*

του ΜΙΧΑΛΗ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ

~.~

Η «ΚΡΙΤΙΚΗ»

(Όλα τα παρακάτω αποσπάσματα είναι παρμένα από τον ιστότοπο των Εκδόσεων Πατάκη.)

Διαβάζοντας την Αναγέννηση του Χάρη Βλαβιανού δεν μπορείς παρά να σκεφτείς πως είναι ένας διαφορετικός ποιητής από αυτό που έχουμε συνηθίσει τις τελευταίες δεκαετίες. […]

Προχωρώντας στην ανάγνωση τούτης της συλλογής, βλέπουμε μια διαδοχή πορτραίτων «ζωγραφισμένων» με τρόπο ώστε να προβάλλεται η σημασία που έχουν για τον ίδιο τα πρόσωπα που απεικονίζονται και τελικά σχηματίζεται με τον τρόπο αυτόν ένα πορτραίτο του ίδιου του ποιητή και της σκέψης του. […]

Η ποίηση του Βλαβιανού (και δεν είναι η πρώτη φορά) περιέργως και μυστηριωδώς, μέσα από τους διαλόγους αυτούς με τα αναγεννησιακά μοντέλα του, αναδεικνύει τη φιλοσοφία και την προσωπική του αισθητική, κυρίως όμως μια ποίηση που μυστηριωδώς αναδύεται και κυριαρχεί -κάτι που δεν εξηγείται εύκολα αλλά είναι αναμφισβήτητο, όπως συμβαίνει για παράδειγμα στα «ιστορικά» ποιήματα του Καβάφη- και πρέπει να του πιστωθεί. […]

Είναι κάτι ανάλογο με αυτό που μας προκαλεί η ποίηση του Πάουντ, κάποιες φορές και αυτή του Έλιοτ, πίσω από το μανδύα της κρυπτικής τους πεζολογίας. […]

Γιατί, αρέσει-δεν αρέσει, ο Βλαβιανός -και ειδικότερα σε τούτη τη συλλογή του- συνομιλεί παρήγορα και απελευθερωτικά με το ευρωπαϊκό πνεύμα.

***

Κάπου εκεί μπορεί ενταχθεί το τελευταίο βιβλίο του Χάρη Βλαβιανού: στη χορεία των ποιητών που, εντυπωσιασμένοι τόσο από καλλιτεχνήματα όσο και από άλλου είδους επιδόσεις λαμπρών φυσιογνωμιών της Αναγέννησης, στιχουργούν τα κριτικά τους σχόλια. […]

Η αντίστοιχη «ευαισθησία» του Χάρη Βλαβιανού είναι καταφανής, όπως σε όλα τα βιβλία του άλλωστε, αλλά ιδιαίτερα στο συγκεκριμένο. Οι «συνομιλίες» του με τους κάθε λογής Αναγεννησιακούς και τα γνωστά ή άγνωστα περιστατικά των βίων τους, με βάση τα οποία τους απευθύνεται, το αποδεικνύουν σαφώς. […]

Ωστόσο, χωρίς να είναι ιστορικός, ο Βλαβιανός μοιάζει να έχει υιοθετήσει την καινοτομία που είχαν εισαγάγει πριν έναν περίπου αιώνα οι γάλλοι ιστορικοί της σχολής των Annales. Ιστορικοί οι οποίοι, πέρα από μεγάλα γεγονότα, ηγεμονικά σχέδια και κοινωνικές σχέσεις που διαμορφώνουν την ιστορία, αναζητούσαν και ό,τι χαρακτήριζαν ως «νοοτροπία» μιας εποχής, εισάγοντας στην ιστορική έρευνα την προσέγγιση της «διαισθητικής φαντασίας». Η Αναγέννηση του Βλαβιανού μπορεί να θεωρηθεί, επίσης, εξαιρετικό δείγμα μιας δημιουργικής επανόδου στην άσκηση αυτής της «φαντασίας.

***

[…] Ό,τι όμως συνιστά πρωτοτυπία και άξονα της συλλογής του Βλαβιανού, όπως δηλώνει και ο τίτλος, είναι η δεξαμενή της Αναγέννησης, από την οποία αντλεί αποκλειστικά το υλικό των 39 ποιημάτων-πορτρέτων του βιβλίου, περιλαμβάνοντας μάλιστα, όχι μόνο τα λαμπρά ονόματα – σταθμούς της τέχνης και του πνεύματος, αλλά, όπως ο υπότιτλος αναφέρει, και μάλλον άγνωστα πρόσωπα […].

