Ρωσία

Emmanuel Todd, O Γ΄ Παγκόσμιος Πόλεμος έχει αρχίσει

*

«Είναι προφανές ότι η σύγκρουση, η οποία ξεκίνησε ως περιορισμένος εδαφικός πόλεμος και κλιμακώθηκε σε καθολική οικονομική αντιπαράθεση μεταξύ ολόκληρης της Δύσης, από τη μία πλευρά, και της Ρωσίας και Κίνας, από την άλλη, έχει πλέον εξελιχθεί σε παγκόσμιο πόλεμο.»

Αποσπάσματα από την πρόσφατη συνέντευξη του προβεβλημένου Γάλλου στοχαστή στον παρισινό Le Figaro.

~.~

Ο Πούτιν έκανε ένα μεγάλο σφάλμα από νωρίς. Τις παραμονές του πολέμου όλοι έβλεπαν την Ουκρανία ως κοινωνία σε αποσύνθεση, ως αποτυχημένο κράτος εν τη γενέσει του. Νομίζω ότι ο υπολογισμός του Κρεμλίνου ήταν ότι μια τέτοια κοινωνία σε αποσύνθεση θα κατέρρεε με το πρώτο σοκ. Αυτό που ανακαλύψαμε, αντιθέτως, είναι ότι μια κοινωνία σε αποσύνθεση, αν τροφοδοτείται από εξωτερικούς οικονομικούς και στρατιωτικούς πόρους, είναι δυνατόν να βρει στον πόλεμο ένα νέο είδος ισορροπίας, ακόμη και μια προοπτική, μιαν ελπίδα.

~.~

Ο Μερσχάιμερ μας λέει ότι η Ουκρανία, της οποίας ο στρατός είχε τεθεί υπό τον έλεγχο του ΝΑΤΟ (Αμερικανών, Βρετανών και Πολωνών αξιωματούχων) τουλάχιστον από το 2014, είναι de facto μέλος της Ατλαντικής Συμμαχίας, και ότι οι Ρώσοι είχαν δηλώσει εξαρχής ότι δεν θα ανεχθούν ποτέ μια Ουκρανία μέλος του ΝΑΤΟ. Από τη δική τους τη σκοπιά, οι Ρώσοι διεξάγουν επομένως έναν πόλεμο αμυντικό και προληπτικό. Ο Μερσχάιμερ προσθέτει ότι δεν έχουμε κανένα λόγο να χαιρόμαστε για τις ενδεχόμενες δυσκολίες των Ρώσων, διότι εφόσον πρόκειται για ζήτημα υπαρξιακό για εκείνους, όσο περισσότερα εμπόδια συναντούν, τόσο πιο σκληρά θα αντιδράσουν. Η ανάλυσή του φαίνεται να ευσταθεί.

Από την άλλη πάλι, ο Μερσχάιμερ, σαν καλός Αμερικανός, υπερεκτιμά τη χώρα του. Θεωρεί ότι, αν για τους Ρώσους ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι υπαρξιακός, για τους Αμερικανούς είναι ουσιαστικά απλώς άλλο ένα παίγνιο ισχύος. Μετά το Βιετνάμ, το Ιράκ και το Αφγανιστάν, τι είναι μια ακόμη πανωλεθρία; Το βασικό αξίωμα της αμερικανικής γεωπολιτικής είναι: Μπορούμε να κάνουμε ό,τι θέλουμε γιατί είμαστε προστατευμένοι, απομονωμένοι ανάμεσα σε δύο ωκεανούς, τίποτα δεν μπορεί να μας συμβεί. Οπότε δεν υπάρχουν ζητήματα υπαρξιακά για την Αμερική.

Πρόκειται για ανάλυση ανεπαρκή, που σήμερα ωθεί τον Μπάιντεν σε αστόχαστες επιλογές. Η Αμερική είναι εύθραυστη. Η αντίσταση της ρωσικής οικονομίας σπρώχνει το αμερικανικό αυτοκρατορικό σύστημα προς τον γκρεμό. Κανείς δεν περίμενε ότι η ρωσική οικονομία θα άντεχε απέναντι στην οικονομική υπεροπλία του ΝΑΤΟ. Πιστεύω ότι ούτε οι ίδιοι οι Ρώσοι το είχαν προβλέψει.

