*

Ποιητές φωτογραφημένοι,
ἀλλά ποτέ ὅταν
πραγματικά βλέπουν,
ποιητές φωτογραφημένοι
μέ φόντο βιβλία,
ἀλλά ποτέ στό σκοτάδι,
ποτέ σέ σιωπή,
τή νύχτα, μέσα στήν ἀβεβαιότητα,
ὅταν διστάζουν,
ὅταν ἡ χαρά, σάν τόν φωσφόρο,
κολλάει στά σπίρτα.
Ποιητές χαμογελαστοί,
καλά ἐνημερωμένοι, γαλήνιοι,
Ποιητές φωτογραφημένοι
ὅταν δέν εἶναι ποιητές.
Μακάρι νά γνωρίζαμε
τί εἶναι ἡ μουσική.
Μακάρι νά καταλαβαίναμε.

Μετάφραση ΝΑΤΑΣΑ ΚΕΣΜΕΤΗ

Μνήμη Κωστῆ Γκιμοσούλη
θανόντος σήμερα 7.8.2023 – N.K.

*

 

*

του ΓΙΩΡΓΟΥ ΠΙΝΑΚΟΥΛΑ

Εφτά υπέροχα διηγήματα του Αλεξάντρ Γκριν περιλαμβάνει ο καλαίσθητος τόμος με τίτλο Το νησί Ρενό και άλλα διηγήματα, που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Κίχλη σε εξαιρετική μετάφραση της Βιργινίας Γαλανοπούλου. Ήδη οι τίτλοι των διηγημάτων προϊδεάζουν τον αναγνώστη για τον θαυμαστό κόσμο στον οποίο θα περιηγηθεί αν αποφασίσει να διαβεί το κατώφλι του βιβλίου και αφεθεί να παρασυρθεί στην απολαυστική ανάγνωσή του: «Τα πορτοκάλια», «Ο γάμος του Αυγούστου Έσμπορν», «Το νησί Ρενό», «Το δηλητηριασμένο νησί», «Γη και νερό», «Εχθροί», «Ο σακάτης». Η έκδοση συμπληρώνεται από ένα κατατοπιστικό κι εμπεριστατωμένο επίμετρο της μεταφράστριας.

Ο Αλεξάντρ Γκριν γεννήθηκε το 1880 στη Βιάτκα (σημερινό Κίροφ), μια μικρή πόλη στα βορειοανατολικά της Μόσχας. Μόλις τέλειωσε το σχολείο, σε ηλικία δεκαέξι ετών, φεύγει για την Οδησσό, όπου θα κάνει διάφορες δουλειές του ποδαριού. Κυρίως όμως επιχειρεί να πραγματοποιήσει τ’ όνειρό του: να γίνει ναύτης και να ταξιδέψει. Η καριέρα του ωστόσο στα καράβια θ’ αποδειχτεί τελικά πολύ σύντομη. Αργότερα θα κληθεί να υπηρετήσει στον ρωσικό στρατό αλλά θα λιποτακτήσει, θα ενταχθεί στο κόμμα των Εσέρων, θα συλληφθεί για επαναστατική δραστηριότητα, θα φυλακιστεί και θα εξοριστεί. Δημοσιεύει το πρώτο του διήγημα το 1906 και στη συνέχεια γράφει όλο και περισσότερα διηγήματα, νουβέλες και μυθιστορήματα. Στο πρώτο μισό της δεκαετίας του 1920 γνωρίζει επιτυχία και εκδίδονται τα περισσότερα βιβλία του· έπειτα όμως το έργο του παύει να δημοσιεύεται, καθώς δεν εκτιμάται ιδιαίτερα απ’ τους Σοβιετικούς εκδότες. Κατά τα τελευταία χρόνια της ζωής του, ο Αλεξάντρ και η γυναίκα του Νίνα ζουν σε συνθήκες απόλυτης φτώχειας. Πεθαίνει από καρκίνο του στομάχου το 1932 στο Στάριι Κριμ στην Κριμαία.