***

Η αγάπη του συγγραφέα για τον πολιτισμό της αναγεννησιακής Ιταλίας ξεγυμνώνεται ολοκάθαρα μπροστά στα μάτια των αναγνωστών σε κάθε ποίημα, σε κάθε σελίδα του βιβλίου. Τα ποιήματα, δίχως να έχουν ομοιοκαταληξία, διαθέτουν θαυμάσιο αφηγηματικό ρυθμό, προσιδιάζοντας συχνά περισσότερο σε πεζό, παρά σε ποιητικό κείμενο. Κι όμως, ο ρυθμός τους διατηρείται πάντοτε αλώβητος και πηγαίος. Τα ποιήματα διαθέτουν όμως και αξιοθαύμαστη ποικιλία. Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι ο συγγραφέας  επιλέγει να χρησιμοποιήσει λέξεις ισπανικές, γαλλικές, ιταλικές, αγγλικές, ακόμη και γερμανικές ενίοτε, διάσπαρτες στο κείμενό του, τις οποίες δεν μεταφράζει πάντοτε για τον αναγνώστη. Το γεγονός αυτό εξάπτει, από τη μία τη φαντασία του αναγνώστη, που προσπαθεί να μαντέψει το περιεχόμενο των λόγων αυτών από τα συμφραζόμενα και από την άλλη δίνει τον απαραίτητο ευρωπαϊκό χαρακτήρα σε ένα πόνημα που μιλάει για προσωπικότητες της αναγεννησιακής Ευρώπης.

***

Είναι προφανές ότι τα πρόσωπα, τα περιστατικά και τα έργα έχουν αντληθεί από μια πολύ ευρύτερη παρακαταθήκη προσωπικής και μορφωτικής μνήμης: ο Βλαβιανός έζησε πολλά χρόνια στην Ιταλία και στην Αγγλία, ενώ βασικό γνώρισμα του συγγραφικού έργου του είναι η λόγια θεμελίωσή του στο παρελθόν. […]

Για όσους, τέλος, θα αναρωτιόντουσαν τι σχέση έχουμε εμείς, οι σύγχρονοι έλληνες αναγνώστες, βυθισμένοι στα βαλκανικά μας πάθη, με την Αναγέννηση, ο Βλαβιανός θα μας έκλεινε το μάτι ειρωνικά: είναι η globalizzazione, ανόητοι!

***

Θα μπορούσα να πω πως πρόκειται για μια συμπυκνωμένη ποιητική ιστορικού αναστοχασμού αυτής της τόσο κρίσιμης ιστορικής περιόδου, μέσα από τα τριάντα εννέα «πορτρέτα» προσώπων που όρισαν, το καθένα με τον τρόπο του, την Αναγέννηση. […]

Θα μπορούσαμε να αναφερθούμε σε πολλές ακόμη πτυχές του σύνθετου αναγεννησιακού κόσμου, για τον οποίο στην Ελλάδα υπάρχει ως επί το πλείστον μια ελλιπής εικόνα. Το βιβλίο του Βλαβιανού μάς δίνει ερεθίσματα, ώστε να ανοιχτούμε στην ευρωπαϊκή ιστορία και να κατανοήσουμε μια εποχή με «υψηλές πτήσεις», οι οποίες ξεπέρασαν τα προκαθορισμένα όρια που επέτασσε η κοινωνία, ενάντια σε κάθε καταναγκασμό και θρησκευτικό φανατισμό.

***

Στα 39 πρόσωπα της «Αναγέννησης» συναντάμε μορφές που διαμόρφωσαν με τη στάση τους μια ολόκληρη εποχή και με τα επιτεύγματα τους καθόρισαν την εξέλιξη και το βάθος του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Σε αυτούς αφιερώνει τις «ωδές» του ο Βλαβιανός, ο οποίος έχοντας ζήσει στην Ιταλία ως μαθητής, την Αναγέννηση τη διδάχτηκε από τα μικράτα του, ενώ ως σπουδαστής αργότερα στην Οξφόρδη, μυήθηκε στην εξέλιξη του ευρωπαϊκού πολιτισμού.

