Τελειώνει ποτέ ένα κείμενο;

ΠΕΡΑΣΤΙΚΑ & ΠΑΡΑΜΟΝΙΜΑ | 05:24
Καιρικά σχόλια από τον ΚΩΣΤΑ ΚΟΥΤΣΟΥΡΕΛΗ

Τελειώνει ποτέ ένα κείμενο; Όταν το παραδίδεις στον εκδότη, άψογο όπως νομίζεις, έχεις για λίγο την ψευδαίσθηση ότι ξεμπέρδεψες μαζί του. Φτάνουν όμως οι πρώτες διορθώσεις και συνέρχεσαι. Ακολουθεί πάλη κανονική με τις λέξεις, τα μολύβια βγαίνουν από το συρτάρι, οι κόκκινες πένες πιάνουν δουλειἀ, πρώτο και δεύτερο και τρίτο πέρασμα, μέχρι το τυπωθήτω. Ο διορθωτής και ο επιμελητής (τι φιλάνθρωπα επαγγέλματα – έπρεπε να έρθει το ίντερνετ για να το κατανοήσουμε πλήρως!), οι τροχονόμοι της γραφής λοιπόν σου ανοίγουν τα μάτια: το άψογο δεν είναι τόσο άψογο όσο το νόμιζες, υπάρχουν ακόμη ασάφειες, ανακολουθίες, σημεία θολά.

Αλλά και μετά το τύπωμα, οι φορές που πέφτεις πάνω σ’ ένα λάθος, σ’ ένα στίχο, σ’ ένα χωρίο προβληματικό είναι κάμποσες. Και τότε λυπάσαι που δεν πρόλαβες να το τσιμπήσεις όταν έπρεπε. Και ευελπιστείς ότι, σε μια ξανακοιταγμένη ανατύπωση ή εντελώς νέα έκδοση, θα σου δοθεί κάποτε η ευκαιρία να επανορθώσεις. Και όταν φτάνει επιτέλους αυτή η ευκαιρία (όχι τόσο συχνά όσο θα το ήθελες…), ώ του θαύματος, όλα ξεκινούν και πάλι απ’ την αρχή. Και πάλι διορθώσεις, πρώτο και δεύτερο και τρίτο πέρασμα. Και πάλι ανακολουθίες. Και πάλι λάθη και ασάφειες και σημεία θολά! Μα πού κρύβονταν τόσο καιρό, αναρωτιέσαι. Πώς δεν τα είδα, πώς δεν τα είχαμε δει;

Τελειώνουν λοιπόν ποτέ όλα αυτά; «Τα ποιήματα δεν τελειώνουν – εγκαταλείπονται», απαντά βαρύθυμα από τον αιώνα του ο Πωλ Βαλερύ.

~.~

Τι προσφέρουν στον άθεο τα έργα της πίστης; Μια ματιά στα παθήματα της ιστορίας; Τη βύθιση στη ζεστή συλλογική αγκαλιά; (Παλιά πικρή αλήθεια: οι αμφισβητίες αναμεταξύ μας δεν συγκροτούμε κοινότητα, ζούμε και πορευόμαστε φερέοικοι…) Τη λύτρωση από τα έσχατα ερωτήματα, έστω και με τη μέθοδο του γόρδιου ξίφους; Τη νοσταλγία των Ουρανών, των ειδάλλως τόσο ανεύρετων; Την επιβεβαίωση πως όλα είναι μάταια, ακόμη και η ίδια αυτή διαπίστωση; Τη φιλύποπτη αναζήτηση της ρωγμής στην ομολογία του άλλου; Τον αυτεπίστροφο καγχασμό του υπερόπτη που καθαιρεί τον Παντογνώστη μόνο και μόνο για να καταλάβει εκείνος τον θρόνο του; Ή μήπως τελικά μια άλλου τύπου, ευφρόσυνη ή οχληρή, επαλήθευση: αυτή της συγγένειας, της ανεκρίζωτης σχέσης του ανθρώπινου με τ’ ανθρώπινο σ’ όλες του τις εκδοχές, εδώθεν κι επέκεινα της, όποιας πάντοτε, «δόξης»;

~.~

Επιτέλους, έγινε κι αυτό! «Ερευνα του Historic England υπολόγισε σε χρήματα πόσα κερδίζει ένας πολίτης που έρχεται σε επαφή με την ιστορία και τα μνημεία της χώρας του», διαβάζω στην Καθημερινή.