Τα τελευταία χρόνια, το έργο του Γκριν διαβάζεται όλο και περισσότερο στην Ελλάδα, χάρη στη γενναιότητα κάποιων εκδοτών και μεταφραστών, που φροντίζουν με αυταπάρνηση να φτάσει στα χέρια μας. Τον πρωτογνωρίσαμε με τη μετάφραση της νουβέλας Ο κυνηγός των αρουραίων από τον Γιώργο Τσακνιά (Στιγμή 1995)· ακολούθησε η νουβέλα Τα πορφυρά πανιά, μεταφρασμένη απ’ την Ιοκάστη Καμμένου (Κίχλη 2013)· και σ’ αυτές τις εκδόσεις έρχεται τώρα να προστεθεί το Νησί Ρενό και άλλα διηγήματα, στο οποίο περιέχεται μια επιλογή απ’ τα καλύτερα διηγήματα του Γκριν.[1] (περισσότερα…)

*

ΝΙΚΟΥ ΓΚΑΛΗ ΕΓΚΩΜΙΟΝ

Δεν τον περίμενε κανείς μα ήταν να φτάσει,
όπως τα πράγματα πού ’χει πια ρθεί η στιγμή τους,
όπως το σκεπαστό νερό που παίρνει βράση
σε μια επιτάχυνση αθέατη απ’ τους τρίτους.

Από της Ρόδου το νησί πέρα στο Union City
κι απ’ το Νιου Τζέρσεϋ πίσω στη Σαλονίκη
κάθε γενιά φευγιό, μίλια μακριά απ’ το σπίτι –
ποια τύχη τάχα να μας σέρνει απ’ το μανίκι;

Πολλά δεν έλεγε, απόσταση κρατούσε,
μα στης κερκίδας τον σφυγμό, κει στην αρένα,
όταν ο χρόνος στο καντράν αιμορραγούσε,
πόση ευγλωττία, πώς μαζί του ήμασταν ένα.

Χαμογελούσε λίγο, λες με δυσκολία,
σοβαρευόμασταν κι εμείς μαζί μ’ εκείνον,
ψηλός δεν ήταν, μόλις ένα ογδόντα τρία,
μα τις καρδιές ψηλά τις πήγε των Ελλήνων.

«Παρήλθον έτη έκτοτε», σαν μες στη ζάλη,
μα άσβεστη η εικόνα σου μπροστά μας πάντα μένει.
Σαν να σε βλέπουμε ακόμη, Νίκο Γκάλη,
στο ΣΕΦ, Ιούνιο μήνα, με γροθιά υψωμένη.

ΚΚ

*

*

ΤΟ ΧΑΛΙΚΙ

Μαζεύω ένα χαλίκι απ’ τους Αγίους Τόπους
σ’ το φέρνω να το κάνεις φυλαχτό·
εσύ το κάρφωσες στον τοίχο – μια
να σε ξυπνά σαν κόκορας και μια
να σου ετοιμάζει βραδινό.

Ανόητε! Πώς θα σε βλέπουν τώρα
τα μάτια των νεκρών; Αυτά σου βρέχουν
το ξεραμένο σου λαρύγγι
όταν διαπράττεις ύβρη. Ζούμε σ’ άνυδρα
χρόνια – μπορεί και να έβρεξε πολύ.

Μαζεύω ένα χαλίκι – ψέματα·
μοιραία μπήκε στο σανδάλι μου
και το ’φερα μαζί μου στην πατρίδα.
Πες μου, πιστεύεις σ’ ό,τι αποκαλούμε
μοίρα; Μίλα στον αγαθό σου φίλο.

~.~

ΤΑ ΣΥΝΝΕΦΑ

Τσάι του βουνού με άγριο μέλι·
δίνω στη γεύση σου ό,τι θέλει
υπό την προϋπόθεση
να επιτεθώ στα χείλη σου
και να τα βρω απροστάτευτα.