Αν η ρωσική οικονομία, υποστηριζόμενη από την Κίνα, κατορθώσει να αντισταθεί επ’ αόριστον στις κυρώσεις και επιπλέον εξαντλήσει την ευρωπαϊκή οικονομία, ο αμερικανικός νομισματικός και οικονομικός έλεγχος του κόσμου θα καταρρεύσει, και μαζί με αυτόν και η δυνατότητα των Ηνωμένων Πολιτειών να χρηματοδοτούν το τεράστιο εμπορικό τους έλλειμμα χωρίς όρια. Ο πόλεμος έχει γίνει επομένως υπαρξιακός για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Όχι λιγότερο από τη Ρωσία, δεν έχουν τη δυνατότητα να αποσυρθούν από τη σύγκρουση, δεν τους επιτρέπεται να υποχωρήσουν. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο βρισκόμαστε τώρα σε έναν πόλεμο ατέρμονο, σε μια αντιπαράθεση της οποίας το αποτέλεσμα θα είναι αναγκαστικά η κατάρρευση του ενός ή του άλλου. (περισσότερα…)

Advertisement

Παίρνοντας θέση τη στιγμή της κρίσης

του ΘΑΝΟΥ ΓΙΑΝΝΟΥΔΗ

Γιάννης Κακριδής,
Ειδική Ποιητική Επιχείρηση,
Άπαρσις, Αθήνα, 2022

Το να μιλά κανείς για σημαντικά και κομβικά γεγονότα εκ των υστέρων κι εκ του ασφαλούς είναι προφανώς το μόνο εύκολο: ο κουρνιαχτός έχει κατακάτσει, οι νέες δυναμικές έχουν σαφώς κι ευκρινώς διαμορφωθεί, η πραγματικότητα έχει πια λάβει ένα νέο σχήμα βάσει του οποίου πλέον ερμηνεύει κανείς τα όσα πέρασαν και μεσολάβησαν έως ότου το καινοφανές αφήγημα εδραιώσει την κυριαρχία του. Τι γίνεται, όμως, όταν ακόμα η κατάσταση «καίει», όταν τα γεγονότα είναι επίκαιρα και οι δυναμικές τους κινούνται σε κατευθύνσεις πολυεπίπεδες, έτσι που να μην είναι κάποιος σε θέση να διακρίνει μέσα στην ετερογονία των σκοπών το πού θα γείρει η πλάστιγγα; Πόσες, αλήθεια, αναλύσεις και πόσα έργα τέχνης, περισσότερο ή λιγότερο «στρατευμένα», επενδύθηκαν σε σκοπούς του παρελθόντος που δεν δικαιώθηκαν, σε αφηγήσεις που δεν επιβλήθηκαν, σε καταστάσεις που δεν οδήγησαν εκεί που οι δημιουργοί τους προσδοκούσαν; Κι αξίζει, άραγε, τον κόπο να τοποθετούμαστε ανοιχτά όταν ακόμα ο νέος κόσμος πλάθεται στο καμίνι και το σουλούπι του χάσκει αδιαμόρφωτο; (περισσότερα…)

Σκοτεινιάζουν οι προοπτικές της παγκόσμιας οικονομίας

*

του ΚΩΣΤΑ ΜΕΛΑ

1.

Ένας μετά τον άλλο οι πολυμερείς οργανισμοί (ΔΝΤ, ΟΟΣΑ, Παγκόσμια Τράπεζα) αλλά και οι Κεντρικές Τράπεζες των ισχυρών οικονομιών του πλανήτη προχωρούν σε δυσοίωνες προβλέψεις για το μέλλον της παγκόσμιας οικονομίας με αναφορά κυρίως το έτος 2023 αλλά και τον επερχόμενο χειμώνα του 2022. Οι πιο πρόσφατές δυσοίωνες προβλέψεις είναι αυτές του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης που δημοσιεύτηκαν στην ενδιάμεση έκθεσή του, με τίτλο «Πληρώνοντας το τίμημα του πολέμου».

Ο ΟΟΣΑ σημειώνει ότι η μεγέθυνση της παγκόσμιας οικονομίας ανακόπηκε στο δεύτερο εξάμηνο του 2022 και ότι το 2023 θα είναι πολύ χαμηλότερη σε σχέση με ό,τι προβλεπόταν πριν από ένα έτος. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του οργανισμού, τα πραγματικά εισοδήματα μπορεί να είναι χαμηλότερα κατά περίπου 2,8 τρισ. δολλάρια σε σχέση με ό,τι προβλεπόταν ένα χρόνο πριν, ποσό που αντιστοιχεί στο 2% του παγκόσμιου ΑΕΠ με βάση τις ισοτιμίες αγοραστικής δύναμης.