***

Δύσκολα όμως μπορούν να συγκεντρωθούν τόσα κοινωνικοπολιτικά στοιχεία, εστιάζοντας μάλιστα στην ανθρωπογεωγραφία ‒ας μου επιτραπεί ο όρος‒ της ιστορικής περιόδου, με τον τρόπο που το έκανε ο Χάρης Βλαβιανός στη νέα του ποιητική συλλογή. Η τέχνη δεν έχει τη δύναμη μόνο να μεταφέρει την πολύπλοκη ιστοριογραφία μιας εποχής, αλλά ταυτόχρονα δύναται να αποτελέσει το ίδιο το όχημα που θα απεικονίσει το αντίκτυπό της. Μας προσφέρει λοιπόν ένα ποιητικό έργο όμοιο με συγκριτική μελέτη του μακρινού χθες με το σήμερα. Διότι, πέρα απ’ τις εγκυκλοπαιδικές γνώσεις που μας καλεί να ανακαλέσουμε (ή ν’ ανακαλύψουμε), με πλούσιο backstage υλικό, η ποιητική γλώσσα του Βλαβιανού είναι και στοχαστική, εφόσον τα κείμενα βρίθουν κοινωνικοπολιτικών και θρησκευτικών σχολίων.

***

Τα ποιήματα του Χάρη Βλαβιανού αποτελούν πυκνές συντομογραφίες -επεισόδια, συναντήσεις και κόντρες ανάμεσα σε ανθρώπους. Θαρρεί κανείς ότι παρά τη διάχυτη πνευματικότητά της, πρόκειται για ποίηση κοσμική και πολυπρόσωπη. Στη συλλογή επανέρχονται εκ νέου τα ποιητικά γνωρίσματα που χάρισαν πρόσφατα στον Χάρη Βλαβιανό το Κρατικό Βραβείο Ποίησης. Μικροϊστορία ατόμων με φόντο την μεγάλη Ιστορία, λατινικά ευφυολογήματα, πραγματολογικά στοιχεία, αίσθηση Ιταλίας, ακρίβεια γεωγραφική, πρόδηλος αισθησιασμός, (ιερόσυλο) χιούμορ. Στην ποίησή του το καθημερινό αποκτά προοπτική αιωνιότητας. […]

Αυτά ως προς το περιεχόμενο. Ως προς το ύφος, υπάρχει πάντα η ανεπιτήδευτη έκφραση, η καβαφική ειρωνεία, ο προσωπικός τόνος, η δωρική μορφή. Μοιάζουν μορφολογικά με πεζά ποιήματα αλλά ο διακριτός δρασκελισμός στον ρυθμό τους ταυτίζεται με την πούρα ποίηση.

Σχεδόν βέβαιο, οι γνώσεις του στην Ιστορία της Τέχνης ξεπερνούν σε έκταση και βάθος τις περισσότερες κυρίες ειδικούς του είδους. Πέρα από την Ιστορία που άλλωστε σπούδασε στην Αγγλία. […]

Για καθένα από αυτά τα τριάντα εννιά πορτρέτα μελέτησε ενδελεχώς την ιστορία. Ασχολείται με ποικιλία θεμάτων αλλά στο βάθος αισθάνεται κανείς ότι απευθύνεται στα θρυλικά αυτά πρόσωπα, ότι και ο ίδιος αναμετριέται μαζί τους.

***

Η Αναγέννησή του πατάει σε ένα ήδη υπάρχον μοτίβο τέτοιων υβριδικών λογοτεχνημάτων. Το 2011, παρουσιάζει την ποιητική Η Ιστορία της δυτικής φιλοσοφίας σε 100 χαϊκού. Από τους Προσωκρατικούς έως τον Ντερριντά (Πατάκης), όπου διαλέγει εκατό φιλοσόφους, επιχειρώντας να περιγράψει την προσωπικότητα και το συνολικό έργο καθενός τους τις μόλις δεκαεπτά συλλαβές του χαϊκού. Κατόπιν, 2012, έρχεται το (κατά τα φαινόμενα διαλογικό) πεζογράφημα Πλατωνικοί διάλογοι ή γιατί στο σπήλαιο κάνουν όλοι πάρτι (Πατάκης), όπου ο πλατωνικός διάλογος αξιοποιείται ως ορισμός του «σπασμένου τηλεφώνου» και γίνεται καμβάς για την αποτύπωση τόσο της χαώδους ανθρώπινης επικοινωνίας όσο και της τρικυμίας των διανοουμένων. […]

