Εισαγωγή-ανθολόγηση-σχόλια ΗΛΙΑΣ ΜΑΛΕΒΙΤΗΣ

~.~

ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΝΑΖΙΑΝΖΗΝΟΣ

Επιλογές από το ποιητικό του έργο

Αποδόσεις του Ιγνάτιου Σακαλή  (δ΄)

Ο Ιγνάτιος Σακαλής παραμένει ο μόνος που μετέφρασε το σύνολο ποιητικό έργο του Ναζιανζηνού στη νεοελληνική γλώσσα. Παρά δε την συμπαράθεση των συγκεκριμένων αποδόσεων σε γνωστή θεολογική σειρά εκκλησιαστικής γραμματείας (Έλληνες Πατέρες της Εκκλησίας), τόσο ο τρόπος όσο και η διάθεση, η πρόθεση και η γλώσσα του Σακαλή στις αποδόσεις του παραμένουν εκδήλως ποιητικοί. Το σύνολο λοιπόν της μεταφραστικής του εργασίας, επιτρέπει την διεύρυνση των επιλογών μας, τόσο ως προς τα θέματα της ποίησης του Γρηγορίου όσο και ως προς την γλώσσα των αποδόσεων, καθιστώντας έτσι την παρουσίαση και την γνωριμία της ποίησης του Γρηγορίου εκτενέστερη και ουσιαστικότερη.

~·~

ΛΑ΄ Πόθος Θανάτου

Διπλὰ ἔμαθα διπλὰ ξεγελασμένος.
Δίκαιο ἂν εἴχατε, ὁ Θεὸς μαζί σας.
Δὲ σᾶς παρακαλῶ καθόλου ἀκόμα κι ἔτσι.
Μὰ ἔχω τελειώσει, οἱ συμφορές μου ἂς πάψουν.
Ἀπ᾽ τὰ παρόντα οὔτ᾽ ἕνα δὲ μοῦ λείπει·
πλοῦτος καὶ φτώχεια καὶ χαρὰ καὶ λύπες,
δόξα καὶ καταφρόνια, ἐχθροὶ καὶ φίλοι·
ὥρα νὰ δοκιμάσω ὅσα προσμένω.
Τέλειωσε ὁ λόγος· τόλμησα καὶ σὺ ἄκουσέ τον.
Τί μ᾽ ἔπλασες, μηδέν, Χριστέ μου, ἂν εἶμαι;
Κι ἂν μὲ τιμᾶς, πῶς συμφορὲς μὲ δέρνουν τόσες;

~•~

ΜΓ΄ Διάλογος μὲ τὸν ἑαυτό του

Ποῦ εἶναι οἱ φτερωτοὶ λόγοι; Στὸν ἀέρα. Ποῦ εἶναι τὸ ἄνθος
τῆς νεότητάς μου; Χάθηκε. Ἡ δόξα; Ἔγινε ἄφαντη.
Ποῦ εἶναι ἡ δύναμη τῶν καλοφτιαγμένων μελῶν; Τὴν τσάκισε
ἡ ἀρρώστια. Τὰ κτήματα καὶ τὰ πλούτη; Τὰ ἔχει ὁ Θεός. Σ᾽ ἁμαρτωλῶν
ἁρπαχτικὲς παλάμες ἔδωσε ὁ φθόνος ἄλλα. Οἱ γονεῖς
καὶ τὸ ἱερὸ ζευγάρι τῶν ἀδελφῶν; Μπῆκαν στὸν τάφο.
Ἡ πατρίδα μ᾽ ἀπόμεινε μόνο. Ἀλλὰ κι ἀπ᾽ αὐτὴν
σήκωσε μαῦρο κῦμα καὶ μ᾽ ἔδιωξε ὁ φθονερὸς δαίμονας,
καὶ τώρα ξένος, ἔρημος πλανιέμαι στὴν ξενητειά,
θλιβερὴ ζωὴ σέρνοντας κι ἄραχλα γηρατειά,
χωρὶς θρόνο, χωρὶς πόλη, χωρὶς παιδιὰ ποὺ γιὰ παιδιὰ νοιάζομαι,
ζώντας μέρα τὴ μέρα μὲ πόδια ἀειπλάνητα.
Ποῦ νὰ ρίξω αὐτὸ τὸ σῶμα; Ποιό τέλος θὰ μὲ βρεῖ;
Ποιό χῶμα, ποιός φιλόξενος τάφος θὰ μὲ σκεπάσει;
Ποιός τὰ μάτια μου ποὺ βασιλεύουν θὰ κλείσει μὲ τὰ δάχτυλά του;
Κάποιος εὐσεβής, τοῦ Χριστοῦ φίλος ἢ κάποιος πάγκακος;

