Προειδοποίηση στοὺς νέους: Πεῖτε ΟΧΙ στὴν τεχνητὴ νοημοσύνη

Ἡ ἀντικατάσταση τῆς γνήσιας σκέψης ἀπὸ τὰ μεγάλα γλωσσικὰ μοντέλα ἀπειλεῖ μιὰ ὁλόκληρη γενιά. Διακυβεύεται ἡ ἐπιβίωση τοῦ νοῦ.

~.~

τοῦ ΑΑΡΟΝ ΜAKΛΗΝ

Μετάφραση Αμαρυλλίς Δεληγιάννη

Θέλω νὰ σᾶς προειδοποιήσω: στὴν χώρα μας ἐξελίσσεται μιὰ συνωμοσία μὲ στόχο ὅλους ἐμᾶς. Τὰ κομπιουτεράκια στὶς τσέπες μας καὶ οἱ ὀθόνες ποὺ μᾶς περιβάλλουν, ἔχουν ἐδῶ καὶ χρόνια συνδυάσει τὴν ἀπίστευτη πρόσβαση σὲ ὅλες τὶς πληροφορίες τοῦ κόσμου μὲ ὅλο καὶ πιὸ ἀδίστακτες ἐπιθέσεις στὴν ἱκανότητά μας νὰ συγκεντρωνόμαστε καὶ νὰ ἐπιτελοῦμε αὐτὸ ποὺ ὁρισμένοι ἀποκαλοῦν «ἐργασία εἰς βάθος». Αὐτὰ εἶναι γνωστὰ ἀπὸ καιρό. Ὅλοι δίνουμε αὐτὴ τὴ μάχη κάθε μέρα καὶ εἶναι σημαντικὸ νὰ ἀναπτύξομε τεχνικὲς γιὰ νὰ τὴν κερδίσουμε.

Ἀλλὰ ὑπάρχει κάτι καινούργιο καὶ πολὺ πιὸ καταστροφικό, εἰδικὰ γιὰ σᾶς, τοὺς νέους, ποὺ βρίσκεστε ἀκόμα στὴν καρδιὰ τῆς ἐκπαίδευσης τελειοποιῶντας τὴν ἱκανότητά σας νὰ συλλογίζεσθε, ἀλλὰ στὴν πραγματικότητα (ὅσο σοκαριστικὸ κι ἂν φαίνεται αὐτὸ) μόλις τώρα ξεκινῶντας ἕνα ταξίδι σοβαρῆς ἀνάγνωσης καὶ γραφῆς ποὺ τελικὰ θὰ ἀποκαλύψει, σὲ περίπου δέκα χρόνια, τὰ ἐρωτήματα ποὺ θὰ πρέπει νὰ σᾶς ἀπασχολήσουν.

Μετὰ ἀπὸ περίπου ἄλλα δέκα χρόνια, θὰ ἀρχίσετε νὰ ἔχετε κάποιες πρόσκαιρες ἀξιοπρεπεῖς ἀπαντήσεις σὲ αὐτὰ τὰ ἐρωτήματα καὶ στὴ συνέχεια θὰ ἀφιερώσετε τὸ ὑπόλοιπο τῆς ζωῆς σας ἐπεξεργαζόμενοι τὸ εὐρύτερο νόημα καὶ τὶς συνέπειές τους. (Ἐκτὸς κι ἂν δουλέψετε πιὸ γρήγορα ἀπὸ μένα!)

Φυσικά, ἀναφέρομαι στὴν Τεχνητὴ Νοημοσύνη – συγκεκριμένα, στὰ LLM ἢ τὰ Μεγάλα Γλωσσικὰ Μοντέλα (Large Language Models) καὶ τοὺς τρόπους μὲ τοὺς ὁποίους τὰ χρησιμοποιοῦν οἱ σπουδαστές. Ἡ κατάσταση εἶναι στὸ σύνολό της ἐξ ἴσου σοβαρὴ μὲ μιὰ καρδιακὴ προσβολή – ἤ, ἴσως πιὸ σωστά, ἕνα ἐγκεφαλικὸ ἐπεισόδιο, ἀφοῦ ἡ ἀπειλὴ ἀφορᾶ τὸ μυαλό σας. Καὶ εἶναι θανάσιμη. Διακυβεύεται ἡ ζωὴ τοῦ μυαλοῦ σας.