Το κλειδί προκειμένου να εξηγηθεί η επιβράδυνση της μεγέθυνσης της παγκόσμιας οικονομίας είναι η γενίκευση της σύσφιξης της νομισματικής πολιτικής καθοδηγούμενη από το μεγαλύτερο του αναμενομένου ύψος του πληθωρισμού. Επίσης σημαντικός παράγοντας είναι η πολιτική μηδενικής ανοχής στη πανδημία που εφαρμόζει η Κίνα. (περισσότερα…)

Η Γερμανία μεταξύ δύο πυρών

*

του ΚΩΣΤΑ ΜΕΛΑ

Φαίνεται ότι η ρήση του λόρδου Ισμέυ, πρώτου Γενικού Γραμματέα του ΝΑΤΟ  το διάστημα 1952-1957, «Keep the Russians out, the Americans in, and the Germans down», με την οποία εξηγούσε με απλό τρόπο τους πραγματικούς στόχους της συμμαχίας τότε, πέρα από το επιφαινόμενο, έχει τελικά διαχρονική αξία. Οι τελευταίες εξελίξεις, τόσο της Συνόδου των Αρχηγών της ΕΕ, όσο και της συνόδου των G7, δείχνουν, με αρκετή σαφήνεια, την (απόλυτη;) επικυριαρχία των αγγλοσαξονικών δυνάμεων της Δύσης, στο σημερινό γεωπολιτικό παίγνιο που εκτυλίσσεται στη δυτική ακτή της Ευρασίας, με αντίπαλο τη Ρωσία. ΗΠΑ και Βρετανία μέχρις σήμερα, έχουν επιβάλει τις απόψεις τους στις κύριες Ευρωπαϊκές χώρες αναφορικά με τον τρόπο αντιμετώπισης της Ρωσίας σε στενή συνεργασία με την Πολωνία και τις τρεις χώρες της Βαλτικής.

Το ίδιο συμβαίνει βεβαίως και στην ανατολική ακτή (Ειρηνικός – Ινδικός) όπου ο βασικός αντίπαλος εκεί είναι η Κίνα. Εδώ οι ΗΠΑ σε στενή συνεργασία με την Αυστραλία και την πανταχού παρούσα Βρετανία καθορίζουν την πολιτική αντιμετώπιση της Κίνας ενώ οι υπόλοιπες βασικές συμμαχικές χώρες (Ιαπωνία, Ν. Κορέα) μέχρι σήμερα ακολουθούν πιστά. Οι ΗΠΑ, με την αλλαγή της προεδρίας, επιχειρούν να ενδυναμώσουν τις σχέσεις τους με τις χώρες της περιοχής, εκτός από το επίπεδο της αμυντικής συνεργασίας (συμφωνία Αυστραλίας – Ηνωμένου Βασιλείου – ΗΠΑ (AUKUS)[1] και της γενικότερης συμφωνίας ( Αυστραλίας – Ιαπωνίας – Ινδίας – ΗΠΑ (QUAD)[2] και σε αυτό των οικονομικών σχέσεων. Σε αυτή την κατεύθυνση εντάσσεται η προσπάθεια δημιουργίας μιας US-ASEAN Comprehensive Strategic Partnership. Δηλαδή μια συμφωνία ανάλογη με την αντίστοιχη κινέζικη Regional Comprehensive Economic Partnership (RCEP).

Και στις δύο ακτές της Ευρασίας, είμαστε μάρτυρες της προσπάθειας που καταβάλλουν οι ΗΠΑ, μετά την απώλεια της κεντρικής Ασίας (Heartland), με τελευταία πράξη την αποχώρηση από το Αφγανιστάν, να διατηρήσουν τον έλεγχο της Ευρασίας μέσω του ελέγχου της περιφέρειας (Rimland). (περισσότερα…)

Πόλεμος στην Ουκρανία – Πού βαδίζει η ΕΕ;

*

του ΚΩΣΤΑ ΜΕΛΑ

Η αναζωογόνηση του, κατά Μακρόν, «εγκεφαλικά νεκρού ΝΑΤΟ», και κατά συνέπεια η ενδυνάμωση του ατλαντισμού (σχέσεις και δεσμοί ΗΠΑ-ΕΕ) έχει τονισθεί δεόντως από ακαδημαϊκούς και αναλυτές των διεθνών σχέσεων, μάλιστα πολλές φορές και με τρόπο πανηγυρικό, ως τη βασικότερη αρνητική συνέπεια για τη Ρωσίας από τότε που εισέβαλλε στην Ουκρανία.

Αυτό εκφράστηκε με την επαναδραστηριοποίηση των ΗΠΑ, αλλά και του Ηνωμένου Βασιλείου στην περιοχή της ευρωπαϊκής ακτής της Ευρασίας. Αποκορύφωμα βεβαίως ήταν οι αιτήσεις δύο «ανεξάρτητων» χωρών της Σκανδιναβικής χερσονήσου, Σουηδίας και Φιλανδίας, να γίνουν και τυπικά μέλη του ΝΑΤΟ.