Τα τείχη σου δονούνται από τη μουσική
–θα σε φωνάζω «Ιεριχώ»–
όμως η τύχη σου δεν κάνει υπερωρίες
γι’ ανθρώπους που σκορπούν τα χρόνια τους
στις άσημες πολίχνες. Πες πως είμαι

κουτός, το δέχομαι και το επιτελώ
μα τι άλλο μένει τούτη τη βραδιά
που βρέχει για να νιώσουμε ενοχή;

Ψάχνοντας την παρομοίωση
που θα λυτρώσει το αίνιγμα
τα σύννεφα θα γίνουν
διαρρήκτες στα κλειστά κορμιά μας·
τα σύννεφα θα γίνουν συνεργοί μας.

~.~ (περισσότερα…)

*

Λιόκερμα

Στάθηκα και σήμερα απέναντι
στο μεγάλο σου χρυσό κέρμα,
μήπως καταλάβω θεέ μου
πώς αποταμιεύεις φως,
να βάλω και ’γω στην άκρη
για ώρα σκοτεινής ανάγκης.

~.~

Το φως του Αυγούστου

Το φως του Αυγούστου είναι σκληρό.
Δεν είναι το κέρμα που αποταμίευσες Ιούλιε,
ούτε καμία αναβολή διαρκείας και έχει ο θεός.
Όλα εδώ διακυβεύονται σ’ αυτή τη σκοτεινή κλίμακα
πάνω σε μια ρωγμή φωτός. Το σώμα σου μια καμένη μνήμη
σαν κόρα ψωμιού ξεφλουδίζει τις προσδοκίες κι όλα λιγοψυχούν.
Τ’ ανέφελο του ουρανού προικονομεί τις μπόρες.
Τ’ ανέμελο καΐκι του νου σε λίγο θα μπατάρει.
Δεν έχει Αισχύλους εδώ να σε προειδοποιήσουν.
Το ανυποψίαστο βλέμμα σου έχει κιόλας πετρώσει
από μια Μέδουσα που καραδοκεί.
Μα εκτός από σένα,
είδες κανέναν άλλον στον καθρέφτη;

~.~ (περισσότερα…)

*

Τον υπουργό Πιερρακάκη φανταζόμαστε τον γνωρίζετε. Τον κύριο δίπλα του, μάλλον όχι. Δυο λόγια λοιπόν γι’ αυτόν.

Το 2019 το Νέο Πλανόδιον δημοσίευσε στην ηλεκτρονική του έκδοση δύο αποκαλυπτικές και πλήρως τεκμηριωμένες καταγγελίες λογοκλοπής κατά του κ. Γεράσιμου Ρεντίφη, υποψήφιου τότε για τη θέση του επίκουρου καθηγητή στο Τμήμα Φιλοσοφίας του ΕΚΠΑ. (Βλ. εδώ και εδώ).

Οι καταγγελίες έπιασαν τόπο. Όπως το διατύπωσε τον Οκτώβριο του 2020, σε επιστολή-παρέμβασή της προς το ΝΠ, η πρόεδρος του τμήματος κ. Βάνα Νικολαΐδου-Κυριανίδου: «οι διαπιστωθείσες περιπτώσεις λογοκλοπής οδήγησαν στον αποκλεισμό του κ. Ρεντίφη».

Και σε άλλο μέσο, πιο αναλυτικά:

«από τεκμηριωμένη καταγγελία ενημερωθήκαμε ότι στα έργα ενός εκ των υποψηφίων, του κ. Γ. Ρεντίφη, διαπιστωθήκαν εκτεταμένες λογοκλοπές. Η καταγγελία απεδείκνυε ότι ο κ. Ρεντίφης χρησιμοποιούσε πολλά κείμενα άλλων συγγραφέων, αυτολεξεί ή και σχεδόν αυτολεξεί, χωρίς αναφορά στην πηγή του. Ο περαιτέρω έλεγχος επιβεβαίωσε την έκταση των λογοκλοπών».

