*

τοῦ ΚΩΣΤΑ ΚΟΥΤΣΟΥΡΕΛΗ

«Ἀπορρίπτουμε τὴν ἰδέα τῶν φυσικῶν χαρισμάτων καὶ ταλέντων. Ἀπορρίπτουμε τὴ λατρεία τῆς ἰδιοφυΐας». Αὐτὰ μεταξὺ ἄλλων περιέχει ἡ νέα ἐγκύκλιος γιὰ τὴ διδασκαλία τῶν μαθηματικῶν τοῦ Ὑπουργείου Παιδείας τῆς Καλιφόρνιας. Καὶ ἡ Πολιτεία καλεῖται νὰ πράξει ἀναλόγως: ἡ πρότυπη καὶ ἐνισχυμένη διδασκαλία γιὰ τοὺς προχωρημένους μαθητὲς τῶν (δημοσίων, ἐννοεῖται…) σχολεῖων προβλέπεται νὰ καταργηθεῖ ἐντελῶς. Τὸ νέο δόγμα:

«Ὅλοι οἱ μαθητὲς εἶναι ἐξίσου ἱκανοὶ νὰ ἀποκτήσουν ὑψηλοῦ ἐπιπέδου μαθηματικὲς γνώσεις καὶ νὰ τὶς ἐφαρμόσουν ἐξίσου ἐπιτυχῶς»!

Ποιό ἐξαρθρωμένο ἐλατήριο μᾶς πετάει κατάμουτρα αὐτὲς τὶς ἀνοησίες; Μὰ ἡ χρόνια ὑστέρηση κάποιων μειονοτήτων στὸ μάθημα τῶν μαθηματικῶν. Καὶ ἐπειδὴ ἡ ἄλλη ὁδὸς εἶναι ζόρικη (πῶς ἐξασφαλίζεις στοιχειωδῶς ἴσες εὐκαιρίες σὲ μιὰ χώρα ὅπου ἡ εἰσοδηματικὴ ψαλίδα εἶναι τόσο διεστραμμένα καταδικαστικὴ γιὰ τοὺς ἀπὸ κάτω;), ἐπιστρατεύεται ἡ ἰδεολογία γιὰ νὰ καλλωπιστεῖ ἡ ἀσχήμια: δηλαδὴ ὁ φαρισαϊσμός.

Πονάει κεφάλι λοιπόν, κόβει κεφάλι… Ἐννοεῖται ὅτι τὴ λυπητερὴ δὲν θὰ τὴν πληρώσουν οἱ ἔχοντες καὶ κατέχοντες. Ἐκεῖνοι θὰ ἐξακολουθήσουν νὰ πηγαίνουν, καταπὼς ἀνέκαθεν, σὲ χλιδάτα ἰδιωτικὰ σχολεῖα. Οἱ δύσμοιροι μαθητὲς τῆς δημόσιας ἐκπαίδευσης θὰ πληρώσουν τα σπασμένα, ποὺ εἶχαν τὴν ἀτυχία νὰ διαθέτουν –θοῦ φυλακήν!– ταλέντο ἱκανὸ νὰ τοὺς βοηθήσει νὰ ξεπεράσουν τὰ κοινωνικὰ ἐμπόδια. Τώρα θὰ πρέπει νὰ τιμωρηθοῦν κι ἀπὸ πάνω γιὰ τὰ δῶρα τῆς φύσης.

Ὁ ἰσοπεδωτικὸς ἐξισωτισμὸς πάντα σὲ τέτοια, ἱλαροτραγικά, ἀποτελέσματα ὁδηγεῖ. Οἱ σημαιοφόροι του στὶς ΗΠΑ ἢ ὅπου ἀλλοῦ δὲν ἀπέχουν πολὺ ἀπὸ τὸν γυναικεῖο ὄχλο τοῦ Ἀριστοφάνη ποὺ στὶς Ἐκκλησιάζουσες «ἀκύρωσε» διὰ βουλεύματος τὸ προνόμιο τῆς φυσικῆς ὀμορφιᾶς καὶ διέταξε τὴν διὰ τῆς βίας ἐρωτικὴ κοινοκτημοσύνη τῶν ἀνδρῶν – ὥστε οἱ γριὲς καὶ οἱ ἄσχημες νὰ μὴ μένουν παραπονεμένες.

Μόνο ποὺ ὁ Ἀριστοφάνης ἔγραφε κωμωδία. Ἐτοῦτοι ἐδῶ εἶναι ἱκανοὶ νὰ ἀνεβάσουν πράγματι τὴν Πραξαγόρα στὴν ἐξουσία. Εὐτυχῶς ποὺ μισοῦν τὶς κλασσικὲς σπουδὲς καὶ δὲν τοὺς ἔχει ἔρθει (ἀκόμη…) ἡ ἰδέα.