Ἐπιτρέψτε μου νὰ ἐξηγήσω.

Μία ἀπὸ τὶς πιὸ θλιβερὲς συζητήσεις ποὺ εἶχα τὸν τελευταῖο καιρὸ ἦταν μὲ ἕναν πρώην συνάδελφό μου στὴ Ναυτικὴ Ἀκαδημία τῶν Ἡνωμένων Πολιτειῶν, ὁ ὁποῖος τώρα κατέχει θέση σημαντικῆς εὐθύνης στὴν σχολὴ αὐτήν. Πρόκειται γιὰ ἕναν λαμπρό, καλλιεργημένο, καλοπροαίρετο ἄνθρωπο ποὺ ἀγαπᾶ τὴν πατρίδα του καὶ θέλει ὅ,τι καλύτερο γιὰ τοὺς νέους ἀξιωματικοὺς ποὺ ἐκπαιδεύει. Σοκαρίστηκα πραγματικὰ ὅταν αὐτὸς ὁ ἄνθρωπος μὲ πληροφόρησε ὅτι τὰ τμήματα ἀνθρωπιστικῶν ἐπιστημῶν στὴν Ἀννάπολη ἐπρόκειτο νὰ ἐπιτρέψουν τὴν χρήση τῆς Τεχνητῆς Νοημοσύνης στὸ γράψιμο κειμένων μέσα στὴν τάξη. Οὕτως ἢ ἄλλως, μοῦ εἶπε, ὅλοι οἱ φοιτητὲς ἤδη χρησιμοποιοῦν τὴν Τεχνητὴ Νοημοσύνη γιὰ τὶς ἐργασίες τους, καὶ ἐπὶ πλέον κάπως ἔτσι θὰ «γράφουν» καὶ ὅταν θὰ βγοῦν στὸν κόσμο, ἄρα γιατί αὐτὸ νὰ μὴν γίνεται φανερά; Μ’ ἄλλα λόγια, οἱ σπουδαστὲς θὰ ἐκπαιδεύονται στὴν χρήση τοῦ λόγου ὅπως ἐκπαιδεύονται γιὰ τὴ μάχη.

Ἀπάντησα ἐπεκτείνοντας τὴν συλλογιστικὴ αὐτὴν πρὸς τὴν κατεύθυνση τῆς ἀκόμα μεγαλύτερης ἐξοικονόμησης χρόνου: οἱ σπουδαστὲς θὰ μποροῦσαν νὰ χρησιμοποιοῦν τὴν Τεχνητὴ Νοημοσύνη γιὰ νὰ γράφουν τὶς ἐργασίες τους, τὸ διδακτικὸ προσωπικὸ θὰ μποροῦσε νὰ τὴν χρησιμοποιεῖ γιὰ νὰ τὶς βαθμολογεῖ, καὶ μετὰ ὅλοι μαζί, μὲ πολὺ περισσότερον χρόνο στὴ διάθεσή τους, θὰ μποροῦσαν νὰ ξεδώσουν στὸ μπάρ!