Ώς εδώ, η υπόθεση είναι μάλλον κοινή. Η συγκεκριμένη περίπτωση όμως έκανε κρότο διότι ήρθαν στην επιφάνεια δύο ακόμη γεγονότα. Όπως καταγγέλθηκε τεκμηριωμένα, πρώτον, στην τριμελή εισηγητική επιτροπή του Ρεντίφη μετείχε παρανόμως ένας… θείος του, αποκρύπτοντας ως μη όφειλε τη συγγένειά τους. Και, δεύτερον, ένας άλλος (!!) θείος του, καθηγητής της ιατρικής εκείνος και πολιτικώς δικτυωμένος, ασκούσε συστηματικά πιέσεις στους εκλέκτορες του τμήματος υπέρ του λογοκλόπου ανιψιού του.

Για τις πιέσεις που δέχτηκαν μίλησαν δημοσίως πέραν της κ. Βάνας Νικολαΐδου-Κυριανίδου, οι καθηγητές κ.κ. Μαρίζα Φουντοπούλου και Παναγιώτης Θανασάς. Γενικά, για την υπόθεση Ρεντίφη είχαμε μπαράζ δημοσιευμάτων στον Τύπο (Καθημερινή, Σκάι, ΤΤΡ, Documento, NewsIt, Ποντίκι κ.α.), το πράγμα έφθασε και στη Βουλή με την τότε υπουργό παιδείας να πετάει την μπάλα στην κερκίδα.

Ο κ. Θανασάς, λ.χ., είχε δηλώσει τα ακόλουθα στην Καθημερινή της 25.5.21:

«θυμάμαι ότι ήδη η προκήρυξη της θέσης, τον Δεκέμβριο του 2017, συνοδεύτηκε από φήμες πως προορίζεται για συγκεκριμένο υποψήφιο, τον οποίο φερόταν να υποστηρίζει κάποια ομάδα της Ιατρικής Σχολής, μέλος της οποίας συνδέεται συγγενικά μαζί του. Προσωπικά, θεώρησα τότε αυτές τις φήμες υπερβολικές, δεν πίστευα ότι μία ομάδα γιατρών θα μπορούσε να εκλέξει καθηγητή στη Φιλοσοφική Σχολή. Όταν όμως βρέθηκα στο εκλεκτορικό σώμα, έγινα και εγώ δέκτης πιέσεων, με παρεμβάσεις, μάλιστα, που επικαλούνταν ακόμη και τον νυν πρωθυπουργό»

Ο καθηγητής της ιατρικής που φέρεται ότι άσκησε αυτές τις πιέσεις υπέρ του ανιψιού του είναι ο άνθρωπος που ποζάρει πλάι στον υπουργό Πιερρακάκη, ο κ. Γεράσιμος Σιάσος. Ο κ. Σιάσος μόλις εξελέγη πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών. Μετά από «σκληρό, εμφανή και υπόγειο προεκλογικό αγώνα», όπως ανέφερε στις 9.6.23 η Καθημερινή, η οποία περιγράφει τον νέο πρύτανη ως εξής:

«Ο κ. Σιάσος είναι μέλος της Ν.Δ., φίλα προσκείμενος στην ομάδα του αντιπροέδρου του κόμματος Άδωνι Γεωργιάδη και με πολιτική συγγένεια με τον πρώην πρωθυπουργό Αντώνη Σαμαρά.»

Η εφημερίδα προσθέτει ότι απαιτήθηκαν «διαβουλεύσεις» ώστε να μην επαναληφθεί από την αρχή η εκλογική διαδικασία και ότι γι’ αυτό «κομβικής σημασίας κρίνεται […] η ξεκάθαρη τοποθέτηση του Μεγάρου Μαξίμου». «Ενεργό ρόλο στις διαβουλεύσεις», καταλήγει το δημοσίευμα της Καθημερινής, «φέρεται να είχε στενός συνεργάτης του Κυριάκου Μητσοτάκη.»

ΝΠ

ΥΓ 1. Τέσσερα χρόνια μετά την αποκάλυψη της λογοκλοπής το διδακτορικό δίπλωμα δεν έχει αφαιρεθεί τον κ. Ρεντίφη. Αντιθέτως, εξακολουθεί (εξακολουθούσε έως πρόσφατα τουλάχιστον) να διδάσκει ανενόχλητος στο Ελεύθερο Ανοιχτό Πανεπιστήμιο. Η αρμοδιότητα του ελέγχου και της αφαιρέσεως του διπλώματος, ανήκει κατά νόμον στη Σύγκλητο. Το Τμήμα Φιλοσοφίας έχει εδώ και χρόνια επισήμως ζητήσει την έναρξη της σχετικής διαδικασίας.