Εννοείται πως όλα αυτά μαρτυρούν την εσωτερίκευση της αγγλοσαξονικής νοοτροπίας –κληροδότημα των μετακινήσεων, των εμπειριών, των διαδράσεων, των σπουδών και συνολικά της επιστημονικής δραστηριότητας του ποιητή–, που μετατρέπει τον Βλαβιανό σε Βρετανό με τα όλα του, απλώς με ελληνική υπηκοότητα. Πλην όμως, πέρα από την χαριτολογική εκφορά του πράγματος, τον μετατρέπει σε βαθύ γνώστη των αγγλοσαξονικών γραμμάτων, του υποβάθρου, των στοχεύσεων και της μεθοδολογίας τους. Η Αναγέννηση, λοιπόν, παρόλο που η σύλληψή της μοιάζει πρωτότυπη και είναι σίγουρα εντυπωσιακή, δεν έρχεται impromptu για τα δεδομένα του Βλαβιανού. […]

Σ’ αυτό το σημείο πρέπει να διευκρινιστεί, λόγω και της πρότερης αναφοράς των πηγών, ότι η Αναγέννηση, όσο ανεπιτήδευτα κι αν αξιοποιεί την πρώτη ύλη της κι όσο φιλόξενη κι αν είναι ακόμα και για έναν αναγνώστη δίχως ιδιαίτερα γνωσιακά εφόδια, παραμένει ένα βιβλίο απαιτητικό. Τέτοιο βιβλίο όντως μάρτυρα μελέτη και χρήση πολλών δεκάδων πηγών, τις οποίες ο καλύτερα εφοδιασμένος αναγνώστης, αν δεν τις αναγνωρίζει, είναι τουλάχιστον σε θέση να τις υποψιαστεί. […]

Προφανώς, δεν μπορεί να περισυλλέξει κάνεις έτσι απλά τα τεκμήρια στα οποία βασίστηκε ο Βλαβιανός για τη σύνθεση κάθε ποιήματος, μπορεί όμως εύκολα να συγκεντρώσει βασικές πληροφορίες (από το διαδίκτυο, από μια οποιαδήποτε βιβλιοθήκη) για τα πρόσωπα παρουσιάζονται, αποκομίζοντας έτσι από την ανάγνωση της Αναγέννησης και γραμματολογικό όφελος, αφού το βιβλίο λειτουργεί και ως έναυσμα παράλληλων αναγνώσεων και, ευρύτερα, ως παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο η ποίηση καμιά φορά απελευθερώνεται από τα όρια του βιβλίου που έχει κανείς μπροστά του. […]

Τα λοιπόν, προς τιμήν του βιβλίου, προφανώς και τίθενται σε επαναλαμβανόμενες συνδέσεις με το σήμερα, αφού στο «παλιό» της Αναγέννησης δεν υπάρχει τίποτα παλιό, στο «αισθητικό» της Αναγέννησης δεν υπάρχει τίποτα αισθητικό, όλα βρίσκονται σε συνάρτηση με το σήμερα, με τη σημερινή, υψηλή και ποταπή πραγματικότητα (την πραγματικότητα των ανθρώπων, των κοινωνιών, των καλλιτεχνών, των θεσμών κ.ο.κ.). Φυσικά, ακόμα κι αν ο ίδιος ο Βλαβιανός θέλησε να κάνει κάτι πολύ πιο συμμαζεμένο στην Αναγέννηση, το γεγονός ότι το βιβλίο επιτρέπει τόσες εναλλακτικές αναγνώσεις και παράγει διαρκώς νέα στοιχεία το καθιστά ένα βιβλίο που δεν τελειώνει.