Λίγο πιὸ σοβαρά, εἶπα: Μᾶλλον εἶχα παρεξηγήσει τὸν σκοπὸ τῶν φοιτητικῶν ἐργασιῶν ὅταν δίδασκα στὸ Ναυτικό. Δὲν πίστευα ὅτι στόχος τοῦ γραψίματος στὴν τάξη ἦταν νὰ παραγάγουν οἱ φοιτητὲς τὶς καλύτερες δυνατὲς ἐργασίες χρησιμοποιῶντας ὁποιοδήποτε διαθέσιμο ἐργαλεῖο. Ἂν αὐτὸς ἦταν ὁ στόχος μας, τότε λυποῦμαι, ἀλλὰ δὲν κάναμε σωστὰ τὴ δουλειά μας. Νόμιζα ὅτι στόχος ἦταν οἱ σπουδαστὲς νὰ ἐξασκοῦνται στὴν γραφὴ – καὶ τὸ διδακτικὸ προσωπικὸ νὰ διαβάζει τὶς ἐργασίες τους (ὄχι ἡ πιὸ ἀγαπημένη του ἀγγαρεία…), ὥστε νὰ μποροῦμε νὰ δίνουμε συμβουλὲς καὶ νὰ ἀναλαμβάνουμε κάποια εὐθύνη. Στόχος ἦταν οἱ φοιτητὲς μὲ τὴν πάροδο τοῦ χρόνου νὰ γίνουν καλύτεροι συγγραφεῖς.

Γιατί καταβάλλαμε ὅλη αὐτὴ τὴν προσπάθεια; Γιατί ἔχει τόση σημασία ἡ γραφή;

Ὑπάρχει, φυσικά, ἕνα πρακτικὸ καὶ ἐπιφανειακὸ ἐπιχείρημα: ὅτι ἡ πειστικὴ γραφὴ εἶναι σημαντικὴ γιὰ τὴν καριέρα σας. Πρόσφατα ἄκουσα ἕναν ἀνώτερο συνταξιοῦχο ἀξιωματικὸ νὰ διασκεδάζει μιὰ τάξη διηγούμενος πῶς ἐξασφάλιζε πόρους μέσα στὸ Πεντάγωνο νικῶντας τοὺς ἀντιπάλους του στὴν γραφειοκρατία οὐσιαστικὰ – καὶ ἐδῶ τὸ παραθέτω ἀκριβῶς – ἐπειδὴ «ἔγραψε ἕνα καλύτερο κείμενο». Αὐτοῦ τοῦ εἴδους ἡ ξεκάθαρη καὶ πειστικὴ γραφή, ἀπὸ τὴν ἐμπειρία μου, εἶναι πράγματι ἀπαραίτητη γιὰ τὴν ἐπαγγελματικὴ ἐπιτυχία.

Φυσικά, θὰ μπορούσατε νὰ ἀπαντήσετε: ἂν μπορῶ νὰ κάνω τὴν Τεχνητὴ Νοημοσύνη νὰ γράφει καθαρὰ γιὰ λογαριασμό μου, δὲν εἶναι αὐτὸ καλὸ καὶ γιὰ τὴ δουλειὰ ποὺ πρέπει νὰ κάνω; Ἐὰν μάλιστα ἐξ ἀρχῆς γνωρίζω ὅτι δὲν εἶμαι ὁ καλύτερος συγγραφέας τοῦ κόσμου, δὲν θὰ ἦταν αὐτὸ ἕνα τεράστιο πλεονέκτημα; Καὶ ἐδῶ, παιδιά, βρίσκεται ὁ δρόμος πρὸς τὴν καταστροφή. Πραγματικὰ θὰ ἤθελα νὰ μὴν ἦταν ἔτσι.

Ἕνας παλιὸς καθηγητής μου, στὸ πρῶτο μου ἔτος, εἶπε κάποτε κάτι σοφὸ καὶ σημαντικὸ σὲ ἕνα σεμινάριο ὅπου ἤμουν παρών, ὅταν ἕνας ἀπὸ τοὺς συμφοιτητές μου παρετήρησε ὅτι «Ξέρω τί σκέφτομαι, ἁπλῶς δὲν μπορῶ νὰ βάλω τὶς λέξεις στὸ χαρτί». Ὁ δάσκαλός μου ἀπάντησε:

«Λοιπόν, τότε δὲν ξέρεις τί πραγματικὰ σκέφτεσαι. Ἡ πράξη τοῦ νὰ γράφεις κάτι εἶναι ἴδια μὲ τὸ νὰ τὸ σκέφτεσαι. Ἂν δὲν μπορεῖς νὰ τὸ γράψεις, δὲν τὸ ἔχεις σκεφτεῖ πραγματικά».