Συγχρόνως, και στον αντίποδα αυτών των εξελίξεων, ο τερματισμός των φιλοδοξιών περί ευρωπαϊκής στρατηγικής αυτονομίας είναι εμφανής διά γυμνού οφθαλμού. Με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και τον συνεχιζόμενο πόλεμο, οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως τουλάχιστον συνάγεται με τα μέχρι τώρα εξελίξεις, έχουν δώσει τη συγκατάθεσή τους στις ΗΠΑ, να αποφασίζουν για λογαριασμό τους και στο όνομά τους, για τις απαιτούμενες δράσεις, διαμέσου του ΝΑΤΟ. (περισσότερα…)

Από το δολλάριο στο γουάν; Για το παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα

*

του ΚΩΣΤΑ ΜΕΛΑ

Εισαγωγή

Το ερώτημα που θα με απασχολήσει στην παρούσα εργασία, αφορά το κατά πόσον είναι δυνατό να σχηματισθεί μια συγκεκριμένη τυπολογία, με βάση την οποία θα μπορούσαμε να προβούμε στη σημερινή φάση ανάπτυξης του διεθνούς οικονομικού συστήματος, σε αποτίμηση ή σε εκτίμηση της ΑΞΙΑΣ ενός νομίσματος το οποίο καλείται να αποτελέσει ή προτίθεται να αποτελέσει ένα από τα βασικά μέσα διεθνών πληρωμών και πρωτίστως ένα από τα κύρια αποθεματικά νομίσματα.

Θα επιχειρήσω να κατασκευάσω μια τέτοια τυπολογία ανατρέχοντας καταρχήν στην ιστορική εμπειρία των τελευταίων διακοσίων ετών, μέσα από την οποία θα προσπαθήσω να αντλήσω τα δεδομένα εκείνα, τα οποία ενσωματώνοντας τα στην πολιτική και οικονομική θεωρία των διεθνών οικονομικών σχέσεων θα μου επιτρέψουν να καταλήξω, σε θεωρητικό επίπεδο πλέον, στην καταγραφή και την ιεράρχηση των ζητουμένων κριτηρίων. Για το λόγο αυτό θα χρησιμοποιήσω δύο παραδείγματα που αφορούν τα νομίσματα που έχουν ενδυθεί το ρόλο του παγκόσμιου νομίσματος τους δύο τελευταίους αιώνες κατά τους οποίους κυριαρχεί το καπιταλιστικό σύστημα.

Συγκεκριμένα θα αναφερθώ στην αγγλική στερλίνα και το αμερικανικό δολλάριο. (περισσότερα…)

Σεργκέι Καραγκάνωφ, Για τη Ρωσία αυτός ο πόλεμος είναι υπαρξιακός

*

Ο πρώην σύμβουλος του προέδρου Πούτιν μιλάει για το πώς η Ρωσία βλέπει τον πόλεμο στην Ουκρανία, τους ρωσικούς φόβους για το ΝΑΤΟ και την Κίνα, και το μέλλον του δυτικού φιλελευθερισμού

Συνέντευξη στον Μπρούνο Μασάες
(μετάφραση Γιώργος Πινακούλας)

Πρώην προεδρικός σύμβουλος τόσο του Μπορίς Γέλτσιν όσο και του Βλαντίμιρ Πούτιν, ο Σεργκέι Καραγκάνωφ είναι επίτιμος πρόεδρος της μοσχοβίτικης δεξαμενής σκέψης Συμβούλιο για την Εξωτερική και Αμυντική Πολιτική. Του αποδίδονται πολλές κομβικές ιδέες της ρωσικής εξωτερικής πολιτικής, από το λεγόμενο Δόγμα Καραγκάνωφ για τα δικαιώματα των Ρώσων που ζουν στο εξωτερικό μέχρι την αρχή της «δημιουργικής καταστροφής», γνωστής επίσης ως «Δόγμα Πούτιν». Ο Καραγκάνωφ συνδέεται τόσο με τον Πούτιν όσο και με τον Υπουργό Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρώφ και έχει συνδιαμορφώσει πολλές από τις ιδέες που οδήγησαν στον πόλεμο στην Ουκρανία – παρόλο που έχει επίσης εκφράσει τη διαφωνία του με την ιδέα μιας μακροχρόνιας κατοχής της χώρας.