«Ζητήσαμε, επίσης, υπηρεσιακά και τη διενέργεια ένορκης διοικητικής εξέτασης από την πρυτανεία, με αντικείμενο την αφαίρεση του τίτλου του διδάκτορος. Το Τμήμα μας δεν είναι επ’ αυτού αρμόδιο επειδή ο τίτλος έχει απονεμηθεί από το προηγούμενο θεσμικό σχήμα, οπότε επιλαμβάνεται η Σύγκλητος.»

Άραγε, έστω με καθυστέρηση, θα πράξει αυτό το αυτονόητο ο νέος πρύτανης του ΕΚΠΑ κ. Σιάσος; Και αν δεν το πράξει, θα τον ελέγξει για την παράλειψή του ο νέος επί της παιδείας μας Υπουργός;

ΥΓ 2. Μετά τη δημοσίευση στο ΝΠ των απολύτως τεκμηριωμένων και επιβεβαιωμένων πλέον καταγγελιών εναντίον του, ο κ. Ρεντίφης κατέθεσε εις βάρος μας μηνυτήρια αναφορά στις αστυνομικές αρχές. Απαντήσαμε αναλυτικώς με ηλεκτρονική επιστολή μας στις 25.1.2020, κατόπιν της οποίας δεν υπήρξε άλλη συνέχεια.

Αντιγράφουμε εδώ από την επιστολή εκείνη δύο σημεία:

– «Το περιοδικό Νέο Πλανόδιον από την ίδρυσή του το 2013 έχει κάνει το ζήτημα της λογοκλοπής βασικό κομμάτι της θεματολογίας του. Τα δύο πρώτα έντυπα τεύχη μας (τχ. 1 χειμώνας 2013 και τχ. 2 καλοκαίρι 2014) περιέχουν εκτενέστατη έρευνά μας για την λογοκλοπή διαχρονικά στην Ελλάδα, έρευνα που υπήρξε πολύκροτη και προκάλεσε σωρεία αντιδράσεων, συζητήσεων και παρεμβάσεων στον υπόλοιπο τύπο. Αντί πολλών άλλων σας παραπέμπω στο δισέλιδο αφιέρωμα της εφημερίδας των Νέων που στο φύλλο της 1.11.2014 και τίτλο Ο κλέψας του κλέψαντος αναπαράγει τα πορίσματα της δικής μας έρευνας.

Λόγω του ενδιαφέροντός του για το ζήτημα της λογοκλοπής, το Νέο Πλανόδιον είναι σήμερα ίσως ο κύριος αποδέκτης σχετικών καταγγελιών στην Ελλάδα και έχει δημοσιεύσει τα τελευταία έξι χρόνια δεκάδες κείμενα που την αφορούν, είτε στο έντυπο είτε στην ηλεκτρονική του σελίδα.»

– «Τέλος, θέλουμε να καταστήσουμε σαφές ότι στην τηλεφωνική και γραπτή επικοινωνία που είχαμε με τον κ. Ρεντίφη, του δηλώσαμε ότι εφόσον επιθυμεί να απαντήσει στις εις βάρος του καταγγελίες, αυτονοήτως το Νέο Πλανόδιον θα δημοσιεύσει την απάντησή του, ὀπως είναι υποχρέωσή μας από τον περί τύπου νόμο. Δυστυχώς, ο κ. Ρεντίφης δεν θέλησε ή δεν μπόρεσε να κάνει χρήση της προσφοράς μας. Αντ’ αυτού, προτίμησε να μας απειλήσει τηλεφωνικώς και να μας μηνύσει στη συνέχεια σε μια προσπάθεια προφανώς να θολώσει τα νερά εν όψει του ελέγχου που αντιμετωπίζει από τις πανεπιστημιακές αρχές.»