Αὐτὸ σημαίνει ὅτι ἡ γραφὴ καὶ ἡ συλλογιστικὴ εἶναι οὐσιαστικὰ πανομοιότυπες δραστηριότητες· ἐδῶ καὶ πολλὰ χρόνια, ἡ γραφὴ εἶναι ὁ τρόπος μὲ τὸν ὁποῖο διδάσκουμε στοὺς νέους πῶς νὰ συλλογίζονται. Γιὰ νὰ εἴμαστε σαφεῖς, βρισκόμαστε ἤδη στὴν Ἐποχὴ τοῦ Χαλκοῦ ὅσον ἀφορᾶ τὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο ἐφαρμόζουμε αὐτὴ τὴν διαδικασία. Ἂν θέλετε νὰ δεῖτε πῶς ἦταν ἡ Χρυσῆ ἢ ἡ Ἀργυρᾶ Ἐποχή, πηγαίνετε νὰ ἀναζητήσετε τὰ προγράμματα σπουδῶν γιὰ τὰ λύκεια ἀπὸ ἕναν ἢ δύο αἰῶνες πρίν. Μπορεῖτε νὰ τὸ κάνετε καὶ ἀπὸ τὸ τηλέφωνό σας.

Ἡ ἀντικατάσταση τοῦ ἐναπομένοντος ἐπιπέδου διδασκαλίας μὲ τὴν Τεχνητὴ Νοημοσύνη ἀπειλεῖ νὰ μᾶς μεταφέρει ἀπὸ τὴν Ἐποχὴ τοῦ Χαλκοῦ κατ’ εὐθεῖαν στὸν Κασσίτερο κι ἀπὸ κεῖ, ταχύτατα, στὴν ἄβυσσο. Ἴσως ἡ μεγαλύτερη ἐλπίδα μας νὰ εἶναι ὅτι, τελικά, ἡ Τεχνητὴ Νοημοσύνη θὰ ὑποστεῖ κατάρρευση μοντέλου ἐπειδή, καθὼς κανεὶς δὲν θὰ παράγει πλέον κάτι εὐφυές, ἡ Τεχνητή Νοημοσύνη θὰ ἔχει μόνο ἄλλα προϊόντα Τεχνητῆς Νοημοσύνης νὰ διαβάσει, καὶ ὅλο αὐτὸ θὰ γίνεται ἀκόμα πιὸ χαζὸ μέχρι νὰ καταρρεύσει. (Αὐτὴ ἡ ἀνησυχία, ἡ κατάρρευση τοῦ μοντέλου, εἶναι κάτι πραγματικό – οἱ μηχανικοὶ ποὺ προσπαθοῦν νὰ σᾶς πουλήσουν αὐτὰ τὰ προϊόντα ἀνησυχοῦν ἤδη πολύ γι’ αὐτό.). Τὸ θέμα ὅμως εἶναι τί θὰ ἔχει προξενήσει στὸ μεταξὺ στὴν ἀνθρώπινη φύση.

Θὰ μπορούσατε νὰ πεῖτε ὅτι ὅλα αὐτὰ εἶναι λίγο ὑπερβολικά. Ἄλλωστε, ἡ τεχνολογικὴ ἀλλαγὴ ἔχει πολλὲς φορὲς ἀλλάξει τὴν ἀνθρώπινη φύση, αὐξάνοντας παράλληλα καὶ τὴν δύναμη τοῦ ἀνθρώπου καὶ τὴν πρόσβασή μας στὴν ἀπόλαυση. Ἄρα ποῦ εἶναι τὸ πρόβλημα; Πράγματι, ἡ τεχνολογικὴ πρόοδος εἶναι συνυφασμένη μὲ τὸν ἴδιο τόν homo sapiens. Σήμερα θεωρεῖται ὅτι αὐτὸ ποὺ βελτίωσε τὴν πέψη μας καὶ μᾶς ἐπέτρεψε νὰ ἀναπτύξομε μεγαλύτερο ἐγκέφαλο ἦταν τὸ ὅτι κυριαρχήσαμε πάνω στὴ φωτιά, ἂν καὶ μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο γίναμε λιγότερο εὔρωστοι καὶ δυνατοὶ ὡς εἶδος. Ἐμένα αὐτὴ ἡ ἐξέλιξη δὲν μοῦ φαίνεται κακό. Ποιός Λουδίτης θὰ ἤθελε νὰ παραμείνει πίθηκος;

