Το Πιπέρι, το απόγευμα της 1ης Ιουλίου 2024.
του ΓΙΩΡΓΟΥ ΠΑΛΛΗ
Ταξιδεύοντας κανείς στην καρδιά των Κυκλάδων, συναντά ανάμεσα στην Κύθνο και τη Σέριφο ένα παράξενο θέαμα. Στο βάθος του ορίζοντα, ανάμεσα στα δύο νησιά, κοιτάζοντας προς τα νοτιοδυτικά, διαγράφεται ένα σχεδόν τέλειο τρίγωνο, ακουμπισμένο λες επάνω στην επιφάνεια της θάλασσας. Eίναι το Πιπέρι, μια από τις πολλές μικρονησίδες του κυκλαδικού συμπλέγματος, και σίγουρα μια από τις πιο ιδιαίτερες. Η μορφή του θυμίζει σκαληνό τρίγωνο, με τη μεγάλη πλευρά απλωμένη στο νερό, την επάνω να κλίνει έντονα προς τα δεξιά, και την πλάγια να υψώνεται σχεδόν κάθετη, σχηματίζοντας έναν πανύψηλο γκρεμό —το μόνο στοιχείο του νησιού το οποίο προκάλεσε την προσοχή των λιγοστών περιηγητών που το μνημονεύουν, συνήθως με μια-δυο μόλις γραμμές.
Ιδού πώς περιγράφει το Πιπέρι ο Αντώνιος Βαλληνδάς στα Κυθνιακά, το 1882, κάπως πιο αναλυτικά:
«Ἐν δὲ τῷ μέσῳ τοῦ μεταξὺ Κύθνου καὶ Σερίφου πορθμοῦ κεῖται νησὶς δύο περίπου μιλίων περιφέρειαν ἔχουσα, ὑψηλὴ καὶ ἀπόκρημνος, ὑπὸ μὲν τῶν Κυθνίων καὶ Σεριφίων διὰ τὴν ἐκ τῶν νήσων ἄποψιν αὐτῆς Πιπέρι καλουμένην, ὑπὸ δὲ τῶν ναυτίλων Καλαπόδι, ἅτε ἀπὸ τοῦ πελάγους παρεμφερὴς οὖσα καλαποδίῳ. Ἔρημος δὲ διατελοῦσα εἶναι ἐνδιαίτημα αἰγῶν ἀγρίων, καθ’ ἃ λέγουσιν οἱ τούτων θηρευταί.»
Το νησί είναι απρόσιτο από τις περισσότερες πλευρές του και το υψηλότερο σημείο του φτάνει τα 135 μ. Λόγω της θέσης του στο στενό Κύθνου-Σερίφου, δέχεται σφοδρές ριπές ανέμων.
Το Πιπέρι κατοικείται σήμερα μόνο από γλάρους και άλλα άγρια πουλιά, ωστόσο πρόσφατη αρχαιολογική έρευνα, τα αποτελέσματα της οποίας δεν έχουν δημοσιευθεί ακόμη, δείχνει ότι δεν ήταν πάντοτε έρημο ανθρώπων. Σίγουρα εμφανίζεται πάρα πολύ σπάνια στις δέλτους της ιστορίας, κυρίως ως επικίνδυνος τόπος ναυαγίων. Ένα τέτοιο στοίχισε το 1830 τη ζωή στον διδάσκαλο του Γένους Κωνσταντίνο Βαρδαλάχο, που μόλις είχε έρθει από την Οδησσό, και από τη Σύρο κατευθυνόταν προς την Αίγινα, για να προσφέρει τις υπηρεσίες του στον κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια.
«Τὴν νύκτα τῆς 19ης πρὸς 20ὴν τοῦ λήγοντος ἐναυάγησεν εἰς τὴν ἐρημόνησον, Πεπέρι καλουμένην, κατ’ Ἀνατολὰς τῶν Θερμίων, ἑλληνικὴ γολέτα ἐρχομένη ἐκ Σύρας εἰς Αἴγιναν. Ἐκ τῶν ἐν αὐτῇ δὲ 70 περίπου ἐπιβατῶν, ἐπνίγησαν μία γυνὴ μετὰ τῆς κόρης της καὶ δύο ἄνδρες, εἷς τῶν ὁποίων εἶναι ὁ σεβάσμιος γέρων Κ. Βαρδαλάχος.»
Γενικὴ Ἐφημερὶς τῆς Ἑλλάδος, 30 Ιουλίου 1830
Η γεωμετρική φιγούρα του νησιού εντυπωσιάζει τον ταξιδιώτη, του οποίου το βλέμμα έχει συνηθίσει στο ποικιλόμορφο, άγριο ανάγλυφο των κυκλαδίτικων νησιών. Το τριγωνικό Πιπέρι αποτελεί μια παρέκκλιση σε αυτόν τον κανόνα. Όταν φυσά ή όταν η θάλασσα είναι ταραγμένη, η όψη του θαμπώνει και τότε η γεωμετρία του φαντάζει μυστηριώδης. Δεν είναι όμως τίποτε άλλο από ένα δημιούργημα των γεωλογικών διεργασιών που εκτυλίσσονται εδώ και εκατομμύρια χρόνια στο Αιγαίο, και είναι αυτές που σμίλεψαν το τοπίο των Κυκλάδων.
Τον αχό τους τον αφουγκραζόμαστε και εμείς τις τελευταίες εβδομάδες, στον καταιγισμό —ή το σμήνος, κατά την ποιητική ορολογία της επιστήμης— των σεισμών που σημειώνονται στη Σαντορίνη, την Αμοργό και τα κοντινά τους νησιά. Πρόκειται βέβαια για ένα ασήμαντο επεισόδιο στον χρόνο της γεωλογίας, ο οποίος έχει ιλιγγιώδες εύρος, σε σχέση με τη βραχύτατη διάρκεια του δικού μας βίου. Είναι όμως αρκετό για να ξυπνήσει μέσα μας τον αρχέγονο φόβο που προκαλεί στον άνθρωπο η ανεξέλεγκτη και θαυμαστή δύναμη που κρύβεται στο υπέδαφος — ο σεισμός, που δεν είναι παρά «ὁ ζωντανὸς παλμὸς τῆς γῆς», όπως πολύ ωραία το έχει γράψει ο Άγγελος Σικελιανός.
///
*
*
*