«Σύμφωνα με τη μελέτη, η συνολική αξία της ευημερίας για την καθημερινή επαφή των πολιτών με την κληρονομιά εκτιμάται ότι ανέρχεται σε 29 δισ. λίρες ετησίως, μόνο στην Αγγλία.»

Μετά από αυτή την ποσοτικοποίηση του οικονομικού όφελους του πολιτισμού που θα μας επιτρέψει να υπολογίσουμε «Πόσα ευρώ κερδίζεις όταν ανεβαίνεις στην Ακρόπολη ή στο Λευκό Πύργο» (αυτός είναι ο τίτλος του άρθρου), θα ανοίξει νομίζω ο δρόμος και για άλλες ποσοτικοποιήσεις:

– Πόσα κερδίζεις όταν πηγαίνεις βόλτα τη φιλενάδα ή τη συζυγό σου;
– Πόσα βγάζεις από ένα φιλί του γιου ή της κόρης σου;
– Πόσα τσεπώνεις κάθε φορά που ακούς ένα τραγούδι του Τσιτσάνη;
– Πόσα ευρώ σου αποφέρει ένας στίχος του Ομήρου ή του Καβάφη;
– Πόσα εξοικονομείς σε κάθε ηλιοβασίλεμα ή ροδαυγή;
– Με μια βουτιά στη θάλασσα το απομεσήμερο πόσα βάζεις στην άκρη;

Κ.ο.κ., κ.ο.κ., ιδού κονόμας πεδίον λαμπρόν! Άσε που έτσι θα ξέρεις καλά και με τι άλλο, ενδεχομένως επικερδέστερο, μπορείς να ανταλλάξεις την πολιτιστική κληρονομιά σου. Αν λ.χ. η Τesla ή η Microsoft εξασφαλίσουν αύριο στην αγγλική κυβέρνηση ετήσια έσοδα ανώτερα των σημερινών 29 δισ. που αποφέρει ο πολιτισμός της χώρας, λογικό δεν θα ’ταν αυτή η τελευταία να τους πουλήσει όλα ανεξαιρέτως τα μνημεία της, συμπεριλαμβανομένου του Στόουνχεντ και του Βρετανικού Μουσείου; Προς όφελος σημαντικό των πολιτών της βεβαίως, και του μερίσματος με το οποίο θα παχύνει ο τραπεζικός τους λογαριασμός.

~.~

«Το βράδυ του Σαββάτου, χιλιάδες άνθρωποι βγήκαν στους δρόμους στο κέντρο της Πάλμας για να διαμαρτυρηθούν κατά του μαζικού τουρισμού και της έλλειψης κατοικιών. “Η Μαγιόρκα δεν πωλείται” ήταν το σύνθημά τους. Σύμφωνα με την αστυνομία, ήταν 10.000 άτομα, ενώ οι διοργανωτές έκαναν λόγο για 25.000. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη κινητοποίηση αυτού του είδους μέχρι σήμερα. Κρατούσαν κόκκινες πινακίδες που συνήθως αναρτώνται στα κενά ενοικιαζόμενα διαμερίσματα. Οι πινακίδες έγραφαν “Δεν μπορώ πια να ζήσω εδώ”.

Δεν είναι μόνο στις Βαλεαρίδες Νήσους που η ζωή γίνεται πολύ ακριβή για όλο και περισσότερους ντόπιους. Πριν από λίγες εβδομάδες ξεκίνησαν διαμαρτυρίες και στα Κανάρια Νησιά. Σχεδόν 60.000 κάτοικοι διαδήλωσαν σε όλα τα νησιά του αρχιπελάγους του Ατλαντικού με το σύνθημα “Τα Κανάρια Νησιά έχουν τα όριά τους”. Στις Βαλεαρίδες Νήσους, τις κινητοποιήσεις οργάνωσε η πλατφόρμα “Λιγότερος τουρισμός, περισσότερη ζωή”. Η κατάσταση δεν είναι τεταμένη μόνο στην αγορά κατοικίας, αλλά και στα νοσοκομεία και στους δρόμους, όπου το καλοκαίρι ο τεράστιος στόλος των ενοικιαζόμενων αυτοκινήτων κυριολεκτικά κατακλύζει τη Μαγιόρκα και προκαλεί κυκλοφοριακό κομφούζιο. Υπάρχει μεγάλος κίνδυνος οι Βαλεαρίδες Νήσοι να προσαράξουν στην ίδια τους την επιτυχία, λένε. Εκείνοι που φροντίζουν τους τουρίστες δεν έχουν τα μέσα να ζήσουν εκεί όπου αυτοί κάνουν τις διακοπές τους.»