Αὐτὰ ἡ αὔρα ἂς τὰ πάρει. Αὐτὴ εἶναι μικροῦ μυαλοῦ φροντίδα,
ἂν θὰ δώσει στὸν τάφο κάποιος τὸ σῶμα μου, φορτίο νεκρό,
ἢ θὰ γίνει τροφὴ τῶν θηρίων ἀστόλιστο,
τῶν θηρίων ἢ τῶν σκυλιῶν τροφὴ ἢ τῶν πουλιῶν,
κι ἂν θέλεις, σκόρπισέ το στάχτη στὸν ἀέρα,
ἢ σὲ μεγάλες πέτρες ἄταφο πέταξέ το,
ἢ σὲ ποτάμι ἂς σαπίσει καὶ μὲ τὰ ρυάκια τῆς βροχῆς·
δὲ θὰ εἶμαι ἐγὼ ὁ μόνος ποὺ δὲ θὰ γνωρίσουν καὶ δὲ θὰ μαζέψουν.
Μακάρι νὰ γινόταν ἔτσι! Θὰ ἦταν γιὰ πολλοὺς τὸ καλύτερο. Ἀλλὰ
ὅλους μαζὶ ἡ στερνὴ μέρα μᾶς ὁδηγεῖ ἀπὸ τὰ πέρατα, μὲ θεῖα νεύματα,
ὅπου τυχὸν εἶναι λίγο χῶμα καὶ μέλη καταλυμένα ἀπὸ τὴν ἀρρώστια.

Γιὰ ἕνα μόνο θρηνῶ καὶ φοβοῦμαι, τὸ βῆμα τοῦ Θεοῦ,
καὶ τοὺς πύρινους ποταμοὺς καὶ τὰ σκοτεινὰ βάραθρα.
Χριστὲ βασιλιά, σὺ εἶσαι πατρίδα μου, δύναμη, εὐτυχία, ὅλα.
Σ᾽ ἐσένα θὰ βρῶ ἀναψυχὴ γλιτώνοντας ἀπὸ ζωὴ καὶ βάσανα.

(περισσότερα…)

Εισαγωγή-ανθολόγηση-σχόλια ΗΛΙΑΣ ΜΑΛΕΒΙΤΗΣ

~.~

ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΝΑΖΙΑΝΖΗΝΟΣ

Επιλογές από το ποιητικό του έργο

Αποδόσεις του Ιγνάτιου Σακαλή  (γ΄)

Ο Ιγνάτιος Σακαλής παραμένει ο μόνος που μετέφρασε το σύνολο ποιητικό έργο του Ναζιανζηνού στη νεοελληνική γλώσσα. Παρά δε την συμπαράθεση των συγκεκριμένων αποδόσεων σε γνωστή θεολογική σειρά εκκλησιαστικής γραμματείας (Έλληνες Πατέρες της Εκκλησίας), τόσο ο τρόπος όσο και η διάθεση, η πρόθεση και η γλώσσα του Σακαλή στις αποδόσεις του παραμένουν εκδήλως ποιητικοί. Το σύνολο λοιπόν της μεταφραστικής του εργασίας, επιτρέπει την διεύρυνση των επιλογών μας, τόσο ως προς τα θέματα της ποίησης του Γρηγορίου όσο και ως προς την γλώσσα των αποδόσεων, καθιστώντας έτσι την παρουσίαση και την γνωριμία της ποίησης του Γρηγορίου εκτενέστερη και ουσιαστικότερη.

~·~

Εισαγωγή-ανθολόγηση-σχόλια ΗΛΙΑΣ ΜΑΛΕΒΙΤΗΣ

~.~

ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΝΑΖΙΑΝΖΗΝΟΣ

Επιλογές από το ποιητικό του έργο

Αποδόσεις του Ιγνάτιου Σακαλή (β΄)

Ο Ιγνάτιος Σακαλής παραμένει ο μόνος που μετέφρασε το σύνολο ποιητικό έργο του Ναζιανζηνού στη νεοελληνική γλώσσα. Παρά δε την συμπαράθεση των συγκεκριμένων αποδόσεων σε γνωστή θεολογική σειρά εκκλησιαστικής γραμματείας (Έλληνες Πατέρες της Εκκλησίας), τόσο ο τρόπος όσο και η διάθεση, η πρόθεση και η γλώσσα του Σακαλή στις αποδόσεις του παραμένουν εκδήλως ποιητικοί. Το σύνολο λοιπόν της μεταφραστικής του εργασίας, επιτρέπει την διεύρυνση των επιλογών μας, τόσο ως προς τα θέματα της ποίησης του Γρηγορίου όσο και ως προς την γλώσσα των αποδόσεων, καθιστώντας έτσι την παρουσίαση και την γνωριμία της ποίησης του Γρηγορίου εκτενέστερη και ουσιαστικότερη.

