Τηλεφωτογραφία εποχής: Η Κλειώ Λιννέρ, σύζυγος του Sture Linnér, Σουηδού ελληνιστή, προσφέρει στον ποιητή Γιώργο Σεφέρη ένα μπουκέτο με κλαδιά ελιάς σύμφωνα με τα αρχαία ελληνικά έθιμα. 24/10/1963, Μουσείο Τηλεπικοινωνιών Ομίλου ΟΤΕ

*

Στις 24 Οκτωβρίου 1963 ανακοινώνει η σουηδική Ακαδημία τη βράβευση του Γιώργου Σεφέρη με το βραβείο Νομπέλ Λογοτεχνίας. Ο Σεφέρης «επελέγη δια το υπέροχον λυρικόν ύφος του, που είναι εμπνευσμένο από εν βαθύ αίσθημα δια το ελληνικόν πολιτιστικόν ιδεώδες», ανακοίνωσε η Σουηδική Ακαδημία, σύμφωνα με το δημοσίευμα της Καθημερινής. Ο Σεφέρης επελέγη παμψηφεί ανάμεσα στους τρεις υποψηφίους· οι άλλοι δύο ήταν ο Ώντεν και ο Νερούδα.

Σχετικά με τον αντίκτυπο της βράβευσης του Γιώργου Σεφέρη στην Ελλάδα, όλα αυτά τα χρόνια έχουν γραφεί και δημοσιευτεί πολλά. Εν προκειμένω δε  η μαρτυρία του Σαββίδη παραμένει ενδεικτική και καταλυτική:

«[…] Ας ξαναθυμηθούμε μια φράση του Πιραντέλο, την οποία αγαπούσε να επαναλαμβάνει ο Σεφέρης: Υπάρχει ένα ύφος πραγμάτων και ένα ύφος λέξεων· και αυτός είναι ο λόγος που ο Δάντης πέθανε στην εξορία, και αυτός είναι ο λόγος που στεφάνωσαν τον Πετράρχη στο Καπιτώλιο.

Την φράση αυτή την συλλογίστηκα πολύ, τον Δεκέμβριο 1963, στο αεροπλάνο που έφερνε στην Αθήνα τον Σεφέρη με το πρώτο μας Βραβείο Νομπέλ. Τι θα έλεγε τώρα στους συμπολίτες του ο στεφανωμένος ποιητής που μια ζωή είχε κάνει σύμβολό του τον εξόριστον Οδυσσέα;

Μια πρώτη απάντηση δόθηκε στο αεροδρόμιο του Ελληνικού, από τα ίδια τα πράγματα: ούτε ένας φωτορεπόρτερ, ούτε ένας δημοσιογράφος, ούτε ένας επίσημος να τον υποδεχτούν. Ούτε καν ένας συνάδελφος ή ένας φίλος· μονάχα η αδελφή του και, αν θυμάμαι καλά, οι προγονές του, τα ανίψια του και η μάνα μου…» (Το Βήμα, 2 Φεβρουαρίου 1974).

~·~

Με την ευκαιρία αυτή, σε δυο-τρία πράγματα, δηλωτικά ανθρώπινων στιγμών και συναισθημάτων, θα ήθελα να σταθώ μοναχά.

Ο Σεφέρης βέβαια έλαβε αρκετά συγχαρητήρια τηλεφωνήματα και τηλεγραφήματα, που εκδήλωναν τις αντιδράσεις γνωστών ,φίλων και ομότεχνων. Τα περισσότερα από αυτά τα τηλεγραφήματα φυλάσσονται σε συγκεκριμένο φάκελο στο αρχείο του. Νομίζω πως δύο από τις ενέργειες που διαγράφουν μια κλίμακα του εύρους όλων αυτών των αντιδράσεων είναι οι ακόλουθες.

Πρώτον το ολιγόλεκτο (4 όλες κι όλες λέξεις!) τηλεγράφημα του Τίμου Μαλάνου και η μονολεκτική απάντηση του Σεφέρη. Χωρίς να επεκταθώ περαιτέρω, θυμίζω απλώς πως η σχέση τους είχε διακοπεί απότομα και βιαίως δεκατρία χρόνια πριν («δεν στέκει να κάθεσαι ν’ ασχολείσαι με τον κάθε καθοίκη που θα του ’ρχεται ν’ αραδιάζει ό,τι του καπνίσει για σένα. Είναι αναξιοπρεπές», γράφει Σεφέρης στον Κατσίμπαλη). Αντιγράφω από την Αλληλογραφία τους σε επιμέλεια Δημ. Δασκαλόπουλου.