Ἕνα ἄλλο ἐνδιαφέρον παράδειγμα εἶναι ἡ διάδοση τοῦ φθηνοῦ χαρτιοῦ καὶ ἰδιαίτερα ἡ ἐφεύρεση τῆς τυπογραφίας, πρὶν ἀπὸ τὴν ὁποία οἱ μορφωμένες ἐλὶτ ἐκπαιδεύονταν σὲ περίτεχνες νοητικὲς ἀσκήσεις προκειμένου νὰ χτίσουν τεράστια φανταστικὰ «παλάτια μνήμης», ὥστε νὰ ἀποθηκεύουν τὶς τεράστιες ποσότητες πληροφοριῶν ποὺ θὰ χρειαζόταν ἕνας μορφωμένος ἄνθρωπος – οἱ βιβλιοθῆκες ἦσαν ἐξαιρετικὰ σπάνιες καί, μὲ τὰ σύγχρονα δεδομένα, ἐλλιπέστατα ἐφοδιασμένες. Ἐδῶ καὶ ἀρκετὸν καιρό οὐδεὶς πλέον χρειάζεται νὰ ἔχει καταπληκτικὴ μνήμη. Ἄξιζε τὸν κόπο αὐτὴ ἡ ἐξέλιξη; Δὲν θὰ ἤθελα ἰδιαιτέρως νὰ ἐπιστρέψω σὲ ἕναν κόσμο χωρὶς βιβλία, ὁπότε ναί, ἄξιζε.

Τί γίνεται μὲ τὴν ἱκανότητα ἠχογράφησης, διανομῆς καὶ μετάδοσης μουσικῆς; Αὐτὸ εἶναι ἐπίσης ἐνδιαφέρον. Κάθε φορὰ ποὺ πέφτει στὰ χέρια μου κάποιο οἰκογενειακὸ μυθιστόρημα γραμμένο πρὶν ἀπὸ τοὐλάχιστον ἕναν αἰῶνα, ἀναπόφευκτα σὲ κάποιο σημεῖο τῆς ἱστορίας μιὰ οἰκογένεια συγκεντρώνεται καὶ παίζουν ὅλοι μαζὶ μουσική – ἄλλωστε τότε δὲν ὑπῆρχαν καὶ πολλὰ νὰ κάνουν. Εἶναι προφανὲς ὅτι μέγα μέρος αὐτῆς τῆς μουσικῆς ἦταν κακὴ μουσική – εἰδικὰ ἂν λάβομε ὑπ’ ὄψιν ὅτι σήμερα μπορῶ αὐτοστιγμὶ νὰ ἀκούσω ἀπὸ ἕνα μικρόφωνο τὴν Μαρία Κάλλας ἢ τὸν Γιό-Γιὸ Μὰ ἢ ὁποιονδήποτε ἄλλον, δηλαδή, μερικὲς ἀπὸ τὶς πιὸ θεσπέσιες μουσικὲς ποὺ ἔχουν ποτέ ἑρμηνευθεῖ. Ἀλλὰ νά ποὺ φθάνομε σ’ αὐτὸ ποὺ θέλω νὰ πῶ: αὐτὸ ποὺ εἶχε σημασία στὴν πραγματικότητα τότε δὲν ἦταν ἡ ἀκρόαση τῆς μουσικῆς. Ἦταν ἡ δημιουργία τῆς μουσικῆς καὶ ἡ κεντρικὴ θέση αὐτῆς τῆς δραστηριότητας στὴν ἀνθρώπινη ὕπαρξη – ἡ ὁποία, σήμερα, εἶναι πολὺ μειωμένη. Τί εἰρωνεία! Σήμερα ζοῦμε σὲ ἕναν κόσμο ποὺ ὑπερδιεγείρεται ἀκουστικά. Ὑπάρχει μουσική παντοῦ, ἕνα μεγάλο μέρος της πολὺ καλό. Καὶ εἴμαστε ἕνα εἶδος τόσο μὴ μουσικό, ὅσο περίπου ἤμασταν λίγο μετὰ τὴν κατάκτηση τῆς φωτιᾶς.