Ο Καραγκάνωφ προωθεί την ιδέα της «Μεγάλης Ευρασίας» και υποστηρίζει τη στενότερη συνεργασία με την Κίνα. Είναι γνωστός ως γεράκι της εξωτερικής πολιτικής και ισχυρίζεται ότι η μακρά κυριαρχία της Δύσης στη διεθνή πολιτική φτάνει τώρα στο τέλος της. Στις 28 Μαρτίου ο αρθρογράφος του New Statesman Μπρούνο Μασάες πήρε συνέντευξη από τον Καραγκάνωφ σχετικά με τις απόψεις του για τον πόλεμο –μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται αμφιλεγόμενες δηλώσεις σχετικά με την ουκρανική κρατική υπόσταση και την αποναζιστικοποίηση, με τις οποίες θα διαφωνούσαν όσοι ζουν εκτός Ρωσίας– και για το μέλλον της φιλελεύθερης διεθνούς τάξης.

Η συνέντευξη του Σεργκέι Καραγκάνωφ στον Μπρούνο Μασάες δημοσιεύτηκε με τον τίτλο «“Russia cannot afford to lose, so we need a kind of a victory”: Sergey Karaganov on what Putin wants» ( New Statesman, 2.4.2021.).

~.~

Μπρούνο Μασάες: Γιατί η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία;

Σεργκέι Καραγκάνωφ: Εδώ και 25 χρόνια, άνθρωποι όπως εγώ λέγαμε ότι αν το ΝΑΤΟ και οι Δυτικοί σύμμαχοι επεκταθούν πέρα από κάποιες κόκκινες γραμμές, ειδικά στην Ουκρανία, θα γίνει πόλεμος. Προέβλεψα αυτό το σενάριο ήδη απ’ το 1997. Το 2008 ο Πρόεδρος Πούτιν είπε ότι αν η συμμετοχή της Ουκρανίας στη συμμαχία γίνει πιθανότητα, τότε θα πάψει να υπάρχει Ουκρανία. Δεν εισακούστηκε. Συνεπώς, ο πρώτος αντικειμενικός στόχος είναι το τέλος της επέκτασης του ΝΑΤΟ. Ακόμα δύο αντικειμενικοί στόχοι προστέθηκαν: ο πρώτος είναι η αποστρατιωτικοποίηση της Ουκρανίας· ο άλλος είναι η αποναζιστικοποίηση, επειδή υπάρχουν άνθρωποι στη ρωσική κυβέρνηση που ανησυχούν για την άνοδο του υπερεθνικισμού στην Ουκρανία σε βαθμό που πιστεύουν ότι αρχίζει να μοιάζει με τη Γερμανία της δεκαετίας του 1930. Υπάρχει επίσης ο στόχος ν’ απελευθερωθούν οι δημοκρατίες του Ντονμπάς από οκτώ χρόνια διαρκών βομβαρδισμών.

Υπήρχε επίσης η ισχυρή άποψη ότι ο πόλεμος με την Ουκρανία ήταν αναπόφευκτος –ίσως σε τρία ή τέσσερα χρόνια από τώρα– και θα ήταν πολύ πιθανό να λάβει χώρα μέσα στο ίδιο το ρωσικό έδαφος. Έτσι, ίσως το Κρεμλίνο αποφάσισε πως αν πρέπει να πολεμήσεις, καλύτερα να πολεμήσεις στο έδαφος κάποιου άλλου, στο έδαφος μιας γειτονικής και αδελφικής χώρας, μέρους κάποτε της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Ο πραγματικός πόλεμος όμως είναι ενάντια στη δυτική επέκταση. (περισσότερα…)

Με απλά λόγια δεν γίνεται!

*

της ΑΝΤΩΝΙΑΣ ΓΟΥΝΑΡΟΠΟΥΛΟΥ

Απόπειρα απάντησης στο κείμενο ενός φίλου με τον οποίο διαφωνώ απόλυτα σχετικά με τον πόλεμο στην Ουκρανία. Το κείμενό του έχει τίτλο «Με απλά λόγια» και αναρτήθηκε στις 23.3.2022 στη σελίδα του στο Facebook. Όσο απόλυτη όμως και αν είναι η διαφωνία μου με το μήνυμα του εν λόγω κειμένου, έγραψα την απάντησή μου με την ελπίδα ότι ακόμη υπάρχει στη χώρα μας, και ευρύτερα στη Δύση, κάποιο περιθώριο να εκφράζουμε τη διαφωνία μας πολιτισμένα – όσο φορτισμένες και αν είναι οι στιγμές.

