*

Καιρικά σχόλια από τον ΚΩΣΤΑ ΚΟΥΤΣΟΥΡΕΛΗ

«Μισούμε τους Ρώσους εδώ και ένα τέταρτο του αιώνα. Ξαφνικά υπογράφουμε μια συνθήκη που λέει ότι σε δύο μήνες εκείνοι θα διαλύσουν τις βόμβες τους, εμείς τις δικές μας και όλοι μας θα δοξαστούμε εν ειρήνη. Το πιθανότερο είναι ότι οι Αμερικανοί θα εκλάβουν αυτή την ειρήνη ως εξίσου μεγάλη απειλή με τον πόλεμο.»

Από την κλασσική ταινία του Τζ. Φρανκενχάιμερ, Επτά ημέρες του Μαΐου, του 1964. Έκτοτε πέρασαν άλλα 60 χρόνια, αλλά τι άλλαξε. Το πραξικόπημα κατά του προέδρου Λάυμαν για τη «φιλορωσσική» του πολιτική στην ταινία αποτυγχάνει, το αντίστοιχο όμως κατά του Τραμπ υπήρξε και ευφυέστερα οργανωμένο και απολύτως επιτυχημένο εντέλει. Το βαθύ κράτος στην Ουάσιγκτον ποτέ δεν έπαψε, ούτε καν μετά τη νίκη του στον Ψυχρό Πόλεμο, να πιστεύει ότι οι Μόσχοβοι είναι θανάσιμοι αντίπαλοι. Η ειρήνη ποτέ δεν είχε μια ευκαιρία.

Κι όσο για τα πυρηνικά, ποτέ δεν ήταν τόσο περιζήτητα. (περισσότερα…)

*

του ΗΛΙΑ ΑΛΕΒΙΖΟΥ

Παραλλάξεις του Θουκυδίδη

Υπάρχει μια τάση, αρκετά διαδεδομένη, να διαβάζεται ο Θουκυδίδης σαν να ήταν ένας μακιαβελιστής (με την έννοια του Μπέρναμ) πριν τον καιρό του, περίπου σαν ένας προφήτης του νεωτερικού συντηρητισμού, ένας πρόδρομος του Μόσκα, του Παρέτο, του Μίχελς. Αφορμές για μια τέτοια ανάγνωση σίγουρα δεν λείπουν. Η ερμηνευτική του Θουκυδίδη όμως μπορεί να βγάλει σε άλλες ατραπούς, αν πάρει κανείς το αρνητικό του αποτύπωμα κι επιχειρήσει να διαβάσει τις σιωπές του, να νοηματοδοτήσει τα διάκενα της πυκνής, περιγραφικής και συνθετικής γραφής του. Ο λοιμός στην Αθήνα και η ηθική-κοινωνική κατάρρευση που αυτός επέφερε ερμηνεύονται συχνά ως απόδειξη της νεωτερικής χομπσιανής αντίληψης περί των σχέσεων μεταξύ φύσης και πολιτισμού. Ο πολιτισμός, λοιπόν, δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια αδιόρατη κρούστα, τα λεπτά νήματα ενός ιστού που μετά βίας παρέχουν μια ελάχιστη συνοχή στην κοινωνική ζωή. Αρκεί μία απειροστή διαταραχή για να επαναφέρει τα ανθρώπινα πλάσματα στην πρωταρχική, ζωώδη τους κατάσταση, να βγάλει στην επιφάνεια την αρχή του homo homini lupus.

Όμως ο Θουκυδίδης δεν γεννήθηκε τον 16ο αιώνα. Δεν κουβαλούσε στις πλάτες του μερικούς αιώνες χριστιανοτραφούς απέχθειας προς τη φύση. Αν μη τι άλλο, οι σοφιστές ήταν αυτοί που τον προετοίμασαν. Και για τους σοφιστές, το δίπολο φύση – νόμος (δηλαδή πολιτισμός, με σημερινή ορολογία) ήταν κατά κανόνα ανάστροφα χρωματισμένο. «Ο νόμος ως πηγή δυστυχίας» θα ήταν μια φράση μάλλον πιο κοντά στο πνεύμα τους. Από αυτή την οπτική γωνία επομένως, ο λοιμός στην Αθήνα δεν σηματοδοτεί κάποια επιστροφή στην κτηνώδη φυσική κατάσταση, αλλά το έσχατο σημείο διαστροφής της φύσης στον οποίο μπορεί να φτάσει ο πολιτισμός. Δεν είναι η φύση που παράγει τον αλληλοσπαραγμό, αλλά ο οργανωμένος πόλεμος, αυτό το «απόγειο» του πολιτισμού. Το να διαβάζει κανείς τα σχετικά χωρία του Θουκυδίδη και να διαβλέπει πίσω τους την Αγγλία του 17ου αιώνα είναι σαν να κάνει περίπατο σ’ ένα παρθένο δάσος γεμάτο τρεχούμενα νερά και να ανασηκώνει τους ώμους ψιθυρίζοντας: «πίσω από αυτά τα δέντρα δεν υπάρχει τίποτα άλλο παρά ατέλειωτες σειρές από καρβουνιασμένους κορμούς να βγάζουν καπνούς». (περισσότερα…)