FRANKFURTER ALLGEMEINE ZEITUNG, 26.5.2024

~.~

Η αποχαλίνωση των ενστίκτων, το ξεχείλισμα των συναισθημάτων, οι απωθημένες ενοχές που εκδικούνται επιστρέφοντας ως αυτοδικαιωτικές φρεναπάτες, τα ζωτικά ψεύδη που απολιθώνονται σε δεύτερη φύση, η ορμή της αυτοκαταστροφής προπάντων: Υπάρχει κάτι το αδιανόητα σκοτεινό στην ανθρώπινη φύση, μια βαθύτερη ανάγκη καθάρσεως ίσως, που υπηρετεί την αυτοσυντήρηση ανάποδα απ’ ό,τι οι θιασώτες της πρόνοιας συνετά θα υπέθεταν – γυμνάζοντας την αντοχή της και τιμωρώντας την αδυναμία της, όπως τα κύτταρα του καρκίνου το ζωντανό σώμα. Δεν έχει λόγο εδώ η λογική – τα πάθη είναι που κινούν την ιστορία, όχι η σταθμισμένη σοφία των ψυχρών αποφάσεων Στο τέλος, ξαναγυρνάμε έκθαμβοι στις ίδιες εκείνες, τις τόσο οικείες μας, όπως νομίζαμε, σελίδες του Θουκυδίδη. Κι αναρωτιόμαστε πώς γίνεται να μην τις έχουμε ώς τώρα –στ’ αλήθεια– σ κ ε φ τ ε ί.

~.~

Ιδεοϊστορικά, το μοτίβο του αναστάντος θεού δεν υπήρξε χριστιανική επινόηση. Άττις, Άδωνις, Διόνυσος είναι μερικές μόνο από τις θεότητες με τις οποίες συνέδεσαν συμβολικά οι λαοί της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής την αέναη ανακύκληση των εποχών, από την άνοιξη-γέννηση ώς τον χειμώνα-θάνατο και πάλι από την αρχή.

Η ιδιοφυΐα της χριστιανικής σύλληψης του αναστάντος Ιησού έγκειται νομίζω στον συνδυασμό μέσα στο ίδιο θρήσκευμα αυτού του αέναου κυκλικού χρόνου με τον γραμμικό χρόνο του εβραϊκού μεσσιανισμού, στον συγκερασμό δηλαδή των αντιθέτων, της αιώνιας επανάληψης με την επαγγελία της οριστικής υπέρβασής της.
Αυτό επέτρεπε διαχρονικά στην Εκκλησία να απορροφά τις ήττες και τις διαψεύσεις και να επικαλείται τα διδάγματα της καρτερίας: παρ’ όλα τα εμπόδια, ή και εξαιτίας αυτών, η Σωτηρία παραμένει πάντα εγγύς.

Οι πολιτικοί μεσσιανισμοί που διαδέχτηκαν τον χριστιανισμό, αυτή την καρτερία την αγνόησαν. Το άκαμπτο ιδεώδες της Επανάστασης που επαγγέλλονται (εργατοκομμουνιστικής, εθνικοσοσιαλιστικής ή αστικοφιλελεύθερης), πισωγυρίσματα και παλινωδίες δεν αναγνωρίζει, εξου και είναι πολύ ευάλωτο στις τροπές του καιρού και της τύχης.

~.~

Ο ΚΥΡΙΟΣ ΦΟΓΚ

O κ. Φογκ είχε μια φιλοδοξία
να εκσπερματώσει ένα βράδυ
μέσα σ’ όλες τις γυναίκες που γνώρισε
κι όλα τα λουλούδια του κήπου του
το επόμενο πρωί
να τον φωνάζουνε πατέρα.
Άμμο σηκώνει στην έρημο
το δάκρυ της φιλοδοξίας.

