Τη χρονιά που μας φεύγει, ο Γιάννης Πατίλης, ποιητής, κριτικός και εκδότης του ιστορικού λογοτεχνικού περιοδικού Πλανόδιον (1986-2012), συμπλήρωσε τα εβδομήντα του έτη. Με την ευκαιρία του πρόσφατου βιβλίου του για τον Νίκο Καρούζο, αλλά όχι μόνο, το Νέο Πλανόδιον του αφιερώνει την τελευταία αυτή εβδομάδα των αναρτήσεων του 2017 – αναγνώριση ελάχιστη ανεξαγόραστης οφειλής. Γράφουν κατά σειρά και ανά ημέρα από τα Χριστούγεννα έως την Πρωτοχρονιά οι Κώστας Κουτσουρέλης, Σωτήρης Γουνελάς, Άγγελος Καλογερόπουλος, Ξάνθος Μαϊντάς, Θανάσης Γαλανάκης, Γιώργος Πινακούλας και Έλενα Σταγκουράκη. ~. ~ . ~ . ~ . ~ . ~ . ~ . ~ . ~ . ~ . ~ . ~ . ~ . ~ . ~ . ~ . ~ . ~ . ~ . ~ . ~ . ~.
του ΓΙΩΡΓΟΥ ΠΙΝΑΚΟΥΛΑ ~.~
Ο Γιάννης Πατίλης είναι γνωστός για το ποιητικό του έργο, για την πολυετή υπηρεσία του ως καθηγητής στη Μέση Εκπαίδευση, αλλά και για μια άλλη εξίσου σημαντική ιδιότητά του: για πολλά χρόνια υπήρξε εκδότης λογοτεχνικών περιοδικών.
Το γνωστότερο και σπουδαιότερο δημιούργημά του είναι το περιοδικό Πλανόδιον, που εκδιδόταν συνεχώς από το 1986 μέχρι το 2012 (συνολικά 52 τεύχη). Προηγουμένως ο Πατίλης είχε συμμετάσχει και σε αρκετές άλλες προσπάθειες: ήταν συνεκδότης του περιοδικού Το Δέντρο στα πρώτα του τεύχη (1978) και συνεκδότης των βραχύβιων περιοδικών Νήσος: Μουσική και Ποίηση (1983-1985) και Κριτική και κείμενα (1984-1985). Η αγάπη του για τα λογοτεχνικά περιοδικά διατηρεί, ως φαίνεται, τη θερμότητά της μέχρι σήμερα. Το 2013 εξέδωσε το βιβλίο του Μικρός Τύπος: Το λογοτεχνικό περιοδικό, στο οποίο περιλαμβάνονται σύντομα κείμενα για το ζήτημα γραμμένα σε διάφορες περιόδους. Επίσης, τον τελευταίο καιρό έχει αφοσιωθεί με ζήλο, όπως μαθαίνουμε, στην ψηφιοποίηση ενός μεγάλου αριθμού περιοδικών, προσφέροντας ανεκτίμητη υπηρεσία στους αναγνώστες και τους μελετητές τού Μικρού Τύπου.
Ο Πατίλης ανήκει σε μια γενιά δραστήριων και χαρισματικών πνευματικών ανθρώπων που από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 και μέχρι σήμερα έστησαν και έτρεξαν υψηλού επιπέδου λογοτεχνικά περιοδικά. Η τελευταία τριακονταετία, αν την κοιτάξουμε μακροσκοπικά, ήταν μια περίοδος άνθισης του Μικρού Τύπου, με ευεργετικές συνέπειες για την πνευματική ζωή του τόπου. Μπορούμε να αναφέρουμε ως παραδείγματα, εκτός από το Πλανόδιον του Γιάννη Πατίλη, τον Εκηβόλο του Βασίλη Διοσκουρίδη (1978-1997), την Ποίηση και την Ποιητική του Xάρη Bλαβιανoύ (1993 μέχρι σήμερα), τη Νέα Εστία της περιόδου Σταύρου Ζουμπουλάκη (1998-2012). Κοινό γνώρισμα αυτών των περιοδικών ήταν ότι ελέγχονταν από δραστήριους και αφοσιωμένους ανθρώπους, που είχαν το χάρισμα να συγκεντρώνουν γύρω τους λογοτέχνες και κριτικούς υψηλού επιπέδου, να παραγγέλνουν κείμενα και να ανοίγουν συζητήσεις. Εκτός από τη δημοσίευση της ελληνικής παραγωγής, αυτά τα περιοδικά έδιναν βάρος στην παρουσίαση της ξένης λογοτεχνίας, της κριτικής και θεωρίας της λογοτεχνίας, της σύγχρονης φιλοσοφίας και σκέψης. Φρόντιζαν για τη μετάφραση σημαντικών κειμένων, ενθάρρυναν το διάλογο γύρω από κρίσιμα ζητήματα, ενθάρρυναν την κριτική, ακόμη και την πολεμική αντιπαράθεση.