*

*

*

του ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ Ι. ΤΖΑΝΟΥ

1. Εισαγωγικά. Η δεκαετής συνεργασία του Γεράσιμου Βώκου (Πάτρα 1868 – Παρίσι 1927), με την εφημερίδα Η Ακρόπολις του Βλάση Γαβριηλίδη (Επιβάτες Σηλυβρίας 1848 – Αθήνα 1920), μολονότι έδωσε άφθονους λογοτεχνικούς και δημοσιογραφικούς καρπούς, εντούτοις δεν πραγματοποιήθηκε χωρίς προβλήματα. Όπως έχουμε πει κι αλλού, το δεύτερο εξάμηνο του 1894 ο Βώκος διέκοψε προσωρινά, για λόγους που δεν μας είναι γνωστοί, τη συνεργασία του με την Ακρόπολι[1], και για τέσσερις μήνες, (από 21 Ιουνίου έως 24 Οκτωβρίου), δούλεψε για την εφημερίδα Το Άστυ, που εκείνο τον καιρό διεύθυνε ο Θέμος Άννινος (Πύργος 1845 – Αθήνα 1916), μοιράζοντας και εδώ τις δραστηριότητές του μεταξύ δημοσιογραφίας και, παράλληλα, λογοτεχνίας.

Στο κομμάτι της δημοσιογραφίας, εκτός από τέσσερα μεμονωμένα άρθρα και τις αποκαλύψεις για τα λημέρια των ληστών της Φθιώτιδας, ο Βώκος δημοσίευσε στο Άστυ μια σειρά ανταποκρίσεων από την Πάτρα, τον Πύργο και το Αίγιο για το ακανθώδες σταφιδικό ζήτημα. Κατόπιν ασχολήθηκε επανειλημμένα με τον επαγγελματικό προσανατολισμό των νέων και τέλος, μέσα από δεκατρία δημοσιεύματα, σαν ένα είδος καμπάνιας, ξενάγησε τους αναγνώστες του Άστεως στις πανεπιστημιακές Σχολές. Ακόμη, στη στήλη «Από ημέρας εις ημέραν», που κρατούσε τακτικά, μεταξύ άλλων, ο Παύλος Νιρβάνας (Μαριανούπολη 1866 – Μαρούσι 1937) δημοσίευσε τρία χρονογραφήματα. Στην ίδια στήλη, μάλλον λόγω χώρου αφού η θέση του είναι στην επιφυλλίδα, και με υπέρτιτλο «Ιστορίαις του δρόμου», δημοσίευσε το διήγημα «Απόπειρα αυτοκτονίας». Το λογοτεχνικό κομμάτι ολοκληρώνεται με τις επιφυλλίδες «Ο τρελλός» και «Το ναυάγιον»[2]. Ο «Τρελλός»  φέρει τον υπέρτιτλο «Ιστορίαις του δρόμου».

 