Α. ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

«Τη στιγμή που ο βιαστής ορμάει στην γυναίκα, αν είμαστε εκεί γύρω … προσπαθούμε να προστατέψουμε την γυναίκα και να σταματήσουμε τον βιαστή … Την στιγμή του βιασμού, είμαστε με το θύμα του βιασμού. Την στιγμή που ο διαρρήκτης σπάει την πόρτα του σπιτιού … προσπαθούμε να τον σταματήσουμε … και να προστατεύσουμε τα άτομα που μένουν στο σπίτι … Την στιγμή της διάρρηξης, είμαστε με τα θύματα της διάρρηξης. Έτσι και την στιγμή της εισβολής … είμαστε με το θύμα της εισβολής …».

Όμως ένας πόλεμος δεν είναι «στιγμή» – είναι μια «οργανωμένη ένοπλη σύγκρουση, συνήθως μεγάλης χρονικής διάρκειας και έκτασης, μεταξύ κρατών». Η διάρκειά του δίνει την ευκαιρία και τις αφορμές στο άτομο να επεξεργαστεί την πρώτη του αντίδραση και να ενημερωθεί. Όταν δε το άτομο τείνει στην υιοθέτηση μιας απόλυτης, μανιχαϊστικής στάσης που εκφράζεται με τη χρήση απόλυτων ηθικών δίπολων ως κριτηρίων, ίσως αυτή η ευκαιρία για ενημέρωση και έρευνα να γίνεται πιο εμφατικά και ηθική υποχρέωση. (περισσότερα…)

Μακριά από το Μόναχο

*

του ΦΩΤΗ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ

Tο δίσεκτο έτος 2008 κυριαρχεί ακόμα η μονοπολική αισιοδοξία. «Ηγέτης όλου του κόσμου, είμαι εγώ» σκέπτονται οι ΗΠΑ και θέλουν το ΝΑΤΟ όχι απλώς να επεκταθεί, αλλά να γίνει ει δυνατόν παγκόσμιο: μια πλανητική συμμαχία δημοκρατιών που ασπάζονται τις δυτικές φιλελεύθερες αξίες. Οι δημοκρατίες, σύμφωνα με τη θεωρία της «δημοκρατικής ειρήνης», δεν κηρύσσουν πόλεμο η μία εναντίον της άλλης. Το καθεστώς αυτό  εξυπηρετεί αποφασιστικά την κυρίαρχη δημοκρατική χώρα, τις ΗΠΑ. Και έτσι αποφασίζουν, μεταξύ άλλων, να πιέσουν τους βορειοατλαντικούς συμμάχους τους να ασπασθούν στην προσεχή διάσκεψη κορυφής στο Βουκουρέστι, τη Γεωργία και την Ουκρανία, ως επίσημα υποψήφια μέλη. Αξίζει να αναφερθεί ότι τότε, η συντριπτική πλειονότητα των Ουκρανών είναι ακόμα αντίθετη με την ένταξη της χώρας τους στο ΝΑΤΟ.  Έναν μήνα πριν τη διάσκεψη, ο νεοεκλεγείς Μεντβέντεφ, πρόεδρος μιας Ρωσίας που ανακτά τον γεωπολιτικό δυναμισμό της, και έχει ήδη καταπιεί επεκτάσεις του ΝΑΤΟ προς Ανατολάς για τις οποίες είχε διαβεβαιωθεί περί του αντιθέτου, λέει αυτολεξεί στους FT: «Δεν είμαστε χαρούμενοι για τις εξελίξεις σχετικά με τη Γεωργία και την Ουκρανία. Θεωρούμε ότι είναι εξαιρετικά προβληματικό για την υπάρχουσα δομή της ευρωπαϊκής ασφάλειας. Θα ήθελα να τονίσω ότι κανένα κράτος δεν μπορεί να είναι ευχαριστημένο όταν έχει εκπροσώπους ενός στρατιωτικού μπλοκ στο οποίο δεν ανήκει, να πλησιάζουν τα σύνορά του». Αυτό είναι το σκεπτικό, ever since, και επαναλαμβάνεται σε όλους τους δυνατούς τόνους.