~·~

Εισαγωγή-ανθολόγηση-σχόλια ΗΛΙΑΣ ΜΑΛΕΒΙΤΗΣ

~.~

ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΝΑΖΙΑΝΖΗΝΟΣ

Επιλογές από το ποιητικό του έργο

Αποδόσεις του Ιγνάτιου Σακαλή

Ο Ιγνάτιος Σακαλής παραμένει ο μόνος που μετέφρασε το σύνολο ποιητικό έργο του Ναζιανζηνού στη νεοελληνική γλώσσα. Παρά δε την συμπαράθεση των συγκεκριμένων αποδόσεων σε γνωστή θεολογική σειρά εκκλησιαστικής γραμματείας (Έλληνες Πατέρες της Εκκλησίας), τόσο ο τρόπος όσο και η διάθεση, η πρόθεση και η γλώσσα του Σακαλή στις αποδόσεις του παραμένουν εκδήλως ποιητικοί. Το σύνολο λοιπόν της μεταφραστικής του εργασίας, επιτρέπει την διεύρυνση των επιλογών μας, τόσο ως προς τα θέματα της ποίησης του Γρηγορίου όσο και ως προς την γλώσσα των αποδόσεων, καθιστώντας έτσι την παρουσίαση και την γνωριμία της ποίησης του Γρηγορίου εκτενέστερη και ουσιαστικότερη.

~·~

Εισαγωγή-ανθολόγηση-σχόλια ΗΛΙΑΣ ΜΑΛΕΒΙΤΗΣ

~.~

ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΝΑΖΙΑΝΖΗΝΟΣ

Εἰς τὰ ἔμμετρα

Μετάφραση Δημήτρης Αγγελής

Στο περιοδικό Παλίμψηστον της Βικελαίας Βιβλιοθήκης του Ηρακλείου του 2010  ο Δημήτρης Αγγελής μεταφράζει το ποίημα ΛΘ (39), Εἰς τὰ ἔμμετρα, από τα Έπη Ιστορικά του Γρηγορίου. Στο εισαγωγικό του κείμενο, που προτάσσεται της απόδοσης, συζητά τις ποιητικές απόψεις του Ναζιανζηνού σε σχέση με αυτές του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη και διερευνά το υποκείμενο στην ποίηση του Γρηγορίου. Εξηγώντας γιατί επέλεξε να μεταφράσει το συγκεκριμένο έργο, σημειώνει: «επειδή εδώ ακριβώς ο Γρηγόριος παραθέτει, σε 104 στίχους, τους λόγους για τους οποίους ασχολείται με την ποίηση ως πράξη δημιουργίας. Πρόκειται, δηλαδή, για ένα ποίημα ποιητικής, το οποίο μας προσφέρει τη δυνατότητα να εξετάσουμε, ευρύτερα, και τις απόψεις της εποχής του για την ποιητική τέχνη». Για αυτόν τον λόγο επιλέξαμε κι εμείς και παρουσιάζουμε σήμερα αυτή την απόδοση, ευχαριστώντας τον ποιητή Δημήτρη Αγγελή για την ευγενική του συγκατάθεση.

