Φαντάσματα

του ΚΩΣΤΑ ΜΕΛΑ

~.~

Πώς πέσαμε, σύντροφε, μέσα στο λαγούμι του φόβου;
Δεν ήταν της δικής σου μοίρας, μήτε της δικής μου τα γραμμένα,
ποτές μας δεν πουλήσαμε μήτε αγοράσαμε τέτοια πραμάτεια∙
ποιος είναι εκείνος που προστάζει και σκοτώνει πίσω από μας;

ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΕΦΕΡΗΣ

Η δημόσια συζήτηση για την πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα το τελευταίο χρονικό διάστημα βρίσκεται σε έξαρση και διεξάγεται σε υψηλούς τόνους κυρίως μεταξύ κυβερνήσεως και σύσσωμης της αντιπολίτευσης. Οι λόγοι είναι πολλαπλοί: πολλές και σοβαρές θεσμικές παρεκτροπές –η ευθύνη της κυβέρνησης μεγίστη–, οικονομιστική πολιτική που δυσκολεύει πολύ την πλειοψηφία του πληθυσμού να ανταποκριθεί στις ανάγκες της καθημερινότητας ενώ παράλληλα φουσκώνει τα πορτοφόλια των ολίγων και εκλεκτών της κυβέρνησης, αλλά και παντελής αδυναμία να διευρυνθεί η παραγωγική βάση της οικονομίας με προϊόντα και αγαθά που ενσωματώνουν υψηλή τεχνολογία και αυξάνουν την παραγωγικότητα και την προστιθέμενη αξία.

Στη δημόσια συζήτηση για τις τάσεις του εκλογικού σώματος εντός αυτού του πλαισίου και προφανώς και για τα μελλοντικά εκλογικά αποτελέσματα, συμπεριλαμβάνονται και ορισμένα «κόμματα» που δεν υπάρχουν στην πραγματική ζωή, δηλαδή θα μπορούσαμε να πούμε ότι πρόκειται για κόμματα-φαντάσματα. Πως γίνεται αυτό; Απλά με τη επίμονη συμβολή των εταιριών δημοσκόπησης και μέρους των ιδιωτικών ΜΜΕ των οποίων οι ιδιοκτήτες τυχαίνει να είναι και κομμάτι της ολιγαρχίας του επιχειρηματικού γίγνεσθαι στην Ελλάδα και του πλούτου γενικότερα.

Χρησιμοποίησα τη λέξη φάντασμα για να χαρακτηρίσω αυτά τα κόμματα, με σαφή αναφορά στην έννοια της hauntologie του Ζακ Ντερριντά^[1] . Υπ’ αυτήν την έννοια, το φάντασμα μπορεί να συλληφθεί ως κάτι που δρα χωρίς να υπάρχει σε υλική μορφή. Έτσι μπορεί η παρουσία ενός φαντάσματος να σηματοδοτεί κάτι που δεν υπάρχει πια στην πραγματικότητα αλλά εξακολουθεί να ενεργεί ως εικονικότητα. Για παράδειγμα το Φάντασμα του Μαρξ και του κομμουνισμού.

Από την άλλη πλευρά το φάντασμα μπορεί να σηματοδοτεί κάτι που δεν έχει υπάρξει στο παρελθόν και επιπλέον δεν υπάρχει στη σημερινή πραγματικότητα αλλά ήδη παράγει αποτελέσματα στη σφαίρα του εικονικού, και το οποίο δύναται μελλοντικά να παραγάγει πραγματικά αποτελέσματα. Νομίζω ότι η δεύτερη περίπτωση ταιριάζει γάντι στην περίπτωση των κομμάτων-φαντασμάτων που οι δημοσκόποι συμπεριλαμβάνουν στις έρευνές τους. Το φάντασμα δεν είναι παρόν στην πραγματικότητα αλλά παράγει προσδοκίες που διαμορφώνουν το μέλλον. Το φάντασμα λειτουργεί ως βασικός ελκυστής.

Ένα ενδιαφέρον ερώτημα είναι αν η παραγωγή των προσδοκιών συνάδει πρωτίστως με τις κοινωνικές διεργασίες και τη θέληση της κοινωνίας ή συνάδει κυριολεκτικά με τη βούληση αυτών «που προστάζουν πίσω από μας» όπως αναφέρει και ο ποιητής.

Προφανώς το ερώτημα στην εποχή μας δεν έχει νόημα με δεδομένη τη δραματική κατάρρευση όλων των αξιών της ονομαζόμενης «φιλελεύθερης δημοκρατίας». Για ακόμη μια φορά το να ανατρέξουμε στην εμμένεια της καπιταλιστικής πραγματικότητας και στη μορφή που λαμβάνει στην ύστερη φάση του, ίσως αποτελεί κάποια διέξοδο προς τη γνώση.

///