Τους όρους «δομή», «αρχιτεκτονική ασφαλείας», τους διαβάζουμε άπειρες φορές. Σε κανέναν μας δεν αρέσουν, καθώς αντανακλούν γεωπολιτικές και αμυντικές/εξοπλιστικές διαδράσεις μεταξύ μεγάλων δυνάμεων εις βάρος, συχνά και δυστυχώς, των επιδιώξεων (λιγότερο δυνατών) ανεξάρτητων κρατών. Όμως, έτσι είχαν, έχουν και θα έχουν πάντοτε τα πράγματα. Και ακόμη περισσότερο αυτό ισχύει για τη Ρωσία, η οποία συνορεύει με 14 ανεξάρτητα κράτη, και αθεράπευτα αυταρχική καθώς είναι, θεωρεί την ιδέα της «δημοκρατικής ειρήνης» που βρίσκεται πίσω από την επέκταση του ΝΑΤΟ, μια ουτοπία που φέρνει ισχυρό στρατό δίπλα της. (περισσότερα…)

Στη «σωστή πλευρά της ιστορίας»; Η υποδοχή ενός κειμένου

*

του ΦΩΤΗ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ

Την περασμένη Παρασκευή, το Νέο Πλανόδιον δημοσίευσε ένα κείμενό μου με τίτλο «Η εξήγηση και η δικαιολόγηση του ρωσοουκρανικού πολέμου». Διατύπωσα την –εδώ που τα λέμε, όχι και τόσο πρωτότυπη– άποψη ότι ο πόλεμος αυτός θα μπορούσε να έχει αποτραπεί εάν η δυτική πολιτική είχε χειριστεί το ζήτημα διαφορετικά και ιδίως εάν κατανοούσε τα κόκκινα καμπανάκια που χτυπούσε ο αντίπαλος. Το συμπέρασμα αυτό μου φαινόταν (και εξακολουθεί να μου φαίνεται) ολωσδιόλου αυτονόητο. Στη διπλωματία, όπως και στη ζωή γενικότερα, είναι σημαντικό να κατανοείς την οπτική του αντιπάλου. Στην περίπτωση της Ρωσίας, όχι μόνον δεν έγινε αυτό, αλλά η Δύση (πρωτίστως οι ΗΠΑ) παρασύρθηκε σε απανωτά σφάλματα κρίσης που είχαν τραγικά αποτελέσματα για την Ουκρανία.

Εν πάση περιπτώσει, κατόπιν της δημοσίευσης είχα την τιμή να ανταλλάξω απόψεις με σοβαρότατους φιλελεύθερους πανεπιστημιακούς ή ανεξάρτητους αναλυτές, οι οποίοι, ευγενικά, αναγνώρισαν προτερήματα στην ανάλυσή μου, φροντίζοντας ωστόσο, όπως ήταν λογικό και αναμενόμενο, να τονίσουν και τη διαφωνία τους σε επιμέρους σημεία ή στα γενικότερα συμπεράσματα. Αυτή ήταν η θετική πλευρά.

Διότι κατά τα άλλα, η ιδιωτική μου αλληλογραφία κατακλύστηκε και συνεχίζει να κατακλύζεται από χυδαιότητες και απειλές που ντρέπομαι και να επαναλάβω, προερχόμενες, κυρίως, από απρόσκλητους συνομιλητές. Χαρακτηριστικά, και αυτό εξηγεί τον συναισθηματισμό της ανάρτησης, ένας έφθασε να μου γράψει ότι δεν θα έλεγα τις ίδιες «αφηρημένες ηλιθιότητες» εάν «σε ένα από τα σεντόνια βρισκόταν καλυμμένο το παιδί μου»! Η επωδός όλων: Υποστηρίζω ουσιαστικά τον Πούτιν και δικαιολογώ τον πόλεμό του… Δικαιολογώ τα εγκλήματα πολέμου, τις φρικωδίες κατά των αμάχων και τα εκατομμύρια των προσφύγων…

Ξύνω πραγματικά το κεφάλι μου για να καταλάβω από πού κι ώς πού μου επιφυλάχθηκε αυτή η τόσο ξεχωριστή θέση στην κόλαση. Διότι μόνον ιεροεξεταστική λογική μπορεί να διέπει την ακατανίκητη προσπάθεια των «φίλων» μου, παρά τις μύριες διαβεβαιώσεις μου περί του αντιθέτου, να σκάψουν βαθιά στην ψυχή μου και να αποσπάσουν την ομολογία μου, την αληθινή απάντηση που ως αιρετικός φρόντισα να συγκαλύψω, στο ένα και μοναδικό ερώτημα: είμαι με τον Πούτιν ή είμαι με τους Ουκρανούς;

Το ερώτημα πώς φθάσαμε ώς εδώ και τι μπορεί να γίνει τώρα, είναι, φαντάζομαι, αδιάφορο. Για το δικαίωμα να ασκήσω κριτική στη Δύση, όχι ως εχθρός, αλλά ως φιλελεύθερο τέκνο της (γιατί αν τρέφω οποιαδήποτε ελπίδα για λύση έρχεται από εκεί), δεν μπορεί να γίνει ούτε λόγος.