_____

ΚΑΙ Η ΚΡΙΤΙΚΗ

Η «κριτική» δαφνοστόλισε και καρύκευσε την βλαβιανική Αναγέννηση (το τελευταίο ποιητικό κατόρθωμα του ΧΒ), δίκην στιφάδου, με ένα αλμυρό μείγμα υμνητικών επαίνων (συγγνώμη, θα ’θελα να γλείψω κι άλλο αλλά το σάλιο δεν μου φτάνει), μελίγλυκων ανεπέρειστων κρίσεων και πιπεράτης μεγαλοστομίας, παχύρρευστου κομπλεξικού επαρχιωτισμού, στυφής κι επίμονης παραπλάνησης («ο ΧΒ δεν είναι ιστορικός!». Μα ο ΧΒ ιστορικές σπουδές δεν έκανε; ως καθηγητής ιστορίας δεν εργάζεται δεκαετίες τώρα… Λέτε να μην έμαθε ακόμη πώς χρησιμοποιούμε, παραπέμπουμε κι αναφέρουμε τις πηγές;;;). Ως επί το πλείστον επικέντρωσε στο απροσμέτρητο βλαβιανικό βάθος γνώσεων και κριτικής, στοχαστικής δεινότητας αλλά και στις λογοτεχνικές ικανότητες, τις παραπλήσιες του Πάουντ, του Έλιοτ, του Καβάφη (τι παραπλήσιες! ο ίδιος υπαινικτικά ισχυρίστηκε σε σχόλιό του πως είναι σχεδόν η ενσάρκωση αυτών των ποιητών στις μέρες μας! ― αν και μέχρι τώρα μας είχε συνηθίσει στην ιδέα ότι ήταν η ποιητική μετενσάρκωση του Σεφέρη), ο Χάρης που ξεσκόλισε την Αναγέννηση επειδή έζησε στη Ρώμη τα μαθητικά του χρόνια (σαν να λέμε πως ένας Έλληνας ποιητής παίζει στα δάχτυλά του την κλασσική αρχαιότητα, μόνο και μόνο επειδή τέλειωσε το σχολείο στην Ελλάδα), ο Χάρης ο Βρετανός που σπούδασε στην Οξφόρδη (α μπα, στο Μπρίστολ σπούδασε; και στην Οξφόρδη έκανε τα μεταπτυχιακά του; στις διεθνείς σχέσεις; Μα πώς κάνετε έτσι; ούτε 100 μίλια απόσταση δεν είναι, εν πάση περιπτώσει στη Βρετανία, τη Μεγάλη εννοώ, βρίσκονται).

Κι εκεί που σύμπασα η κριτική πασιχαρής και υπερήφανη εξυμνεί κι επαινεί την ευρωπαϊκή, στοχαστική, μα κι ολωσδιόλου πρωτότυπη, ποίηση του ΧΒ, (που καταφέρνει να συνομιλεί με την Ευρώπη σήμερα, ενώ οι αναγνώστες της χώρας που κατοικεί ζουν βυθισμένοι στα βαλκανικά πάθη), άρκεσε ξαφνικά μία σύντομη ανάρτηση στα ΜΚΔ, πανεπιστημιακού δασκάλου από την καρδιά της Ευρώπης, για να ξεκολλήσουν τα πατώματα από τα τρανταχτά γέλια και τα χάχανα:

Καταλαβαίνω ότι τα άγνωστα ονόματα υπνωτίζουν τον αδαή, δημιουργώντας υπέρ του ποιητή ένα κύρος: μια εντύπωση ευρυμάθειας και άμεσης γνώσης των πηγών. Για κάποιον όμως εξοικειωμένο με τη βασική βιβλιογραφία για την Αναγέννηση αλλά και τις ίδιες τις πρωταρχικές πηγές, αυτό είναι ακριβώς που προδίδει πολύ εύκολα ότι ο ΧΒ όχι μόνον αντλεί υλικό αποκλειστικά από δεύτερο χέρι αλλά ―και αυτό είναι το σημαντικότερο― ότι δεν φροντίζει καν να το κατονομάσει.