Κι ὅμως, ἡ ἴδια ἡ ἔννοια τοῦ ταλέντου δὲν εἶναι καὶ τόσο ἀριστοκρατικὴ ὅσο μοιάζει. Ποιός λίγο, ποιός πολύ, ἕνα κάποιο ταλέντο ὅλοι μας τὸ διαθέτουμε. Ἐλάχιστοι ὅμως τὸ ἀξιοποιοῦν στὸν βαθμὸ ποὺ τοῦ πρέπει. Οἱ πιὸ πολλοὶ ἀγνοοῦν κὰν ὅτι τὸ διαθέτουν ἢ διαβιοῦν ὑπὸ συνθῆκες ποὺ τὸ καθιστᾶ ὅλως διόλου ἀνώφελο. Ἀναλογικά, οἱ βιρτουόζοι πιανίστες δὲν μπορεῖ νά ’ναι λιγότεροι στὸν Ἀμαζόνιο, ἂς ποῦμε, ἀπ’ ὅ,τι στὴ Μεσευρώπη. Ἡ διαφορὰ εἶναι ὅτι στὸν Ἀμαζόνιο λείπουν τὰ πιάνα… Πόσες βεδουΐνες θὰ εἶχαν τὰ φόντα νὰ διαπρέψουν στὴν κοσμολογία; Πόσοι Σκανδιναβοὶ θὰ μποροῦσαν νὰ κάνουν καριέρα στὸ σοῦμο;

Ὕστερα, ὁ κορυφαῖος ἀθλητής, ὁ κορυφαῖος καλλιτέχνης, ὁ κορυφαῖος ἐπιστήμονας δὲν δροῦν ἐν κενῷ. Μὲ τὴ σειρὰ τους ἔχουν ἀνάγκη τὸ κοινό, κάποιους ποὺ νὰ ταυτίζονται καὶ νὰ καρδιοχτυποῦν μαζί του, ποὺ νὰ αἰσθάνονται ὅτι γιὰ ἐκείνους ἀγωνίζονται καὶ ὅτι ἐκείνους ἐκπροσωποῦν. Ὅσοι ἀφαιροῦν ἀπὸ τὴν ἀτομικὴ ἐπιτυχία τὸν συλλογικό της χαρακτῆρα, τὴν κάνουν ἀσήμαντη, ἀνάλατο ἔδεσμα γιὰ ἀγοραφοβικούς. Παγκόσμια ρεκὸρ οἱ κορυφαῖοι σπάζουν καὶ στὴν προπόνηση. Ἀλλὰ ἐπειδὴ δὲν ὑπάρχει κάποιος γιὰ νὰ τοὺς καμαρώσει, οὔτε οἱ ἴδιοι δὲν διανοοῦνται νὰ πανηγύρισουν γιὰ δαῦτα. Ἐρήμην τῶν ἄλλων, νίκη, διάκριση, ἀριστεῖα δὲν ὑπάρχει. Τὸν ὀλυμπιονίκη τὸν κάνει τὸ σκίρτημα τῆς σημαίας στὸν ἱστό, τὸ παιάνισμα τοῦ ὕμνου, τὸ δάκρυ τῆς κερκίδας. Συλλέκτες μεταλλίων στὸ σπίτι μας μποροῦμε νά ’μαστε ὅλοι.

Δὲν εἶναι ἐδῶ λοιπὸν τὸ ταλέντο τὸ πρόσκομμα. Ματαίως σκανδαλίζονται οἱ ἐξισωτιστὲς καὶ οἱ ἀντιαριστοκράτες μας. Ἡ μεγαλύτερη δυσκολία εἶναι ἄλλη, κι αὐτὴν τὴν ἐπιδοτεῖ ἀφρόνως ἡ ἰδεοληψία τους: ἡ ἀδράνεια. Ἀπὸ μόνο του ἕνα χάρισμα δὲν λέει καὶ πολλά, εἶναι ἡ καλλιέργειά του καὶ μόνο ποὺ τὸ κάνει πολύτιμο. Μὲ τὰ λόγια του Οὐμπέρτο Ἔκο: 5% ἡ δωρεὰ καὶ 95% ἡ ἐφίδρωση, τέτοια ἡ δοσολογία. Χωρὶς ἀνάλωση προσωπική, χωρὶς ρίσκο, προσπάθεια, ἀπόγνωση, τὸ κοίτασμα τῆς δωρεᾶς, ὅσο πλούσιο κι ἂν εἶναι, πάει στράφι.

Καλλιέργεια ταλέντου ὅμως δίχως κίνητρο ἰσχυρό, ὕπερθεν ἢ ἐσωτερικευμένο, δὲν νοεῖται. Οἱ κοινωνίες ποὺ δυσφημοῦν τὴ διάκριση καὶ προγράφουν τὴν ἅμιλλα· οἱ κοινωνίες ποὺ ἀφαιροῦν τὸ κεντρὶ τῆς ντροπῆς ἀπὸ τὴν ἀποτυχία, ποὺ χαϊδολογοῦν τὴ μετριότητα, ποὺ δικαιώνουν τὴν ὑστέρηση· οἱ κοινωνίες ποὺ δὲν παρακινοῦν τὰ μέλη τους ὥστε νὰ ξεπερνοῦν κάθε φορὰ τὸν ἑαυτό τους· οἱ κοινωνίες ποὺ ἀρέσκονται στὴν ἰσοπέδωση καὶ ἀποστρέφονται τὴ λογοδοσία εἶναι κοινωνίες ταλαντοκτόνες.

Δὲν εἶναι κοινωνίες τῆς ἰσότητας καὶ τῆς ἀλληλεγγύης, ὅπως βαυκαλίζονται, ὅσο ἄφθονα μέσα ὑλικὰ κι ἂν διαθέτουν. Εἶναι κοινωνίες ἑτοιμοθάνατες – καλλιεργητήρια τῆς σπατάλης.

*

*

*