*

του ΚΩΣΤΑ ΚΟΥΤΣΟΥΡΕΛΗ

Η σύγκρουση στο εσωτερικό μιας ομάδας, λένε ψυχολογικές έρευνες, οδηγεί σε εξισορροπημένες συνθέσεις. Το ανάποδο ισχύει στο εσωτερικό των ομάδων που δηλώνουν στα θεμελιώδη ομόγνωμες: καθώς δεν έχουν έρμα, παρασύρονται από τα κύματα, τις ορμές της συγκυρίας, και εξοκέλλουν.

Οι ψυχολόγοι και τα πορίσματά τους επιβεβαιώνουν αυτό που εμπειρικά έχουμε βιώσει όλοι μας. Στην πολιτική, λ.χ., η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης έσπρωξε τις κοινωνίες της Δύσης προς τα άκρα. Καθώς η παράταξη της σοσιαλιστικής ουτοπίας στην Ευρώπη και την Αμερική αποδυναμώθηκε απότομα, η φιλελεύθερη ουτοπία έμεινε χωρίς αντίβαρο. Το γέννημα του ιστορικού συμβιβασμού τους, ο εξημερωμένος καπιταλισμός, αποχαλινώθηκε και πάλι. Και τα πολιτικά πάθη αντί να καταλαγιάσουν, καθώς υπόσχονταν οι νικητές του Ψυχρού Πολέμου, εξάρθηκαν, όπως οι ειδήσεις διαρκώς επιβεβαιώνουν στις μέρες μας.

Στην τέχνη έχουμε το ίδιο φαινόμενο. Ο Αριστοτέλης είχε παρατηρήσει ότι ένα ποικίλο στη σύνθεσή του ακροατήριο τείνει να εκτιμά ορθότερα την αξία ενός έργου τέχνης, μιας τραγωδίας λ.χ., απ’ ό,τι ένα κοινό ομοιόμορφο. Οι μεγάλοι κριτικοί των Νέων Χρόνων, με πρώτο ανάμεσά τους τον Σάμιουελ Τζόνσον, ήταν σ’ αυτό αριστοτελικοί. Tις ποιητικές δάφνες, έλεγε ο δόκτωρ Τζόνσον, πρέπει να τις απονέμουν οι πολλοί, όχι οι ειδήμονες ή οι ίδιοι οι ποιητές που βλέπουν τα πράγματα στενά. Η επικράτηση της γνώμης των «ειδημόνων» στα πράγματα της τέχνης μετά τον συμβολισμό και τους μοντερνισμούς οδήγησε στα γνωστά γραφικά και σεκταριστικά φαινόμενα που γνωρίζουμε σήμερα, στο διαζύγιο καλλιτεχνών και κοινού και στην κοινωνική περιθωριοποίηση της τέχνης. Το κενό έσπευσε να καλύψει η μαζική τέχνη, με προϊόντα συχνά απαράδεκτης ποιότητας. (περισσότερα…)