2.1 Δημοσιογραφία. Στα μεμονωμένα άρθρα γίνεται λόγος: α) για το «μεγαλοπρεπές» μνημόσυνο που τελέσθηκε στην καθολική εκκλησία της Αθήνας για τον δολοφονημένο πρόεδρο της Γαλλικής Δημοκρατίας, τον Μαρί Φρανσουά Σαντί Καρνώ (Λιμόζ 1837 – Λυόν 1894), («Το χθεσινόν μνημόσυνον του Καρνώ»). Το Άστυ, όπως όλες οι εφημερίδες, αφιέρωνε καθημερινά πολύ χώρο στη δολοφονία του Καρνό και στο πνεύμα αυτό ο Βώκος περιγράφει την επιμνημόσυνη τελετή, με παρόντες τον βασιλιά, τον πρωθυπουργό Χαρίλαο Τρικούπη και τους Έλληνες και ξένους επισήμους. Λάτρης της μουσικής ο Βώκος, σχολιάζει συνεπαρμένος: «Ο χορός έμελψεν επανειλημμένως, ηκούσθησαν δε και θαυμάσιαι μονωδίαι ενός μάλιστα βαθυφώνου, ψάλλοντος μετ’ εκτάκτου τέχνης και δεσμεύσαντος όλον εκείνο το πολυπληθές ακροατήριον επί πέντε λεπτά εις τα θέλγητρα της φωνής του»· β) για το πλεόνασμα των άγαμων ανδρών, («Τι τους φυλάτε;»). Στο απολαυστικό αυτό άρθρο, που έχει το ύφος χρονογραφήματος, ο Βώκος, με τη βοήθεια της στατιστικής, διαπιστώνει ότι στα δύο εκατομμύρια του πληθυσμού της χώρας οι άρρενες είναι εκείνοι που περισσεύουν ως ανύμφευτοι, επομένως δεν δικαιολογείται το φαινόμενο της γεροντοκόρης. Η λύση του προβλήματος βρίσκεται στην αλλαγή της στάσης των γυναικών: να μην περιφρονούν το ανδρικό φύλο, αλλά να το ενθαρρύνουν επιλέγοντας για σύζυγο έναν από τους έξι παραπανίσιους που στην καθεμία αναλογεί. Ο Βώκος απευθύνεται στις άτυχες γυναίκες σαν να στήνει πρόταση γάμου: «Μικρό μου συ, που έχεις τόσην χάριν και κομψότητα εις το παράστημά σου και είνε η μέση σου χυτή και το στήθος σου σκληρόν και γραφικώτατα και λαμποκοπούν τα μάτια σου από την υγρότητα διακαούς έρωτος και σφριγώντος παρθενικού πάθους και η κόμη σου η εβενώδης σκορπίζει τόσην καλλονήν και τόσα αρώματα ιμέρων, συ που τόσον επιμόνως θηρεύεις τον εκλεκτόν σου και ακούραστος ψαροπούλα πότε ρίχνεις τα δίχτυα σου πότε εδώ και πότε εκεί, μήπως και πιάσης δι’ αυτών  κανένα και είσαι ικετευτική και φαίνεται η αγωνία σου προς το εκφεύγον ολονέν θήρευμα θα είχες ήδη απαχθή μακράν υπό των εξ εκείνων ρωμαλέων και αν η απαγωγή δεν είχε συντελεσθή, θα ήτο εξ ανδρών, για συλλογίσου, το περίβλεπτον ιδανικόν, που ήρκει εν σου νεύμα, διά να προβεί ο εκλεκτός σου σύζυγος»· γ) για την επιλογή ατόμου που θα καταλάβει τη θέση του δήμιου, («Ένας δήμιος»). Οι υποψήφιοι που έκαναν αιτήσεις είναι είτε φυλακισμένοι από χρόνια είτε ισοβίτες είτε καταδικασμένοι σε θάνατο. Ο Βώκος ελεεινολογεί το επάγγελμα του δήμιου και γενικεύει ότι «εν Ελλάδι είνε εξηκριβωμένον, ότι όλοι επάνω-κάτω είμεθα ερασιτέχναι του αιματηρού εγκλήματος, οι άνθρωποι των πόλεων και οι αγρόται». Πρόκειται περί ενδιαφέροντος άρθρου, με σκέψεις γύρω από το έγκλημα, τους τρόπους εκτέλεσής του και την ψυχολογία του εγκληματία· δ) για τον πνιγμό στο Παλαιό Φάληρο του τελετάρχη της βασιλικής αυλής Σταμάτιου Μπουντούρη, της συζύγου του και δύο ακόμη αξιωματούχων: του γραμματέα του Διαδόχου και του ταμία του Διαδόχου, όταν το μικρό κότερο του Μπουντούρη ανετράπη από σφοδρή ριπή του ανέμου, («Το δράμα του Φαλήρου»). Το άρθρο διαθέτει γλαφυρές στιγμές, ύφος που οι αναγνώστες αναμένουν από τον Βώκο. (περισσότερα…)

