ΗΠΑ, ένα κράτος τριτοκοσμικό

Το εκλογικό σύστημα των ΗΠΑ δίνει εικόνα χώρας τριτοκοσμικής. Πενήντα πολιτείες, πενήντα διαφορετικές νομοθεσίες, πενήντα διαφορετικοί τρόποι υποβολής υποψηφιοτήτων και διαλογής, πενήντα διαφορετικές προθεσμίες σε χίλια δυο, όπως στην επιστολική ψήφο. Οι εκλογείς κάθε φορά πρέπει να επανεγγράφονται στους καταλόγους, και τα προς συμπλήρωση έγγραφα τούς ερωτούν… σε ποιο κόμμα πρόσκεινται, γελοιοποιώντας έτσι κάθε έννοια μυστικότητας.

Οι εκλογικές περιφέρειες επαναχαράσσονται κάθε δεκαετία, κατά τα συμφέροντα του κόμματος που εκάστοτε ελέγχει τα πολιτειακά νομοθετικά σώματα, με αποτελέσματα ενίοτε κωμικά. Υπάρχει και ειδικός όρος γι’ αυτό: gerrymandering. Μια τέτοια περιφέρεια μπορεί να μην έχει εδαφική συνοχή ή να απλώνεται σε τεράστια έκταση λαμβάνοντας παράδοξα σχήματα στον χάρτη, ώστε να περιλάβει αποκλειστικά οικισμούς φίλα προσκείμενους στο ένα ή το άλλο κόμμα.

Σε κάμποσες πολιτείες για το δικαίωμα του εκλέγειν δεν απαιτείται καν η ταυτοποίηση του ψηφοφόρου, πράγμα που κάνει το σύστημα διάτρητο. Στην Καλιφόρνια μάλιστα ο Δημοκρατικός κυβερνήτης απαγόρευσε (!) τελευταία στις τοπικές αρχές να ζητούν την επίδειξη ταυτότητας. Σε πρόσφατες εκκαθαρίσεις των καταλόγων, βρέθηκαν παρανόμως εγγεγραμμένοι εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι που δεν είχαν το δικαίωμα του εκλέγειν, συνήθως χωρίς αμερικανική ιθαγένεια!

Τα δύο μεγάλα κόμματα έχουν φτιάξει ένα σύστημα που καθιστά περίπου αδύνατη την υποβολή ανεξάρτητων υποψηφιοτήτων, προαπαιτώντας λ.χ. τη συλλογή μυριάδων υπογραφών και επιτρέποντας για ψύλλου πήδημα την προσβολή της γνησιότητας μιας εκάστης στα δικαστήρια. (Κάπως έτσι οι Δημοκρατικοί και πάλι έστησαν κανονικό δικαστικό πόλεμο κατά του Μπόμπυ Κέννεντυ του Νεώτερου καταβυθίζοντας στην πράξη την εκστρατεία του.)

Η κατάσταση αυτή γεννά με τη σειρά της δύο δεινά. Πρώτον, ένας στρατός από δικηγόρους και δικαστές ασχολούνται για μήνες πολλούς, ή και για χρόνια, με το νομότυπο των διαδικασιών. Και δεύτερον, όλα αυτά στοιχίζουν τεράστια ποσά που, και πάλι, μόνο τα δύο μεγάλα κόμματα μπορούν να διαθέσουν.

Απερίγραπτο είναι το σύστημα της διαλογής των ψηφοδελτίων. Οι Έλληνες ή οι Γερμανοί μετά από λίγες ώρες ξέρουν τα αποτελέσματα και ουδείς διανοείται να τα αμφισβητήσει όσο αμφίρροπα και αν είναι. Στις ΗΠΑ, η διαλογή μπορεί να κρατήσει ημέρες ή και εβδομάδες πολλές και η αξιοπιστία των αποτελεσμάτων είναι εντελώς διαβλητή. Από το 2000 έως σήμερα, από τις έξι προεδρικές εκλογές που διεξήχθηκαν, ο νικητής αμφισβητήθηκε στις τέσσερις. Σε κάποιες η τελική έκβαση κρίθηκε μετά από μαραθώνιο δικαστικών αποφάσεων, που και αυτές ακόμα δεν έπεισαν τους διαμαρτυρομένους να εγκαταλείψουν τις μομφές για καλπονοθεία. Για τεράστια μερίδα Αμερικανών, οι δύο νίκες του προέδρου Μπους του Νεώτερου το 2000 και το 2004, καθώς και εκείνες του Ντόναλντ Τραμπ το 2016 και του Τζο Μπάιντεν το 2020 υπήρξαν προϊόν κλοπής. Τι ίδιο συμβαίνει συχνά και σε άλλες, πολιτειακές ή εθνικές εκλογές: το μισό εκλογικό σώμα μένει με την βεβαιότητα ότι ο νικητής επικράτησε με απάτη.

Το εκλογικό κομφούζιο δεν είναι μεμονωμένο φαινόμενο. Όλο το νομικό-διοικητικό σύστημα των ΗΠΑ είναι απαρχαιωμένο, πανάκριβο στη λειτουργία του και, συχνά, παράλογο. Οι Αμερικανοί έχουν το χειρότερο ποινικό δίκαιο του Δυτικού κόσμου, συγκριτολογικές μελέτες το βεβαιώνουν: υποθέσεις όπως του Ο-Τζέυ Σίμπσον θα ήταν αδιανόητες στην Ευρώπη. Έχουν το πιο κοστοβόρο (με στοιχεία του ΟΟΣΑ) ιατρονοσηλευτικό «σύστημα» του Δυτικού κόσμου, με δεκάδες εκατομμύρια ανασφάλιστους. Έχουν μια εξωφρενική νομοθεσία περί οπλοκατοχής και οπλοχρησίας. Και παρά τους μύθους, έχουν το προβληματικότερο Σύνταγμα στη Δύση, ήδη λόγω της ανυπέρβλητης σχεδόν δυσκολίας να αναθεωρηθεί. Λόγω του θεσμού του filibuster, του δικαιώματος δηλαδή εκάστου γερουσιαστή να μιλά για όσο χρόνο θέλει από το βήμα (έχουν καταγραφεί υπερδεκάωρες ομιλίες!), η μειοψηφία μπορεί να τορπιλίσει κατά βούληση κάθε νομοθετική πρωτοβουλία της πλειοψηφίας, αν κρίνει ότι για ιδεολογικούς ή άλλους λόγους την συμφέρει να κωλυσιεργήσει.

Στην πράξη, και δεδομένης της τεράστιας πόλωσης, σε πολλά μείζονα ζητήματα η νομοθετική εξουσία έχει παραλύσει. Για τον λόγο αυτό, οι ΗΠΑ θέλοντας και μη μετατρέπονται σιγά σιγά σε κράτος δικαστών. Στο μέτρο που η εκτελεστική και νομοθετική εξουσία αλληλοεξουδετερώνονται και δεν μπορούν να κάνουν τη δουλειά τους, η δικαστική καλύπτει το κενό, λαμβάνοντας εκείνη πλέον τις πολιτικές αποφάσεις… Εξού και οι ιδεολογικές γιγαντομαχίες που ξεσπούν κάθε φορά που χηρεύει έδρα του Ανωτάτου Δικαστηρίου.

Απορεί κανείς ειλικρινά πως αυτή η πελώρια χώρα στέκει ακόμη όρθια.