~·~

Στὰ ἔμμετρα

Πολλοὺς βλέποντας νὰ γράφουν σ’ αὐτὴ τὴ ζωὴ
ἄμετρα λόγια ποὺ εὔκολα κυλᾶνε
καὶ χρόνο πολὺ νὰ σπαταλοῦν σὲ κόπους
δίχως κέρδος ἔξω ἀπὸ κενὴ φλυαρία∙
γράφουν, παραταῦτα, καὶ μάλιστα ἀναίσχυντα πολὺ
κι ὅλα γεμάτα εἶναι ἀνοησίες
ἄμμος θαλάσσης καὶ σκνίπες αἰγυπτιακές∙
ἀπ᾽ ὅλα, μία γνώμη θὰ τοὺς ἔδινα
εὐχάριστα, ἀφοῦ ἀπορρίψουν κάθε λόγο,
νὰ κρατήσουν μόνο τοὺς θεόπνευστους
σὰν ἐκείνους ποὺ ἀποφεύγουν τὴν τρικυμία σὲ γαλήνιο ὅρμο.
Γιατὶ ἂν ἔχουν δώσει τόσα οἱ Γραφὲς
ἐπιχειρήματα, αὐτό, Πνεῦμα, γιὰ σένα εἶναι τὸ σοφότερο,
ν’ ἀποτελοῦν αὐτὲς τὸ ὁρμητήριο κάθε λόγου
μάταιου, σ᾽ ἐκείνους ποὺ ἄσχημα ἐφορμοῦν.

Εισαγωγή-ανθολόγηση-σχόλια ΗΛΙΑΣ ΜΑΛΕΒΙΤΗΣ

~.~

ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΝΑΖΙΑΝΖΗΝΟΣ

Επιγράμματα

Αποδόσεις του Βασίλειου Π. Βερτουδάκη

Στον Βασίλειο Π. Βερτουδάκη, καθηγητή Αρχαίας Ελληνικής Λογοτεχνίας στο ΕΚΠΑ, οφείλουμε τη σημαντικότατη μελέτη για τα Γρηγοριανά επιγράμματα του όγδοου βιβλίου της Παλατινής Ανθολογίας, (Το όγδοο βιβλίο της Παλατινής Ανθολογίας: Μια μελέτη των επιγραμμάτων του Γρηγορίου του Ναζιανζηνού, Ινστιτούτο του Βιβλίου-Καρδαμίτσα, Αθήνα 2011). Στο έργο του αυτό, μετά από μια σύντομη εισαγωγή για την πορεία του ελληνικού επιγράμματος ως την εποχή του Γρηγορίου, διερευνά επισταμένως τη δομή, τη θεματολογία, τον ρυθμό και τη γλώσσα των επιγραμμάτων, καθώς και ανιχνεύει τις «όψεις του κλασικισμού» (όπως τις ονομάζει) που διακρίνει εντός του corpus των γρηγοριανών επιγραμμάτων του 8ου βιβλίου της Παλατινής Ανθολογίας, πράγμα που νομίζω πως αποτελεί και τη σπουδαιότερη συμβολή του στη μελέτη των επιγραμμάτων του Γρηγορίου.

Σε σχέση με τα συγκεκριμένα επιγράμματα, ας κρατήσουμε δυο-τρεις επισημάνσεις, που θα βοηθήσουν στην περαιτέρω υποδοχή τους. Όπως γράφει ο Βερτουδάκης «ένα ζήτημα το οποίο εκπλήσσει από την πρώτη στιγμή τον αναγνώστη […] είναι […] η αφιέρωση πολλών –υπερβολικά πολλών!– επιγραμμάτων για το πρόσωπο ή για το ίδιο θέμα». Αν και έχει δεόντως τονιστεί από όλους τους μελετητές, η εσωστρέφεια, το προσωπικό στοιχείο και το βιωματικό υπόβαθρο της ποίησης του Γρηγορίου, στα επιγράμματα αυτά αν και «ταξινομούνται τύποις ως επιτύμβια […] μπορούμε να κάνουμε ακόμη μία διάκριση: Ο ποιητής στο πρώτο μέρος δεν ακολουθεί, κατά το πλείστον, ένα κάποιον λογοτεχνικό συρμό της συνθέσεως “επινοημένων” (fiktiv) επιτυμβίων, αφιερωμένων σε πρόσωπα άγνωστα ή ανώνυμα. Τα περισσότερα επιγράμματά του συνδέονται βιωματικά με την απώλεια αγαπημένων προσώπων. Τα επιγράμματα, ωστόσο, του δεύτερου μέρους δείχνουν να είναι γραμμένα εις επίδειξιν». Για περισσότερα στοιχεία περί αυτού του έργου του Γρηγορίου, μπορεί ο ενδιαφερόμενος να ανατρέξει στο εν λόγω βιβλίο του Β. Βερτουδάκη.

Από εδώ, ας του εκφράσω και τις επιπρόσθετες ευχαριστίες για την άδεια δημοσίευσης αυτής της ανθολόγησης ορισμένων από τις αποδόσεις του.