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΜΟΥΖΑΚΗΣ
Ταραήλ, Gutenberg, 2024

~.~

Η πιθανότητα να συλληφθεί για εγκλήματα πολέμου ο Νετανιάχου είναι ίση με εκείνη να συλληφθεί για τον ίδιο λόγο ο Πούτιν: μηδενική. Αν υποθέσουμε ότι θα εκδοθεί τελικά ένταλμα στην περίπτωση του πρώτου, πράγμα αμφίβολο. Όταν το 2018, η φάρσα που ακούει στο βαρύγδουπο όνομα Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο αποπειράθηκε να ξεκινήσει έρευνα για τους άθλους των Αμερικανών στρατιωτικών (βασανιστήρια κ.ά.) στο Αφγανιστάν, η αντίδραση της Ουάσιγκτον ήταν τσεκουράτη. Ο Μπόλτον, τότε σύμβουλος ασφαλείας του Τραμπ στον Λευκό Οίκο, απείλησε τους δικαστές με διώξεις!

«Θα απαγορεύσουμε σε όλους αυτούς τους δικαστές και εισαγγελείς την είσοδο στις ΗΠΑ. Θα επιβάλουμε κυρώσεις στα περιουσιακά στοιχεία τους και θα εγείρουμε ποινικές διώξεις εις βάρος τους στο δικό μας δικαστικό σύστημα.»

Και ο Υπουργός Δικαιοσύνης των ΗΠΑ Ουίλλιαμ Μπαρ δήλωνε

«Η κυβέρνηση των ΗΠΑ έχει λόγους να αμφιβάλλει για την εντιμότητα του ΔΠΔ. Το Υπουργείο Δικαιοσύνης έχει λάβει σημαντικές αξιόπιστες πληροφορίες που εγείρουν σοβαρές ανησυχίες σχετικά με μια μακρά σειρά δωροληψιών και ατασθαλιών στα υψηλότερα κλιμάκια της εισαγγελίας».

Κατόπιν αυτού, εννοείται ότι οι απειλούμενοι κατάπιαν τις δικογραφίες τους. Έτσι κι αλλιώς οι ΗΠΑ (όπως και η Κίνα, η Ρωσσία, η Ινδία, ο μουσουλμανικός κόσμος κ.ο.κ. – συνολικά χώρες που αντιπροσωπεύουν τα 3/4 του παγκόσμιου πληθυσμού) δεν αναγνωρίζουν τη δικαιοδοσία του ΔΠΔ πάνω τους. Και χαιρετίζουν τις αποφάσεις του μόνο όταν μ’ αυτές κατακεραυνώνεται κανένας Αφρικανός ή πρώην Γιουγκοσλάβος ηγήτορας που ξέμεινε ξαφνικά από προστάτες.

~.~

Λάδι στα μέλη,
ίσως ταγγή μυρωδιά
όπως εδώ στο λιόμυλο
της μικρής εκκλησιάς
στους χοντρούς πόρους
της σταματημένης πέτρας.

Ο ελαιόμυλος, η μικρή εκκλησιά, οι ογκώδεις πορώδεις πέτρες, το ιερό πορνείο, τα γυναικεία αγαλματάκια-αναθήματα που προσφέρουν τους μικρούς τους μαστούς, μικρές κεραμικές κούκλες που δώσαν στον τόπο, την πανάρχαια Παλαίπαφο, το σημερινό του προσωνύμιο: Κούκλια. Η περιγραφή του Σεφέρη στο «Επικαλέω τοι την θεόν», το ποίημα το εμπνευσμένο από το πανελλήνιο Ιερό της Αφροδίτης στην Πάφο, είναι ακριβής. Εκεί είδα για πρώτη φορά από κοντά και τον «κωνικό λίθο», ανεικονικό, αφηρημένο σύμβολο της μεγάλης θεάς, που αναφέρει ο Οκτάβο Πας στην Ηλιόπετρα, ποίημα κι εκείνο αφιερωμένο στη χάρη της. Οι ποιητές είναι πάντα ακριβείς.

Ο χριστιανικός ναός, τώρα χωρισμένος τεχνητά και ανόητα με σύρμα από τον αρχαιολογικό χώρο, είναι του 12ου αιώνα. Δεν τον χωρίζει όμως λιγότερο το σημερινό, κατ’ απαίτησιν της Εκκλησίας όπως μας είπαν, όνομά του: Παναγία η Καθολική. Οι ντόπιοι χωρικοί έως πρότινος ήξεραν να τον λένε καταπώς του πρέπει: Παναγία η Αφροδίτισσα.