Καὶ τώρα διαθέτομε τεχνολογία ποὺ οὐσιαστικὰ ὑπόσχεται νὰ ἀντικαταστήσει τὴν κεντρικὴ καὶ θεμελιώδη ἀνθρώπινη δραστηριότητα: τὴν σκέψη. Καὶ ἂν εἶναι λίγο λυπηρὸ τὸ ὅτι οἱ ἄνθρωποι εἶναι ἁπλῶς λιγότερο μουσικοὶ ἀπὸ ὅ,τι ἤμασταν παλαιά, αὐτὴ ἡ ἀπειλὴ εἶναι πολὺ πιὸ σοβαρή.

Ἡ ἐλευθερία εἶναι, πρῶτον καὶ κύριον, πνευματικὴ ἐλευθερία – ἡ ἱκανότητα νὰ συλλογιζόμαστε μὲ σαφήνεια, νὰ διερευνοῦμε παραδεδεγμένες ἀπόψεις καὶ συσσωρευμένες προκαταλήψεις, ὥστε νὰ ἐπιδιώκομε, ἐνίοτε ἀκόμη καὶ νὰ συλλέγομε, γνώση γιὰ πράγματα ποὺ ἔχουν σημασία. Αὐτὴ ἡ δραστηριότητα, ὅταν κατευθύνεται στὰ πράγματα ποὺ ἔχουν τὴν μεγαλύτερη σημασία, ὀνομάζεται φιλοσοφία. Εἶναι ἕνα εἶδος ὁμαδικοῦ ἐνίοτε κυνηγιοῦ ἑνὸς θηράματος σὲ μιὰν ἀπέραντη πεδιάδα· ἀλλὰ τὴν στιγμὴ τῆς θήρευσης, πρέπει ὅλοι νὰ σκοτώσομε μόνοι μας, γιὰ τὸν ἑαυτό μας. Τὸ κυνήγι τῆς σοφίας ἀπαιτεῖ βεβαίως βασικὲς δεξιότητες συλλογισμοῦ καὶ ἰδανικὰ εὐρεῖα ἔκθεση σὲ ὑψηλῆς ποιότητας προσπάθειες ἄλλων νὰ ἐπιχειρηματολογήσουν γιὰ πράγματα ποὺ ἔχουν σημασία. Ἀπαιτεῖ μάθηση.

Ἡ γενετικὴ Τεχνητὴ Νοημοσύνη (Generative AI) παρουσιάζει μιὰ διπλῆ ἀπειλή: πρῶτον, σᾶς βάζει σὲ πειρασμὸ προσφερόμενη νὰ σᾶς ἀπαλλάξει ἀπὸ τὴν ἀνάγκη σας γιὰ συλλογισμό, ἀπὸ τὴν ἀνία τῆς ὀργάνωσης τῶν σκέψεών σας. Ἀλλά, πρᾶγμα ἐξ ἴσου ἀρνητικό, ἀποξέει ἐπίσης ἀπὸ τὸν ἐγκέφαλο τοῦ ἀνθρώπινου πολιτισμοῦ κάθε πληροφορία καὶ κάθε μάθηση καὶ στὴ συνέχεια, προφανῶς, τὰ ὑποβιβάζει ὅλα σὲ ἕναν ὁμοιόμορφο χυλό, ξερνῶντας ἐπάνω σας μιὰ κακόγουστη ἀπομίμηση σκέψης: ἀνούσιες, σύνθετες ἀφηγήσεις γραμμένες, θὰ ἔλεγα, σὲ ἐπίπεδο Γυμνασίου, μόνο ποὺ ἐξ αἰτίας τῆς ἀλλόκοτης ἐξωγήινης ποιότητάς τους, δὲν μοιάζουν καθόλου μὲ κάτι ἀνθρώπινο.

