*

Τη μικρή αυτή ανθολογία από τις μεταφράσεις του αρχαίων τραγωδιών, ο Γιώργος Μπλάνας την ετοίμασε το καλοκαίρι του 2021 για λογαριασμό του Θεάτρου Κυδωνία και του Νέου Πλανόδιου, με την ευκαιρία της συμμετοχής του στις Νύχτες του Ιουλίου εκείνης της χρονιάς. Την αναδημοσιεύουμε εδώ στη μνήμη του μαζί με λίγα λόγια του Μιχάλη Βιρβιδάκη, γραμμένα την επομένη της εκδήλωσης, που περιγράφουν με τρόπο ανάγλυφο και συγκινητικό όχι μόνο εκείνη την ωραία βραδιά της 11ης Ιουλίου, αλλά κάτι πολύ τιμιότερο – τον ίδιο τον άνθρωπο:

Ο Γιώργος Μπλάνας στη δεύτερη εκδήλωση του αφιερώματός μας στους κλασσικούς του ευρωπαϊκού θεάτρου κέρδισε τις εντυπώσεις. Άνθρωπος ζεστός, ταπεινός, ειλικρινής, δημοκρατικός στο έπακρο δεν επιβάλλει τις ιδέες του ως θέσφατα, δεν κομπάζει για τις επιτυχίες του στο θέατρο, δεν καυχάται για τη μεταφραστική του μέθοδο, την παρουσιάζει με έναν αργό, ασθμαίνοντα, κάποιες στιγμές, ρυθμό, που σου δίνει να καταλάβεις πως ψάχνει μέσα του τις λέξεις που θα δώσουν στο ακροατήριό του να καταλάβει τη μάχη που δίνει μέσα του για την απόδοση των αρχαιοελληνικών κειμένων σε σημερινά ελληνικά. Δεν έχει ταμπού ούτε έτοιμες λύσεις, δεν προσπαθεί να κρύψει τίποτα, υπερασπίζεται τη σημασιολογική μεταφορά ως μέθοδο απόδοσης του νοήματος ακόμα και με άλλες λέξεις ή φράσεις πολύ πέραν του πρωτοτύπου, προκειμένου να καταστήσει το υπό μετάφραση έργο ισοδύναμο σε ένταση, ρυθμό και μέλος με το πρωτότυπο. Προκειμένου να παραδώσει στον σκηνοθέτη και τον ηθοποιό ένα κείμενο που να μιλιέται πάνω στη σκηνή. «Δεν ξέρω αν έχω δίκιο στις επιλογές μου», λέει και μας κοιτάζει με αφοπλιστική ειλικρίνεια, «ο χρόνος θα μας κρίνει όλους». Η θεατρολόγος Ιωάννα Ρεμεδιάκη που συμμετείχε στη συζήτηση έθεσε ίσως με τον καλύτερο τρόπο το ζήτημα : «δεν συζητάμε με τους μεταφραστές για να τους κρίνουμε, συζητάμε για να κατανοήσουμε την μέθοδό τους». Κι αν έτσι έχουν τα πράγματα, ο Γιώργος Μπλάνας, χθες βράδυ, με θάρρος μαχητή και οίστρο ποιητή, ξεδίπλωσε με παρρησία τις σκέψεις του για τα μεταφραστικά προβλήματα του αρχαίου δράματος, καθιστώντας ανάγλυφη την περίπτωσή του και κράτησε ζωηρό το ενδιαφέρον μας πολύ πέραν του προβλεπόμενου χρόνου της εκδήλωσης. Και ασφαλώς τον ευχαριστούμε για τις συγκινητικές στιγμές που μας πρόσφερε.

~.~

ΣΟΦΟΚΛΕΟΥΣ ΦΙΛΟΚΤΗΤΗΣ

Χέρια μου, χέρια στερημένα τη συντρόφισσα χορδή·
χέρια ριγμένα στα δεσμά των χεριών του.
Άρρωστο μυαλό, σκλάβα ψυχή, πως τρύπωσες ξανά
στη ζωή μου και μ’ άρπαξες κρυμμένος
πίσω απ’ αυτό το άγνωστο παιδί,
που δε σου αξίζει και μου αξίζει.
Μα τι μπορούσε να γνωρίζει άλλο απ’ τις διαταγές σου;
Κοίτα, πονάει για όσα με πόνεσε και πόνεσα.
Δεν το ήθελε, δεν ήταν κακός από τη φύση του,
κι όμως το μοχθηρό σκοτάδι της ψυχής σου
τον έκανε τεχνίτη στην απάτη.
Τώρα, κάθαρμα, με δένεις και ζητάς να με τραβήξεις
απ’ την ακτή, που μ’ έριξες έρημο, άστεγο, κουφάρι ζωντανό.
Ανάθεμά σε! Να ψοφήσεις σαν σκυλί!
Πόσες φορές σε καταράστηκα,
αλλ’ οι θεοί δε θέλουν να γελάσω
τον όλεθρό σου. Εσύ ζεις και βασιλεύεις
κι εγώ κουτσαίνω, ο δύστυχος, τις συμφορές μου,
για να γελάς και να γελούν τ’ αφεντικά σου,
οι περιβόητοι στρατηγοί Ατρείδες.
Και να σκεφτείς πως σ’ έζεψαν
με ψέματα κι εκβιασμούς
στην εκστρατεία τους, ενώ εγώ, ο αφελής,
έτρεξα πρόθυμα, με εφτά καράβια,
για να με εξευτελίσετε σ’ αυτή την ερημιά
και να ρίχνετε ο ένας στον άλλον την ευθύνη.
Τι με τραβάτε τώρα; Πού με πάτε; Γιατί;
Δεν είμαι πια ένα τίποτα; Δεν πέθανα από καιρό;
Πώς δεν κουτσαίνω πια, πως δε βρωμάω, αθεόφοβε;
Πώς θα μπορέσετε να κάνετε θυσίες και σπονδές,
αν με πάρετε μαζί σας; Γι’ αυτό δε με παράτησες εδώ;
Που να ψοφήσετε σαν τα σκυλιά, φονιάδες μου,
αν οι θεοί αποδίδουν δικαιοσύνη.
Και να είστε σίγουροι, αποδίδουν.
Θα μπαίνατε ποτέ στον κόπο να φτάσετε ως εδώ,
για χάρη ενός απόκληρου, αν κάτι θεϊκό
δεν σάς ενοχοποιούσε;
Α, πατρίδα και θεοί που βλέπετε τα πάντα,
τσακίστε τους· σήμερα, αύριο, κάποτε,
όμως τσακίστε τους, αν με λυπάστε.
Τέτοια ζωή που καταρρέω, θα χαιρόμουν
το θάνατό τους σαν να έγινα καλά. (περισσότερα…)