Το μοναδικό θέμα είναι λοιπόν η καταδίκη της εισβολής. Ας εξηγήσω, για άλλη μια φορά. Δεν μπορώ να συμφωνήσω σε αυτό, όχι βέβαια επειδή θεωρώ την εισβολή δίκαιη/επιτρεπτή/ηθική, αλλά, αρχικά, για τον απλούστατο λόγο ότι δεν ξέρω αν υπάρχει έστω ένας πόλεμος που σταμάτησε, ως δια μαγείας, επειδή καταδικάστηκε ως άδικος. Ο συμβολισμός της καταδίκης σπάνια είναι τόσο ισχυρός ώστε να αφοπλίζει έναν αντίπαλο ο οποίος θεωρεί ότι διεξάγει δίκαιο πόλεμο. Αντιθέτως, υπάρχουν πολλοί πόλεμοι οι οποίοι αποφεύχθηκαν επειδή οι δυνητικοί αντίπαλοι κατέληξαν σε αμοιβαίες υποχωρήσεις, αφού κατανόησαν την κανονιστική οπτική της άλλης πλευράς.

Κυρίως όμως δεν συμφωνώ επειδή βλέπω ότι, στην προκειμένη περίπτωση, οι όροι της ηθικής μας στράτευσης κινδυνεύουν να φέρουν τα ακριβώς αντίθετα αποτελέσματα από αυτά που επιδιώκουμε. Παρακαλώ αναλογιστείτε τι κάνουμε τώρα. Έχοντας το «ηθικό πλεονέκτημα» (συγγνώμη για τον προφανή συνειρμό, αλλά περί αυτού πρόκειται) που μας δίνει η ταύτιση με τον δίκαιο αγώνα των Ουκρανών, και καθώς δεν θέλουμε να αφήσουμε τους αμυνόμενους ανυπεράσπιστους αλλά θέλουμε να τους δείξουμε την έμπρακτη αλληλεγγύη μας, τους εξοπλίζουμε και τους παροτρύνουμε σε μάχη μέχρις εσχάτων απέναντι σε έναν εχθρό με σαφή υπεροπλία, χωρίς να βλέπουμε ουσιαστική προοπτική στον αγώνα τους και χωρίς την παραμικρή δέσμευση ότι θα πολεμήσουμε στο πλευρό τους.

Και καλά όλα αυτά στην αρχή του πολέμου. Τώρα που μάλλον θα βλέπουμε τον ρωσικό στρατό να καταφεύγει ολοένα και περισσότερο σε μεθόδους δοκιμασμένες σε προηγούμενες συγκρούσεις, να ακολουθεί δηλαδή το εξαιρετικά βάναυσο, αλλά δυστυχώς πολύ επιτυχημένο, στρατηγικό σχέδιο που εφάρμοσε στη Συρία και το Γκρόζνι, ποιο πρακτικό νόημα θα έχει η καταδίκη του Πούτιν και η «αλληλεγγύη» με τους Ουκρανούς; Δεν αξίζει να αναρωτηθούμε ποιο είναι τελικά το μέγεθος της καταστροφής που είμαστε διατεθειμένοι να επιτρέψουμε (και να εκλογικεύσουμε) προκειμένου να υπακούσουμε στο περί δικαίου αίσθημά μας, αντί να σκεφθούμε πολύ πιο απλά τι ωφελεί πραγματικά τον αδύνατο, ποιοι πρέπει να κάτσουν στο τραπέζι και τι πρέπει να συζητήσουν; Διότι, όπως τα γεγονότα αποδεικνύουν, ο ιός της χιλιετίας φαίνεται να μην διέγραψε τη μνήμη και τη λογική βάσει της οποίας δρουν οι μεγάλες δυνάμεις. Και είναι βέβαιο ότι ο πόλεμος μπορεί να σταματήσει, νωρίτερα και πρωτίστως, μέσω της συνεννόησης Ηνωμένων Πολιτειών και Ρωσίας.

Τώρα που οι βαναυσότητες θα διαδέχονται η μία την άλλη, θα μείνουμε λοιπόν με την ελπίδα ότι ο εχθρός, κάπου, στο βάθος-βάθος, ίσως και ηττηθεί; Φαντάζομαι ότι το αποτέλεσμα θα αξίζει, αφού το μόνο που έχει σημασία είναι να είμαστε στη «σωστή πλευρά της ιστορίας», στραγγαλίζοντας κάθε φωνή που τολμήσει να πει κάτι διαφορετικό. Όσο για εμένα, ας πάρω τη θέση που μου αξίζει στην κόλαση.

ΦΩΤΗΣ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ

*