Αὐτὸ τὸ πρόβλημα σχετίζεται καὶ μὲ προκλήσεις στὴν ἐξωτερικὴ πολιτικὴ καὶ ἄρα ἐπηρεάζει τὸ ἐθνικό μας πεπρωμένο. Ὁ βασικὸς σκοπὸς τῆς ἐξωτερικῆς πολιτικῆς μιᾶς ἐλεύθερης κοινωνίας εἶναι ἡ διατήρηση τῆς ἐλευθερίας της. Ἡ ἐλευθερία αὐτὴ δὲν ἐξαρτᾶται μόνο ἀπὸ τὸν πλοῦτο, τὴν εὐμενῆ γεωγραφία καὶ τὴ δύναμη τῶν ὅπλων μας, ἂν καὶ αὐτὰ εἶναι ζωτικῆς σημασίας, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τὴν καθαρὴ ματιὰ τῶν ἡγετῶν μας, ἡ ὁποία μὲ τὴν σειρά της εἶναι συνάρτηση τῆς καθαρῆς ματιᾶς τῶν πολιτῶν μας. Αὐτὴ καθ’ αὐτὴ ὅμως ἡ ξεκάθαρη ματιά, τὴν ὁποία σὲ αὐτὸ τὸ πλαίσιο θὰ μπορούσαμε νὰ ὀνομάσουμε στρατηγικὴ σκέψη ἢ ἁπλῶς «στρατηγικὴ» εἶναι μιὰ πνευματικὴ δραστηριότητα ποὺ δὲν ἀπέχει ἀπὸ τὴν φιλοσοφία, ἂν καὶ τὰ ἀντικείμενά τους εἶναι διαφορετικά. Ἡ φιλοσοφία εἶναι τὸ κυνήγι – αὐτὸς ὁ ἀγῶνας δρόμου στὶς πεδιάδες – γιὰ σοφία, ἐνῷ ἡ στρατηγικὴ εἶναι ἡ ἀναζήτηση πλεονεκτήματος. Καὶ τὰ δύο εἶναι, ὡστόσο, τελικά ἀνθρώπινες δραστηριότητες. Ἡ φιλοσοφία καὶ ἡ στρατηγικὴ δὲν εἶναι πράγματα ποὺ γνωρίζεις. Εἶναι πράγματα ποὺ κάνεις. Ἂν δὲν μποροῦμε νὰ συλλογιστοῦμε καὶ ἂν δὲν ἔχουμε ἔρθει σὲ ἐπαφὴ μὲ σοφοὺς δασκάλους – συχνὰ μὲ τὴ μορφὴ τῶν γραπτῶν τους – δὲν μποροῦμε νὰ χαράξομε στρατηγικὴ ἢ νὰ φιλοσοφήσομε – καὶ δὲν θὰ μποροῦμε πλέον νὰ διατηρήσομε τὴν ἐλευθερία μας. Ἡ μόνη μας παρηγορία θὰ εἶναι ὅτι πλέον δὲν θὰ τὴν ἀξίζομε.

Τί τρομερὴ στιγμὴ στὴν ἀνθρώπινη ἱστορία, ὅταν ἡ μακρὰ ἱστορία τοῦ εἴδους μας – ὁλόκληρη ἡ ἱστορία τῆς λογικῆς καὶ τῆς τεχνολογίας – καταλήγει στὴν αὐτοκαταστροφὴ ποὺ ξεδιπλώνεται ἀπὸ τὴν ἴδια τὴν ἀρχὴ ποὺ ἔχει καταγωγικὰ ὁρίσει τὸ εἶδος μας. Ἡ ἀπειλὴ ποὺ θέτει αὐτὴ ἡ νέα τεχνολογία εἶναι πιὸ ἀνησυχητικὴ καὶ ἀπὸ τὴ διάσπαση τοῦ ἀτόμου, ἐπειδὴ αὐτὸ ποὺ τώρα προσφέρεται στὴν ἀγορὰ δὲν εἶναι μιὰ βόμβα ποὺ μπορεῖ νὰ σκοτώσει πόλεις, ἀλλὰ μιὰ πολὺ πιὸ διακριτικὴ καὶ εὐρύτερη ἐπίθεση στὴν ἴδια τήν οὐσία τῆς ἀνθρώπινης φύσης μας.

