του ΓΙΑΝΝΗ Χ. ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ

Χρήστος Μαρκίδης, Κατάματα,
3^η έκδοση, Εκδόσεις Αρμός, 2022

Πενήντα έξι δοκίμια περιέχονται στην 3^η έκδοση αυτού του ιδιαίτερα φροντισμένου βιβλίου. Η πλούσια θεματολογία του κινείται σε όλους σχεδόν τους τομείς της τέχνης, με αναφορές σε πρόσωπα και έργα, καθώς και στις πηγές που τα γεννούν και τα θρέφουν. Κυριαρχούν τα θέματα γύρω από εικαστικές τέχνες και λογοτεχνικές καταθέσεις, ένα δίπολο στο οποίο σαν δόκιμος ζωγράφος και ποιητής, ο Μαρκίδης έχει βαρύνουσα άποψη.

Κοντινά όμως είναι και τα θέματα κριτικής της τέχνης, αισθητικής παιδείας καθώς και οι προσεγγίσεις του σε ζητήματα κινηματογράφου, χορού, μουσικής και ερμηνευτών, όπου διαπιστώνει κανείς το εύρος και το βάθος της παιδείας του. Οι αναφορές του, ευκαιριακά μεν εστιάζουν σε συγκεκριμένα σύγχρονα πρόσωπα, που παρέχουν την αφορμή για προεκτάσεις ευρύτερης σημασίας.

Όμως τα θέματά του δεν σταματούν εκεί: η οικολογική συνείδηση, τα βάρβαρα ένστικτα των πολεμικών συρράξεων και οι προβληματισμοί γύρω από τα αιώνια θέματα της φιλοσοφίας, του χρόνου και της ευτυχίας, καταλαμβάνουν ένα σημαντικό μέρος των διαλογισμών του. Τέλος, σημειώνεται και ένα πολύτιμο ποσοστό αυτοαναφορικών στοιχείων, που ανατρέχουν με συγκρατημένο λυρισμό σε καταγωγικές πηγές και στην ανάγκη του εγώ να συναντήσει το εμείς. Παντού περιρρέουσα και συνεκτική όλων, υπάρχει μια μεταφυσική αντίληψη και μια βαθιά πίστη στην αποκαλυπτικότητα του υπερβατικού.

Αυτό που βαρύνει πρώτιστα δεν είναι η εμβέλεια καθεαυτή των διεισδυτικών σκέψεών του, όσο οι προεκτάσεις του περιεχομένου και η φιλοσοφική αρματωσιά ενός ώριμου ανθρώπου που σαν παλμογράφος σημειώνει και σχολιάζει αυτά που κατάματα (και ενώπιος ενωπίω με τη συνείδησή του) ατενίζει. Τα κείμενα τρίτων που παρεμβάλει σε κάποιες περιπτώσεις, είναι πάντα στο μήκος κύματος των δικών του προσλήψεων.

Δεν είναι τυχαίο που πρώτο στη σειρά των δοκιμίων παρατίθεται το Αγαθόν το εξομολογείσθαι – αναφορά στον μεγάλο στοχαστή του Μαρουσιού. Είναι κι ένας έμμεσος τρόπος να εκφράσει τη δική του πηγαία ανάγκη εξομολόγησης, τη δική του συμπαράσταση στους συνειδητά άνω θρώσκοντες συνανθρώπους. Η πίστη στην Άμωμη Σύλληψη του δυνητικού θαύματος είναι και ο μόνος τρόπος του να ζήσει. Σαν άνθρωπος για όλες τις εποχές έχει πλήρη συνείδηση της μειοψηφούσας ιδιοσυστασίας του.

Δεν έχει ψευδαισθήσεις για τους εισπράκτορες στα διόδια Θερμοπυλών, ούτε για τους κοσμικούς της αυτοεπιβεβαίωσης. Σαν έτοιμος από καιρό, σαν θαρραλέος, χρησιμοποιεί τα σύνεργά του ενοποιώντας τα σε ένα Χρωστήρα-Λόγο. Στο μεγάλο και μοναδικό του όπλο. Όπως στην υπαινικτική ζωγραφική του ρίχνει αγκίστρια στο βλέμμα μας για να ανασύρουμε όχι μόνο την όψη, αλλά και το νόημα της εικόνας, έτσι και στη χρήση των λέξεων αναδεικνύεται μάστορας δεινός των αποχρώσεων.

Δεν είναι τυχαίες οι εκλεκτικές του συγγένειες με τον Αντρέϊ Ρουμπλιώφ, τον Ταρκόφσκι και τους ύστατους θεολόγους της ρωσικής διασποράς, όπως επίσης δεν είναι ευκαιριακή η επικοινωνία του με την πολυσχιδή δωρεά του Ανατολικού Δρόμου. Η ψυχική του συνάφεια με τα βλέμματα της νεκρόπολης του Φαγιούμ (ήδη τεκμαρτή από τις ανεπανάληπτες ζωγραφικές του προσεγγίσεις), έρχεται να συναντήσει διαχρονικά όλους τους ταπεινούς και μακάριους.

Εκ παραλλήλου, γέννημα-θρέμμα μακεδονίτικης περηφάνιας, ο Μαρκίδης διαθέτει μεγάλα αποθέματα αρετής και τόλμης ώστε να διεκδικεί αενάως την ελευθερία του. Ακροβατεί στην κόψη των πραγμάτων χωρίς να χαρίζεται στους λαθρεπιβάτες της επιτυχίας. Στα κείμενά του, πίσω από την κάποτε σκωπτική διάθεση, κρύβεται πόνος και πίκρα για την αναπόφευκτη χρεοκοπία του δυτικού (κατ’ επίφασιν) πολιτισμού. Απογοήτευση για την απομάγευση των όσων ονειρεύτηκε, αλλά και σφίξιμο απόφασης για να μη μείνει αμέτοχος στο Ζητείται ελπίς.

Ίσως θα είχε σημασία μια ονομαστική ανθολόγηση των προσώπων στα οποία αναφέρεται, σαν να τους καλεί αρωγούς και συμπαραστάτες για μια αναζωπύρωση της ελπίδας. Σίγουρα θα προέκυπτε η επιλεκτικότητά του για ένα προσκλητήριο πνευματικής πολυφωνίας. Η ανάγκη για επιστροφή στην παλίντροπη αρμονία του κόσμου, μέσα από τη δημιουργική μίξη των αντιθέσεων. Πρόσεξα πως συχνά πυκνά, χρησιμοποιεί τη λέξη παραμυθία, ιδίως σαν επιθετικό προσδιορισμό. Τι άλλο όμως μπορεί να περιμένει μια ψυχή τόσο διψασμένη για την ομορφιά και την αλήθεια; Τι άλλο μπορεί να είναι διαχρονικότερο από την ανάγκη να παλέψουμε ενάντια στον κατακερματισμό του χρόνου, για να αξιωθούμε τους εναρμόνιους ήχους της αιωνιότητας;

*

*