~·~

(8)
Ὦ λόγια! Ὦ κοινὴ στέγη τῆς φιλίας, ὦ ἀγαπημένη Ἀθήνα!
Ὦ μακρινὲς ὑποσχέσεις γιὰ μιὰ ζωὴ ἀφιερωμένη στὸν Θεό!
Μάθε τοῦτο, ὅτι ὁ Βασίλειος ἔφτασε στὸν οὐρανό,
ὅπως ποθοῦσε, κι ὁ Γρηγόριος στὴ γῆ ἔχει δεμένα τὰ χείλη του!

(περισσότερα…)

Εισαγωγή-ανθολόγηση-σχόλια ΗΛΙΑΣ ΜΑΛΕΒΙΤΗΣ

~.~

ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΝΑΖΙΑΝΖΗΝΟΣ

Επιγράμματα

Αποδόσεις του Ανδρέα Λεντάκη και του Παντελή Μπουκάλα

Όπως έχει ήδη αναφερθεί, πέραν του ποιητικού έργου που εντάχθηκε στα θεολογικά και ιστορικά Έπη του Γρηγορίου, ένα ολόκληρο συμπαγές σώμα επιγραμμάτων του παραδίδεται στην Παλατινή Ανθολογία. Το σώμα αυτό των γρηγοριανών επιγραμμάτων που συνιστά το 8ο βιβλίο της Παλατινής Ανθολογίας είναι και το ποσοτικά μεγαλύτερο ολόκληρης της Ανθολογίας, με 254 επιγράμματα εν όλω.

Σήμερα ανθολογούμε τις αποδόσεις όλων σχεδόν των –επιτύμβιων– επιγραμμάτων του Γρηγορίου που συμπεριλήφθηκαν στις γνωστές μεταφράσεις του Ανδρέα Λεντάκη (500 ποιήματα ἀπὸ τὴν Παλατινὴ Ἀνθολογία, που επανεκδόθηκε πρόσφατα από τον Gutenberg) και του Παντελή Μπουκάλα (Ἐπιτάφιος λόγος: ἀρχαῖα ἑλληνικὰ ἐπιτύμβια ἐπιγράμματα, στις εκδόσεις Άγρα).

Ευχαριστίες θερμές οφείλονται τόσο στον καθηγητή Βασίλη Λεντάκη όσο και στον ακαταπόνητο Παντελή Μπουκάλα, για την ευγενική και πρόθυμη συγκατάθεσή τους να παρουσιάσουμε εδώ τις συγκεκριμένες ανθολογήσεις.

*

Εισαγωγή-ανθολόγηση-σχόλια ΗΛΙΑΣ ΜΑΛΕΒΙΤΗΣ

~.~

ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΝΑΖΙΑΝΖΗΝΟΣ

«Τροχός τίς ἐστιν…»

Αποδόσεις του Γιώργου Μπλάνα

Ο ποιητής Γιώργος Μπλάνας έχει παρουσιάσει πρόσφατα ορισμένες αποδόσεις ποιημάτων του Γρηγορίου Ναζιανζηνού στις ηλεκτρονικές σελίδες του facebook. Αυτές συγκεντρώνουμε και παραθέτουμε εδώ, ενώ υπενθυμίζουμε και την απόδοση ενός άλλου ποιήματος του Γρηγορίου που δημοσίευσε στον ιστότοπο του ηλεκτρονικού περιοδικού μας Νέο Πλανόδιον (ΠΟΙΗΜΑ ΜΑ΄. Πρὸς Μάξιμον) και βρίσκει ο ενδιαφερόμενος εδώ.

*

Εισαγωγή-ανθολόγηση-σχόλια ΗΛΙΑΣ ΜΑΛΕΒΙΤΗΣ

~.~

ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΝΑΖΙΑΝΖΗΝΟΣ

Ποιητικά αποσπάσματα

Αποδόσεις των Μιχαήλ Στασινόπουλου,
Ντίνου Χριστιανόπουλου και Άγγελου Καλογερόπουλου

Η σημερινή ανθολόγηση αντλεί, τα μικρά αποσπάσματα της ποίησης του Γρηγορίου που παρουσιάζει, από τρεις διαφορετικές πηγές: τον Μιχαήλ Στασινόπουλο, τον πρώτο προσωρινό Πρόεδρο της Δημοκρατίας κατά την Μεταπολίτευση, δικαστικό, συγγραφέα και ποιητή· τον προσφάτως εκδημήσαντα Θεσσαλονικιό ποιητή Ντίνο Χριστιανόπουλο· και τον συγκαιρινό μας ποιητή Άγγελο Καλογερόπουλο.

*