Τα περιοδικά που προαναφέραμε έκλεισαν πρόσφατα τον κύκλο τους ή συνεχίζουν να κυκλοφορούν. Είναι, επομένως, πολύ νωρίς ακόμα για να εκτιμηθεί και να αξιολογηθεί η συνεισφορά τους και ο ρόλος τους στην πνευματική ζωή του τόπου. Τα καλά και τα στραβά τους θέλουν χρόνο και μελέτη για να εντοπιστούν και να περιγραφούν. Και δεν 
μπορεί να αποτιμηθεί πλήρως η συνεισφορά τους αν δεν ενταχθούν μέσα στο ιστορικό, ιδεολογικό και πολιτικό πλαίσιο στο οποίο γεννήθηκαν και αναπτύχθηκαν. Όσον αφορά το Πλανόδιον, μια πρώτη καταγραφή και αποτίμηση έγινε πρόσφατα από τη Δήμητρα Χαλούλου στη μεταπτυχιακή της εργασία Το περιοδικό Πλανόδιον (τεύχη 1-49): Αναλυτική καταγραφή των συνεργατών, ειδολογική ταξινόμηση και κριτική αποτίμηση.[1] Διαβάζοντας κανείς τους πίνακες των συνεργατών του Πλανοδίου που έχει καταρτίσει η ερευνήτρια, δεν μπορεί παρά να θαυμάσει τον αριθμό και την ποιότητα των λογοτεχνών, κριτικών και δοκιμιογράφων που πέρασαν από τις στήλες του περιοδικού.
Η σπουδαιότερη όμως συνεισφορά του Πλανοδίου είναι, κατά την άποψή μας, η παρουσίαση στο ελληνικό κοινό σημαντικών συγγραφέων και κειμένων από άλλες λογοτεχνίες, όπως επίσης και η μετάφραση κριτικών και θεωρητικών κειμένων, που περιλαμβάνονταν στη στήλη «Θέματα» κάθε τεύχους. Εδώ διαβάζουμε, για παράδειγμα, μεταφράσεις έργων του Μπρόντσκι (τχ. 8), του Γουίτμαν (τχ. 9), του Πάουντ (τχ. 12), του Μοντάλε (τχ. 17), του Μπέκετ (τχ. 18), του Τσέλαν (τχ. 40), της Αχμάτοβα (τχ. 45), του Αρτώ (τχ. 49) και πολλών άλλων. Διαβάζουμε επίσης σπουδαία δοκίμια, όπως τα δοκίμια του Όσιπ Μαντελστάμ στο τεύχος 30. Διαβάζουμε, τέλος, και δύσκολα θεωρητικά κείμενα συγγραφέων όπως ο Αντόρνο και ο Μπένγιαμιν (τχ. 23), ο Άουερμπαχ (τχ. 34), ο Μπαχτίν (τχ. 38), ο Λούκατς (τχ. 39).
Χωρίς λογοτεχνικά περιοδικά η πνευματική ζωή ενός τόπου είναι μοιραία καχεκτική και απομονωμένη. Τα λογοτεχνικά περιοδικά είναι η αναπνοή της: τη φέρνουν σε επαφή με τις άλλες λογοτεχνίες, με το μεγάλο κόσμο της φιλοσοφίας και των ιδεών. Τα λογοτεχνικά περιοδικά είναι ο φυσικός χώρος των ιδεολογικών ζυμώσεων και αντιπαραθέσεων, αν θέλουμε να γίνονται δημόσια και ανοιχτά, και όχι πίσω από κλειστές πόρτες. Είναι επίσης ο φυσικός χώρος για την παρουσίαση της λογοτεχνικής δημιουργίας. Ενίοτε είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη δημιουργία· το διήγημα, για παράδειγμα, ως είδος απαιτεί την κυκλοφορία περιοδικών για να υπάρξει. Οφείλουμε λοιπόν χάριτες στον Γιάννη Πατίλη που αφιέρωσε το ταλέντο και την ενεργητικότητά του στη δημιουργία και τη μακροχρόνια κυκλοφορία του Πλανοδίου. Και εκφράζουμε την ελπίδα να μεταλαμπαδεύσει τη θερμή του αγάπη για τον Μικρό Τύπο σε νέους ταλαντούχους εκδότες.
ΝΕΟ ΠΛΑΝΟΔΙΟΝ 