Σε μένα άρκεσαν λίγα μόνον λεπτά για να εντοπίσω την κύρια πηγή του. Αναφέρομαι στον δημοφιλή οδηγό ‘Renaissance People: Lives that Shaped the Modern Age’ των Robert Davis και Beth Lindsmith (Thames & Hudson). Δεν θα σχολιάσω και πολλά πράγματα: η αντιπαραβολή των ποιημάτων του ΧΒ και των λημμάτων του δημοφιλούς οδηγού επιβάλλει το δυσάρεστο συμπέρασμα από μόνη της. Ας δούμε μόνον μερικά παραδείγματα:

LOUISE LABÉ

[…]
έγραψε και τον περίφημο
Διάλογο της Μωρίας και του Έρωτα
το πρώτο ίσως φεμινιστικό κείμενο της Αναγέννησης
στον πρόλογο του οποίου
παροτρύνει τη φίλη της Κλεμάνς ντε Μπουρζ
ν’ αφοσιωθεί στα γράμματα
‘τώρα που οι σκληροί νόμοι των ανδρών
δεν εμποδίζουν πλέον τις γυναίκες να σπουδάσουν’.
Όταν τα Άπαντά της δημοσιεύθηκαν το 1555
η φήμη της εξαπλώθηκε σ’ όλη την Ευρώπη
με αποτέλεσμα ο Καλβίνος να την αποκηρύξει
σαν plebeia meretrix, κοινή πόρνη.

Αντιπαραβάλετε το παραπάνω απόσπασμα με το αντίστοιχο λήμμα στο ‘Renaissance People’ και θα διαπιστώσετε τη σχεδόν λέξη-προς-λέξη αντιγραφή:

[Her] longest piece was a Classical dialogue called Debate of Folly and Love. […] The most famous part of the work is its preface, dedicated to a young noblewoman of Lyons named Clémence de Bourges. Considered today as something of a feminist manifesto, the preface spurs Mademoiselle de Bourges to (…) embrace learning now that ‘men’s harsh laws no longer prevent women from applying themselves to study’. After her collected works were published in 1555, Louise’s notoriety spread throughout France and beyond, or at least to Geneva, where Jean Calvin denounced her as a plebeia meretrix – a ‘common whore’.

Πέρα από την προφανή λογοκλοπή, στην προκειμένη περίπτωση πρέπει να αναφέρω και δύο πρόσθετες ενοχλήσεις. Πρώτα από όλα, είμαι σχεδόν βέβαιος ότι ο ΧΒ δεν μπήκε καν στον κόπο να συμβουλευθεί την πρωταρχική πηγή. Διαφορετικά δεν θα επαναλάμβανε τη βιαστική επισήμανση των Davis και Lindsmith ότι η φράση «τώρα που οι σκληροί νόμοι των ανδρών δεν εμποδίζουν πλέον τις γυναίκες να σπουδάσουν» εμφανίζεται σε κάποιον «πρόλογο» του Débat de Folie et d’Amour. Στην πραγματικότητα, η αφιερωματική επιστολή τοποθετείται στην αρχή των «Euvres», της έκδοσης, δηλαδή, του 1555, η οποία περιλαμβάνει επίσης ποιητικά έργα της Labé καθώς και ποιήματα που έχουν γραφτεί για αυτήν. Η δεύτερη -και κυριότερη- ενόχλησή μου, όμως, είναι η εξής: ένας μελετητής της Αναγέννησης που σέβεται τον εαυτό του, ακόμα και στιχουργώντας, ουδέποτε θα διανοούνταν να χαρακτηρίσει το «Débat de Folie et d’Amour», ένα κείμενο του προχωρημένου 16ου αιώνα, ως «το πρώτο ίσως φεμινιστικό κείμενο της Αναγέννησης». Η γκάφα (και ίσως η άγνοια) είναι τόσο μεγάλη που μόνον με ένα αστείο παράδειγμα μπορώ να επισημάνω το μέγεθός της: είναι σαν να έλεγε κανείς ότι η «Απολογία» είναι το πρώτο φιλοσοφικό κείμενο της αρχαιότητας.

ANTONIO RINALDESCHI

[…] Οι αρχές καθάρισαν φυσικά την εικόνα,
αλλά ένας μικρός σβόλος κοπριάς παρέμεινε
πάνω από το κεφάλι της Παρθένου.
Λίγες μέρες αργότερα
κάποιοι χωρικοί
ισχυρίστηκαν ότι αυτό δεν ήταν κοπριά,
αλλά φωτοστέφανο,
και ότι η εικόνα ήταν θαυματουργή.
Πλήθη κόσμου απ’ όλη την Τοσκάνη,
ανάπηροι, τυφλοί, χήρες,
άρχισαν να συρρέουν στη Φλωρεντία
και να προσφέρουν τάματα
[…]
Μια πράξη ιεροσυλίας
Δημιούργησε cult

Αντιπαραβάλετε: ‘Although most of the dung thrown at the painting fell off, a small glob remained attached, ‘seeming to almost be a dry [plaster] rosette’ near the Virgin’s head. Someone noticed how this resembled a diadem or crown, and soon a crowd had gathered before the church, […] … the image was cleaned, but some trace of the ‘crown’ remained; it was said to possess healing powers, and the sick and crippled were soon hanging ex-votos on the wall. An act of sacrilege had generated a cult’.

