενός πρώιμου βιβλίου του τον δείχνει καλύτερα: Τόλμη για περισσότερο καπιταλισμό!

Αν είχε το ελεύθερο, στα της οικονομίας και της μετανάστευσης θα τα πήγαινε μια χαρά με τον Τραμπ. Θα του το επιτρέψουν οι εταίροι του; Άκρως αμφίβολο. Βέβαια, με την εξαίρεση της τετραετίας Μέρκελ-Βεστερβέλλε, οι Γερμανοί Σοσιαλδημοκράτες μετέχουν συνεχώς στην κυβέρνηση από το έτος 1998. Τα στελέχη τους είναι πλήρως ενσωματωμένα στους κρατικούς μηχανισμούς και έχουν πάψει πια να ακούν την πραγματική κοινωνία. Εξού και η κατακρήμνηση από το 41% της πρώτης νίκης Σραίντερ στο τωρινό 16% του Σολτς. Ωστόσο, αν υποταχθούν πλήρως στον Μερτς, θα κινδυνεύσουν να εξαερωθούν πλήρως.

Όσο για τον ίδιο τον εν αναμονή καγκελάριο, κάποτε είχε υποστηρίξει τη σύσταση ευρωστρατού. Θα το θυμηθεί αυτή τη φορά; Υπήρξε επικριτής του Αμερικανού προέδρου στην πρώτη του θητεία. Τώρα; Σε κάθε περίπτωση, μετά τη νίκη του (που επετεύχθη με το δεύτερο χειρότερο αποτέλεσμα της CDU στην ιστορία του κόμματος…), τα συστημικά ΜΜΕ ήδη σπεύδουν να τον χαιρετίσουν ως τον νέο ισχυρό άνδρα της Ευρώπης, ως τον ηγέτη (πλάι στον… Μακρόν) της ευρωπαϊκής αντεπίθεσης. Η Άλις Βάιντελ και η Μαρίν Λε Πεν κάπου στα παρασκήνια θα τ’ ακούν όλα αυτά και θα χαμογελούν.

///

Είν’ ένας πύργος στην πλατεία
κι είναι στον πύργο ένα μπαλκόνι
κι είν’ στο μπαλκόνι μια κυρία
μ’ ένα άνθος άσπρο σαν το χιόνι.
Ώσπου ιππότης φτάνει εκεί
–ποιος ξέρει άραγε γιατί! –
και κατακτά και την πλατεία
τον πύργο της και το μπαλκόνι,
και κατακτά και την κυρία
με τ’ άνθος τ’ άσπρο σαν το χιόνι.

ANTONIO MACHADO

(Ποίημα παιχνιδιάρικο, από τα δημοφιλέστερα της ισπανικής λογοτεχνίας. Γραμμένο σε καιρούς που οι ποιητές ήξεραν ακόμη να αφηγούνται ιστορίες.)

///

«Τα κράτη», λέει μια περίφημη ρήση του λόρδου Πάλμερστον από τα μέσα του 19ου αιώνα, «δεν έχουν μόνιμους φίλους ή μόνιμους εχθρούς, έχουν μόνιμα συμφέροντα». Παράδειγμα; Η επί Νίξον στροφή της Ουάσιγκτον υπέρ του Πεκίνου τη δεκαετία του 1970 απέβλεπε στην ανάσχεση τότε της Μόσχας. Για να επιτευχθεί ο σκοπός ήταν απαραίτητη η συνδρομή της Κίνας. Τώρα, ζητούμενο είναι το αντίθετο: η ανάσχεση του Πεκίνου. Οπότε απαραίτητη έχει γίνει η συνδρομή της Μόσχας. Καμιά ανακολουθία, κλασσική ρεαλιστική πολιτική, αυτό που προέχει είναι το γυμνό εθνικό συμφέρον.

Ανάλογα πρέπει να ιδωθεί και η στροφή της κυβέρνησης Τραμπ κατά της Ευρώπης. Με την ρωσσοαμερικανική αντιπαλότητα να ατονεί, η Ουάσιγκτον δεν έχει κανέναν λόγο ούτε να επωμίζεται το κόστος της κοινής ατλαντικής άμυνας ούτε να εξαγοράζει την νομιμοφροσύνη των έως χθες προστατευόμενων της με παραχωρήσεις στις διμερείς συναλλαγές. Μάλιστα, η ΕΕ είναι πλέον αντίπαλος των ΗΠΑ στο μέτρο που συμπράττει με τους Κινέζους στο διεθνές εμπόριο και στέκεται εμπόδιο στην ρωσσοαμερικανική προσέγγιση.