*

της ΑΥΓΗΣ ΛΙΛΛΗ

Ρωξάνη Νικολάου,
Σαλός μαγνήτης.
Φαρφουλάς, 2022

Με μόλις τρεις ποιητικές συλλογές, με τις δύο πρώτες να απέχουν κατά σχεδόν δύο δεκαετίες μεταξύ τους (Ποιήματα 1991-1999, ιδιωτική έκδοση, Λεμεσός, 2000ˑ Ψαλιδιστής, Τεχνοδρόμιον, Λεμεσός, 2018), η Ρωξάνη Νικολάου δίνει συχνά την εντύπωση ότι, καταφεύγοντας τακτικά στη λογοτεχνική σιωπή, δεν απαρνείται τελικά την ποίηση. Την παλινδρόμηση αυτή επιβεβαιώνει και με το τρίτο της βιβλίο Σαλός μαγνήτης, το οποίο έχει ως πρόταξη/επιγραφή μια δυναμική και συνειδητοποιημένη στάση επιστροφής στην υπαρξιακή επιβίωση: «Επιστρέφει ηττημένη η ηχώˑ γυρεύει το στόμα μου».

Εικονοποιία σε ένα δροσερό φυσικό περιβάλλον με δέντρα, βρύσες, νερά, πουλιά, έντομα, ερπετά, με στοιχεία παράδοξου ή παράλογου υπερρεαλιστικής κληρονομιάς, παραμυθία, μεταφορά, ρητορικά ερωτήματα, μικρές στιχομυθίες είναι μερικά από τα έντεχνα μέσα του λόγου που αξιοποιεί σταθερά η Νικολάου. Στην ποίησή της η ζωή δεν είναι τίποτε άλλο από προετοιμασία και ετοιμότητα για τον θάνατο. «Έπεσα μες στο πηγάδι/ που μ’ άνοιξε η γέννησή μου» γράφει στο ποίημα «Το τραγούδι του αέρα»ˑ και ολοκληρώνει: «Μην έχεις έγνοιαˑ/ πάνω απ’ το κουφάρι μου/ θα τραγουδάει ο αέρας/ ό,τι μέχρι θανάτου κράτησα». Σε πολλά ποιήματα της Νικολάου, τα οποία συνομιλούν μεταξύ τους, ο άνεμος[1] φέρνει τη ζωή και ο άνεμος την παίρνει:

[…]
Σκοτεινά νερά
παφλάζουν στην εξώπορτα
 
γυαλιά καρφιά
το λιγοστό μου πάτωμα
 
κάποιος τα σπρώχνει
—ας τον πούμε άνεμο—
ολοένα πιο μπροστά
στην όραση.

(«Λιγοστό πάτωμα»)

Να φυσάει το αεράκι
να στάζει βροχή απ’ τα φύλλα
ο ήλιος να στεγνώνει τις πεταλούδες
εγώ να φτιάχνω ήσυχα κάτι
εσύ να έρχεσαι από τα περβόλια
απ’ τα ψώνια ή απ’ τη θάλασσα
στο πάνω σπίτι να μιλούν
ν’ ακούγονται τα βήματά τους
και δεν θα με νοιάζει
αν θα ’μαι πεθαμένη.

(«Να φυσάει το αεράκι»)

Η Νικολάου συμβιβάζεται με το γεγονός ότι η τέχνη της —η τέχνη του ανθρώπινου είδους, το οποίο οδηγείται σε αναπαραγωγή και θάνατο, άρα και η ίδια— είναι εύθραυστη και εφήμερη. «Αυτός ο άνθρωπος πέθανε από πείνα/ κανένα ποίημά μου δεν μπόρεσε να τον σώσει» γράφει στο ποίημα «Στα χαμαιτυπεία του χρόνου διδάχθηκα την τέχνη των πήλινων ποιημάτων». Την καταδιώκει, ωστόσο, το γεγονός ότι η τέχνη της είναι (οριακά;) άχρηστη και αχρείαστη για τους ανθρώπους: «Είμαι το τσιγαρόχαρτο, Θεέ, που πάνω του έγραψες “ενθύμιο θνητής φωτιάς” και το πέταξες μέσα στον λάκκο των ανθρωπίνων» («Θυμήσου όποια ώρα και να ’ναι πως δεν διασύρουμε το χώμα μας»). (περισσότερα…)