‘Μια πράξη ιεροσυλίας δημιούργησε cult’. Κορυφαίο!

Από το ίδιο βιβλίο αντιγράφει εκτεταμένα για να συνθέσει ποιήματα τουλάχιστον για τον Kramer, τον Bruegel, τον Tuccaro, τη Nogarola, τον Inghirami, τον Πάπα Παύλο Δ’. Και λέω ‘τουλάχιστον’ γιατί δεν μου περισσεύει ο χρόνος να ψάξω άλλο σε αυτό ή σε άλλα εγχειρίδια. Σε ορισμένα πράγματα, κάποια δείγματα αρκούν.

Και ω του θαύματος! μόλις εμφανίστηκε αυτή η ανάρτηση, αναδύθηκε «Βιβλιογραφικό σημείωμα» ως άσσος από το μανίκι, που «εκ παραδρομής» δεν είχε συμπεριληφθεί στην 1η  έκδοση και, πάραυτα, ενώ τα βιβλιοπωλεία έχουν ακόμη 2 με 3 αντίτυπα της ήδη κυκλοφορούσης έκδοσης (πού να συγκινηθούν να διαβάσουν οι μεσαιωνικοί Βαλκάνιοι σύγχρονη συνομιλία με την ευρωπαϊκή Αναγέννηση…), ανακοινώθηκε η ταχύτερη ίσως επανέκδοση βιβλίου στα ελληνικά δεδομένα. Βέβαια, ποτέ μέχρι την εμφάνιση της επικριτικής ανάρτησης επί πέντε μήνες, ούτε καν στη δημόσια παρουσίαση του βιβλίου τον Απρίλιο στον Ιανό, ειπώθηκε κάτι σχετικό με όσα λέει το εξαίφνης παρουσιασθέν «Βιβλιογραφικό σημείωμα» (το οποίο βέβαια δεν λέει τίποτα μα τίποτα για την αυτούσια αντιγραφή από το εν λόγω βιβλίο ― την εκτεταμένη λογοκλοπή δηλαδή. Θυμίζει πάλι κάτι από τα παλιά ψελλίσματα περί ελεύθερης, κάποτε κι αυθαίρετης, δημιουργικής, ποιητικής σύνθεσης που στηρίχτηκε στις πηγές, μπλα μπλα μπλα: αθώος ο καθ’ έξιν και καθ’ υποτροπήν αυθαίρετα κι ελεύθερα λογοκλέπτων («Βρετανό[ς] με τα όλα του») συγγραφεύς, ποιητική ―αναδημιουργική― αδεία πάντοτε).

Είπαμε, γελάει ο κόσμος· ξέφρενα κι εξακολουθητικά, αναγεννησιακά και αναγεννητικά.

ΜΙΧΑΛΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ

~.~

ΥΓ1. Παραθέτω και μια παλαιότερη περίπτωση ―γελοίας και κωμικής― λογοκλοπής του ΧΒ (σε άρθρο του περί Μαρίας Μαγδαληνής) που είχα αναφέρει εδώ.

ΥΓ2. Ίσως πρέπει πια να συγκεντρωθούν σε «σχήμα βιβλίου μεγάλο» οι συσσωρευμένες μαρτυρίες και οι στοιχειοθετημένες καταδείξεις των λογοκλοπών του ΧΒ, για τον ιστορικό του μέλλοντος, μα και για να γελά ο κάθε πικραμένος για την κατάσταση της εκδοτικής βαλκανικής ενδοχώρας. Φοβάμαι πως η συγκέντρωση των αντίστοιχων υπερθετικών κριτικών στο πρωτότυπο έργο του θα είναι ογκωδέστερη και γι’ αυτό δυσκολότερο να συγκεντρωθεί σε έναν μόνο τόμο.

*

*

*