Σε αντίθεση με τους ηθικολόγους των Βρυξελλών που επικαλούνται ένα εξατμισμένο παρελθόν, η Liberal Order του Μεταπολέμου πλέον δεν υπάρχει. Οι διεθνείς συμμαχίες είναι αυστηρά θέμα κόστους και οφέλους. Αν η Ευρώπη θέλει τη συνδρομή των ΗΠΑ, πρέπει να καταβάλει το τίμημα γι’ αυτό: να ευθυγραμμιστεί με τις νέες τους προτεραιότητες. Ο Τραμπ χρησιμοποιεί αφενός μεν την προσέγγιση με τη Ρωσσία, αφετέρου δε την επιθετική δασμολογική πολιτική ως μέσα για να σύρει την Ευρώπη εκεί που την θέλει.

Δυστυχώς, εμπρός στον νέο αυτόν κόσμο που διαμορφώνεται, η Ευρώπη παραμένει στρατηγικά ακέφαλη. Παραμένει γελοιωδώς προσκολημμένη στο παρελθόν και αρνείται να σκεφτεί το μέλλον. Ο τρόμος των ηγητόρων της απέναντι σε ό,τι το ρωσσικό έχει ένα στοιχείο αν όχι παράνοιας, τουλάχιστον συλλογικής ψυχικής διαταραχής. (Και δεν παραβλέπω εδώ την ιδιοτελή πίεση που ασκεί εκ των έσω το στρατιωτικό-διπλωματικό κατεστημένο αρνούμενο να χάσει τα κεκτημένα.)

Κι όμως, η διέξοδος εδώ είναι προφανής: το άνοιγμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς τη Ρωσσία. Ένα τέτοιο άνοιγμα όπως το πρότεινε ο Παναγιώτης Κονδύλης την δεκαετία του 1990, αλλά και το επεδίωξε επί χρόνια η ρωσσική ηγεσία, όχι μόνο θα αντιστάθμιζε την αμερικανική ιταμή πίεση, αλλά θα την εξαέρωνε πλήρως. Μια τέτοια, χειραφετημένη, Ευρώπη θα ήταν ο ιδεώδης εταίρος της Μόσχας και, αντίστροφα, η γεωπολιτική ισχύς της αχανούς ευρασιατικής χώρας θα έβρισκε στον ευρωπαϊκό οικονομικό γίγαντα το στήριγμα που έχει απόλυτη ανάγκη. Απέναντι στο δίλημμα Κίνα ή Αμερική, η καταφανώς υποδεέστερη Ρωσσία με ανακούφιση θα επέλεγε τη σύμπλευση με μια χειραφετημένη Ευρώπη. Και θα έκανε και τις αναγκαίες παραχωρήσεις γι’ αυτό, στην Ουκρανία και αλλού.

Αλίμονο όμως, στην ήπειρο αυτή του συναισθηματισμού και της τραπεζορρητορείας, ευδοκιμούν όχι οι Πάλμερστον αλλά οι φον ντερ Λάυεν, οι Στάρμερ και οι Μακρόν.

///

«Τα τελευταία χρόνια οι ταινίες είναι όλο και χειρότερες. Και οι κριτικοί γράφουν “ωσαννά”, τι υπέροχη ταινία είναι αυτή και τι υπέροχη η άλλη. Ο διαφημιστικός λόγος επιβάλλεται στον κριτικό.»

ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΠΑΚΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ

///

Συνωμοσιολογολόγοι, οι, όνομα ουσιαστικό: Οι καθ’ έξιν και κατ’ επάγγελμα ισχυριζόμενοι ότι συνωμοσίες δεν γίνονται και όπου σταθούν και όπου βρεθούν καταγγέλλουν όσους κάνουν λόγο γι’ αυτές ως «συνωμοσιολόγους». Βαλτοί ή αυτόκλητοι, όταν δεν κατοικοεδρεύουν ήδη σε πόστα ισχύος, χαϊδολογούνται τρυφερά από κυβερνήσεις και ΜΜΕ.

///

ΛΕΞΕΙΣ

Το βλέμμα στον ορίζοντα ρωτάει τον καιρό
ή τα ηλιοβασιλέματα τα αιματοφορεμένα.
Στη βάρδια σου στο κύμα εμπρός μετράς έναν ρυθμό
αγγίζοντάς τον μέσα σου – ή αυτός μετράει εσένα;

Νεύματα να ’ναι όλα αυτά; Να φτάνουν από πού;
Νερό ζεστό ή τα ξερά βλαστήματα μιας έξης,
απόφωνα της ομορφιάς ή απόσκια του μυαλού;
Σώματα είναι ζωντανά που έχουνε γίνει λέξεις.

///

Άκου. Και μη μιλάς…

*

*