Τί πρέπει νὰ κάνετε ἐσεῖς; Ὡς ἄτομα;

Ἔχω κάποιες σκέψεις γιὰ τὶς μεταρρυθμίσεις ποὺ πρέπει νὰ κάνουν τὰ ἱδρύματα καὶ τὰ πανεπιστήμια. Πρέπει νὰ ξαναφτιάξουν τὰ προγράμματά τους ὥστε νὰ ἐπιτρέπουν τὸ γράψιμο στὴν τάξη καὶ τὶς ἀξιολογήσεις τύπου «μπλὲ βιβλίου», στὸ πνεῦμα τῶν σχολείων ποὺ ἐφαρμόζουν τὶς ἐξετάσεις τῆς Ὀξφόρδης. Θὰ βοηθήσει καὶ ἡ υἱοθέτηση τῶν προφορικῶν ἐξετάσεων στὰ πλαίσια τῆς ἐπαναξιολόγησης.

Ἀλλὰ ἐσεῖς, μιὰ αἴθουσα ταλαντούχων, περίεργων καὶ ἀφοσιωμένων νέων ἀνθρώπων ποὺ ἀγαποῦν τὴν πατρίδα τους, πῶς πρέπει νὰ ἀντιδράσετε;

Θὰ κλείσω μὲ αὐτό. Μπορεῖ νὰ ὑπάρχουν κάποιες συγκεκριμένες πρακτικὲς χρήσεις τῆς Τεχνητῆς Νοημοσύνης ποὺ δὲν εἶναι ἐπιβλαβεῖς. Ἀλλὰ σᾶς συμβουλεύω νὰ εἶσθε ἐντελῶς ριζοσπαστικοί. Ἐσεῖς οἱ νέοι, ἐδῶ, εἶσθε αὐτὸ ἀπὸ τὸ ὁποῖον ἐξαρτώμεθα. Ἡ χώρα σας ἐξαρτᾶται ἀπὸ τὸ νὰ σκέπτεσθε μόνοι σας – ἀπὸ τὸ νὰ ἐπιδίδεσθε πραγματικὰ στὴν ἀνάγνωση, νὰ διατυπώνετε τὶς δικές σας σκέψεις, νὰ κουρασθῆτε. Ἀπὸ τὸ νὰ εἶσθε πραγματικοὶ ἀναγνῶστες καὶ συγγραφεῖς, ὄχι ἁπλῶς νὰ δίνετε τὴν ἐντύπωση ὅτι ἔχετε μυαλό.

Γιὰ ὁποιαδήποτε χρήση αὐτῶν τῶν νέων ἐργαλείων ποὺ ἀντικαθιστᾶ τὴ δική σας γνήσια κατανόηση – πρᾶγμα ποὺ, φοβοῦμαι, ἰσχύει γιὰ τὶς περισσότερες ἀπὸ τὶς χρήσεις τους – ἀπορρῖψτε τὸ δεκανίκι. Γιὰ νὰ παραθέσω ἕναν παλιὸ συμμαθητή μου, ἂν δὲν ἔχετε ἀρχίσει νὰ χρησιμοποιεῖτε αὐτὰ τὰ ἐργαλεῖα, μὴν τὸ κάνετε. Ἂν ἔχετε ξεκινήσει, σταματῆστε.

Ἡ ἐλευθερία ξεκινᾶ ἀπὸ τὸ σπίτι. Ξεκινᾶ ἀπὸ τὸ μυαλό σας. Εἶναι ἐπίσης μιὰ δραστηριότητα, ὄχι ἕνα ἀπόκτημα. Μὴν ἐγκαταλείπετε τὸν ἀγῶνα.

///