[Αλεξάνδρεια, Οκτώβριος (;) 1963

Σου σφίγγω το χέρι.

Τ. Μαλάνος]

Σημειώνει  ο επιμελητής: Συγχαρητήριο τηλεγράφημα για τη βράβευση του Σεφέρη με το Νόμπελ. Το σώμα του τηλεγραφήματος δεν βρέθηκε στον οικείο φακέλου του Αρχείου Σεφέρη στη Γεννάδειο. Το κείμενο του τηλεγραφήματος, όπως το παραθέτω εδώ μέσα σε αγκύλες προέρχεται από την ειδησεογραφία της αλεξανδρινής εφημερίδας «Ταχυδρόμος», 3 Νοεμβρίου 1963.

Και η απάντηση Σεφέρη:

Αθήνα 2.11.63

Timos Malanos BP 623 Alexandria

Merci.

Seferis

Πάλι σημειώνει ο επιμελητής: Ο Μαλάνος σχολιάζει ειρωνικά στο σώμα του τηλεγραφήματος: «Η απάντηση του Σεφέρη στο τηλεγράφημα που του είχα στείλει όταν πήρε το Νόμπελ».

Και περνάω στη δεύτερη αντίδραση για την απονομή του Νομπέλ στον Σεφέρη το 1963, που προέρχεται από μια μαρτυρία του γιατρού και στενού φίλου του Νίκου Καββαδία και του Μ. Καραγάτση, Νίκου Τουτουντζάκη, όπως καταγράφεται στο βιβλίο του Ο Καραγάτσης.

«Όταν κάποτε αναγγέλθηκε η απονομή του βραβείου Nobel στον Σεφέρη, ο Mαραμπού που έπιασε την είδηση με τον ασύρματο, σημαιοστόλισε το καράβι, που ο καπετάνιος ήταν ο ανιψιός του, και τα σφυρίγματα του καραβιού κάλυπταν τον εκπωματισμό της σαμπάνιας που γενναιόδωρα ο Μαραμπού κερνούσε επιβάτες και πλήρωμα […]».

Ο καπετάνιος ήταν ο Σπύρος Βανδώρος, φίλος του Καββαδία κι όχι ανιψιός του, και με τους οποίους ταξίδεψε στο πλοίο τους το ζεύγος Σεφέρη.

~·~

Ας κλείσω αυτή την αφιερωματική μνεία, με μια άλλη αντίδραση του Σεφέρη, από τον προτελευταίο τόμο των ημερολογίων του (Μέρες Η΄), όπως την περιγράφει και την εξηγεί η επιμελήτρια του τόμου Κατερίνα Κρίκου-Davis. Στην παρατιθέμενη ημερολογιακή καταγραφή της Παρασκευής, 8 Νοέμβρη 1963, όπου ο Σεφέρης σημειώνει με βιαστικές σημειώσεις στιγμές από μια συνέντευξη του Έλιοτ, ακολουθεί το εξής σχόλιο της επιμελήτριας:

«[…] Κατά τη γυναίκα του, η μάλλον κρύα αυτή στάση του Έλιοτ είχε πληγώσει τον Έλληνα ποιητή. Όχι μόνο η απογοήτευσή του θα μετριαζόταν, μα και ο ίδιος θα κολακευόταν πολύ αν γνώριζε πως ο Έλιοτ πρέπει να έπαιξε θετικό ρόλο στην εκλογή του (κάτι που πιθανόν προσπαθούσε να αποκρύψει με αυτή τη συνέντευξη). Σύμφωνα με τη σχετική ανακοίνωση της Επιτροπής για τα Νομπέλ Λογοτεχνίας που αναρτήθηκε στο διαδίκτυο 2 Ιανουαρίου 2014 (η διαδικασία της εκλογής παραμένει απόρρητη για 50 χρόνια), ο Έλιοτ τον είχε προτείνει ως υποψήφιο το 1955 και ξανά το 1961. Η ίδια ανακοίνωση επιβεβαιώνει την πληροφορία της Μαρώς Σεφέρη ότι εξελέγη παμψηφεί […]».

ΗΛΙΑΣ ΜΑΛΕΒΙΤΗΣ

*